II

Dodatek specjalny

31 lipca 2008 * Kurier Galicyjski

HISTORIA MARIAMPOLA

Nazwa Mariampol powstała

w XVII w. w okresie licznych

napadów tatarskich na te ziemie

Legenda głosi, że podczas

a Wołczkowem (obecnie zrów-

nie oszczędzili również starych

jednego z nich, hetman Sta-

nany z ziemią).

drzew rosnących w parku.

nisław Jan Jabłonowski, ucieka-

2 września 1914 r .rozpoczęły się

jąc z okrążenia przed Tatarami na

Polacy, Rusini i Żydzi żyli

w Mariampolu działania wojenne

koniu, rzucił się w wody Dniestru.

w zgodzie przez długie lata,

po wkroczeniu Rosjan. Największe

Udało mu się dopłynąć do

a nawet wieki

walki toczyły się na przełomie

przeciwległego brzegu, ale koń

Kataklizmy, jakie nawiedzały

lutego i marca 1915 r. pomiędzy

nie mógł wyjść na brzeg. Het-

mieszkańców, nie wybierały

wojskami rosyjskimi a austriac-

manowi zagrażała śmierć albo

narodowości. Jednym z takich

kimi. Zniszczeniu uległy częściowo

niewola. Wtedy z rozpaczy krzyk-

kataklizmów była powódź, jaka

zabudowania miasteczka, nie

nął „Jezus Maryja, ratujcie mnie”

i koń wyskoczył z wody na brzeg.

Hetman w podzięce za ocalenie

życia, zmienił nazwę wsi Czesy-

biesy na prawym brzegu Dniestru

na “Jezupol”, a na wzgórzu po

lewej stronie Dniestru u podnóża

wsi Wołczków na terenie osady

Czortków rozpoczął budowę

zamku obronnego wraz z zabu-

dową całego wzgórza i nadał

nazwę temu miasteczku „Ma-

Widok na Dniestr z góry zamkowej

riampol”.

W poczuciu odpowiedzialnoś-

Mariampol w 1703 r., w szczególny

Pod zaborem austriackim

ci piastowanego stanowiska

sposób zatroszczył się o miasto

W 1809 r. podczas wyprawy

budował nowe wsie i miasteczka,

Maryi. Wzniósł nowy kościół po

napoleońskiej na wschód, doszło

po zajęciu zaś przez Turków

wezwaniem Świętej Trójcy i wy-

do walk wojsk polskich z Au-

Kamieńca Podolskiego wzdłuż

starał się o stałą obsługę kap-

striakami. Kiedy to bo bitwie pod

Dniestru wzniósł łańcuch obron-

łańską. Za pozwoleniem władz

Raszynem książę Józef Poniatow-

nych fortów i zamków: Okopy św.

kościelnych został intronizowany

ski wycofał się z Warszawy i

Trójcy, Szaniec NMP Mariampol

do tej świątyni sławny, obozowy

przerzucił część wojska do Galicji,

itd. W dawnym województwie

obraz Matki Bożej, który z hetma-

które 26.V.1809 r. zajęło Lwów.

Więzienie kobiece w Mariampolu, dawny klasztor

Powstały wtedy nowe pułki

galicyjskie. Walki wojsk polskich

nabrały w tym czasie charakteru

nastąpiła  po  wiosennych

oszczędzono również zamku. Po

wojny wyzwoleńczej. Jeden z

roztopach i spiętrzeniu się kry

tych walkach Mariampol prze-

oddziałów, posuwając się na

lodowej na Dniestrze w okolicach

szedł ponownie we władanie

południowy wschód, doszedł do

Mariampola 8 marca 1880 r.

Austriaków aż do czerwca 1916 r.

Mariampola i zajął go.

Woda zniszczyła wiele ozimin,

kiedy to odbili go ponownie

Należy pamiętać, że po

utrudniła wiosenne roboty polo-

Rosjanie. Wojna w Mariampolu

pierwszym rozbiorze Polski w 1772

we podtopiła zabudowania,

zakończyła się dopiero w 1920 r.

r. Mariampol wchodził w skład

nastąpił głód a następnie tyfus,

Austrii. Aby zapobiec w przyszłoś-

którego żniwo było tak duże, że

Po odzyskaniu niepodległości

ci podobnym sytuacjom, w 1817r.

na cmentarzu wydzielono od-

rozpoczął się wzmożony okres

zaborcy nakazali rozbiórkę

dzielną kwaterę dla zmarłych na

rozbudowy Mariampola

murów i wałów obronnych (część

tą chorobę (cmentarz był wspólny

W 1920 r. proboszczem w Ma-

wałów zachowała się do dnia

dla Polaków i Rusinów). W latach

riampolu obrządku rzymskokato-

dzisiejszego). Oprócz zamku

1893-1894 rozszalała się epidemia

lickiego został ks. Marcin Bosak,

obronnego pobudowany był

cholery.

urodzony w 1889 r. Pochodził z

również w latach 20-ch XIX w.

W okolicach Mariampola pod

licznej rodziny – miał dwu braci i

pałac po wschodniej stronie

koniec XIX w. zaczęto wydobywać

dwie siostry. Gorliwy kapłan,

zamku obronnego z pięknym

wosk ziemny. Przyczyniło się to do

wybitny kaznodzieja i mówca,

wystrojem (obecnie już nie

znacznego wzrostu rzemieślników

niezwykły organizator i inicjator,

ruskim, diecezji lwowskiej, na

nem Jabłonowskim długi czas

istniejący).

z zakresu budownictwa jak:

budowniczy działacz społeczny i

lewym brzegu Dniestru 18 km na

wędrował z wojskiem polskim po

Wiosna Ludów dała się od-

murarzy, cieśli, stolarzy, blacharzy

narodowy, płomienny patriota

północny wschód od Stanisła-

polach bitew.

czuć również w Mariampolu i Woł-

a także kowali. Mariampolscy

odznaczony srebrnym krzyżem

wowa, leży miasteczko Mariampol.

Wnuk hetmana Jan Kajetan

czkowie, gdzie były wystąpienia

rzemieślnicy budowlani słynni

zasługi.

W 1691 roku Stanisław Jabłonow-

(1699-1764) syn Jana Stanisława,

za zniesieniem pańszczyzny. Na

byli także w innych powiatach,

W latach 1926-1927 zbudował

ski (1634-1702), kasztelan krakow-

właściciel Mariampola i Jezu-

Dom Ludowy i uruchomił w nim

ski i hetman wielki koronny,

pola, wojewoda bracławski,

sklep Kółka Rolniczego, mleczar-

założył miasteczko Mariampol z

feldmarszałek wojsk austriac-

nię, a na piętrze ośrodek młodzieży

czworobocznym rynkiem i zbudo-

kich, senator. Przejąwszy w 1731 r.

(KSM) z dużą salą teatralną. Jego

wał w nim zamek jako fortecę

Mariampol, przebudował kościół

staraniem w 1930r. wybudowano

obronną. Cała budowla zabezpie-

z drewnianego na murowany

nową Publiczną Siedmioklasową

czona była wałem z głęboką fosą

(1738-1746). Był po dziadku

Szkołę Powszechną. Działała także

(część wałów zachowała się do

największym  orędownikiem

Kasa Stefczyka. Szczytem zamie-

dnia dzisiejszego). Założyciel

Mariampola, wniósł duży wkład

rzeń ks. Marcina był nowy kościół

miasteczka, Stanisław Jabłonow-

w rozwój tego miasteczka, zakła-

z wysoką wieżą, Sanktuarium

ski zmarł w 1702 r. i został po-

dając fundację kapucynów, oraz

Matki Boskiej Mariampolskiej i

chowany we Lwowie. Po śmierci

wspólnie z żoną Teresą ufun-

koronacja cudownego Obrazu.

hetmana, syn jego Jan, wojewoda-

dował zakład Sióstr Miłosier-

Pomagał też wydatnie w budowie

generał Ziem Ruskich, objąwszy

dzia.

nowej cerkwi.

W tym samym czasie probosz-

czem obrządku greckokato-

Legenda głosi, że podczas jednego z nich, hetman

lickiego był powszechnie powa-

Stanisław Jan Jabłonowski, uciekając z okrążenia

żany ks. Wasyl Motiuk. który objął

przed Tatarami na koniu, rzucił się w wody

parafię w 1884 r. Inicjator i zało-

życiel wielu towarzystw oświato-

Dniestru. Udało mu się dopłynąć do przeciwleg-

wo - kulturalnych przyczynił się do

łego brzegu, ale koń nie mógł wyjść na brzeg.

pamiątkę zniesienia pańszczyzny

gdzie w okresie od wiosny do

budowy czytelni „Proswity” i jej

Hetmanowi zagrażała śmierć albo niewola.

ustawiono kamień z krzyżem przy

późnej jesieni pracowali poza

aktywny działacz, założyciel

Królowej Ulicy, na rozwidleniu w

miejscem zamieszkania, tak

cerkiewnego i świeckiego chóru.

Wtedy z rozpaczy krzyknął „Jezus Maryja, ratujcie

kierunku Zadworzysk do Wołcz-

Polacy jak i Ukraińcy.

W 1926 r. Ukraińcy po patro-

mnie” i koń wyskoczył z wody na brzeg. Hetman

kowa. Nazwa Królowa Ulica

natem O. Motiuka wybudowali

w podzięce za ocalenie życia, zmienił nazwę wsi

pochodzi od czasów panowania

Lata pierwszej wojny światowej

cerkiew Podczas epidemii cholery

króla Jana III Sobieskiego, który

Przed pierwszą wojną świa-

ryzykował własnym życiem,

Czesybiesy na prawym brzegu Dniestru na “Jezu-

to wspólnie z hetmanem Stanisła-

tową odremontowano zamek.

spowiadając chorych i uczestni-

pol”, a na wzgórzu po lewej stronie Dniestru u pod-

wem Jabłonowskim podążał tym

Niestety, uległ on ogromnemu

czył w ceremoniach pogrzebo-

nóża wsi Wołczków na terenie osady Czortków

szlakiem pod Wiedeń z odsieczą.

zniszczeniu podczas tej wojny.

wych. W aktywnej działalności

W Mariampolu zamieszkiwali

Przyczynili się do tego Rosjanie,

pomagały trzy jego córki, które

rozpoczął budowę zamku obronnego wraz z zabu-

również Żydzi, mieli swoją

którzy stacjonowali na zamku,

były nauczycielkami. Ks. dziekan

dową całego wzgórza i nadał nazwę temu

synagogę oraz oddzielny cmen-

używając do palenia drewnia-

Wasyl Motiuk zmarł w 1934 r. po

miasteczku „Mariampol”.

tarz, między Mariampolem,

nych konstrukcji dachu i podłóg,

50. latach pracy duszpasterskiej