17

Zachował się niezmieniony

Kurier Galicyjski * 1 września 2008

KOŚCIÓŁ ŚW. ŁAZARZA

JURIJ SMIRNOW

umieszczony podczas założe

tekst i zdjęcie

nia szpitala. Na rogu ul. Koper

nika i św. Łazarza w XIX w.

kruchta. W. Wójcik pisze, że

Kościół zbudowano na stro

została zbudowana szeroka

„chociaż kościół powstał w

mym pagórku po lewej stronie

brama wjazdowa. Mur od stro

stylu architektury Renesansu,

obecnej ul. Kopernika. Do

ny tej ulicy został umocniony

jednak są dostrzegalne dość

okoła znajdują się zbudowane

przez dwie przypory z ciosane

wyraźne reminiscencje gotyku.

w wiekach XVII  XX budynki

Po II wojnie światowej

Elementy gotyckie widoczne są

dawnego szpitala św. Łazarza.

w ostrołukowych oknach, a rów

Cały zespół gmachów otacza

kościół został zamknięty.

nież w ulokowaniu wież po

mur, z wejściem od strony ul.

Jego majątek i rzeczy

bokach ołtarza. Kościół św.

Grabowskiego (dawna ul. św.

kościelne zaginęły lub

Łazarza, co do stylu i formal

Łazarza). Na to miejsce miesz

nych oznak, nawiązuje do

czanie lwowscy przenieśli w

zostały zniszczone.

cerkwi ormiańskiej św. Krzyża

1619 r. szpital, założony trzy lata

(lata 1630) przy ul. Zamarsty

wcześniej w okolicach Góry

go kamienia, pochodzące

nowskiej 9 i do kościoła św. Ma

Kaleczej. Fundatorami szpitala

prawdopodobnie z 1654 r.

rii Magdaleny, zwłaszcza do

byli Marek Ostrogórski i Melchior

W jedną z przypór została

jego dawnej części ołtarzowej,

Paskowicz. Na nowym miejscu,

wmurowana stara płyta na

zbudowanej, prawdopodob

na pagórku nad szlakiem so

grobna. Do drugiej połowy

nie, przez Marcina Godnego.

kalskim w 1621 r. zbudowano

XVIII w. obok kościoła znajdo

Owe zabytki mają taki sam, jak

drewniane budowle przytułku

wał się cmentarz, na którym

w kościele św. Łazarza, fryz kon

(szpitala) i kaplicy. Część grun

grzebano biednych i kalek.

solowy pod gzymsem i nieroz

tów pod zabudowę przekazał

Kronikarz D. Zubrzycki pisze, że

„Matka Boska Różańcowa”

p. Jaśkiewicza. Do unikato

w 1621 r. przez Lwów na wojnę

Część gruntów pod zabudowę przekazał w darze

(XVII w.), wyżej – obraz Matki

wych należał obraz Matki Bos

z Turkami ruszyło olbrzymie woj

Boskiej Częstochowskiej. Obyd

kiej Częstochowskiej, który sam

sko na czele z królewiczem

znany budowniczy lwowski, Włoch z pochodzenia,

wa ołtarze kościołowi ofiarował

Ambroży Przychylny (prawdziwe imię Ambrosio

W końcu XIX w. w kościele znajdowała się

dyrektor „Zakładu kalek św. Ła

Simonis Verbene Nutklaus), który został wybrany

zarza” Z. Żółkiewski. On również

znaczna ilość obrazów, rzeźb, rzeczy kościel

opłacił wykonanie nowej am

na dożywotniego prowizora tego szpitala.

nych. Wśród innych w inwentarzu wskazano

bony, „z miękkiego drzewa, na

W 1634 roku on opracował projekt nowej świątyni

duży obraz św. Franciszka Ksawerego, dar

ciemno orzechowo lakierowa

murowanej i ufundował jej budownictwo.

nej, z posrebrzanym wyobraże

namiestnika Agenora Gołuchowskiego, obrazy

niem św. Ducha w postaci

„Boże Narodzenie”, „Śmierć męczeńska św. Bart

członkowane fasady. Na szczy

gołąbka”. Stary mały konfesjo

w darze znany budowniczy

łomieja”, „św. Tomasza”, „św. Antoniego”,

cie dachu zbudowano z kamie

nał rozsypał się podczas re

lwowski, Włoch z pochodzenia,

nia niewielką, ale bardzo

montu w kawałki. Na jego miej

Ambroży Przychylny (prawdzi

„św. Teresy” etc. Kościół ozdabiały również

zgrabną, stylową sygnaturkę,

sce w 1888 r. z katedry przywie

we imię Ambrosio Simonis

rzeźby, jak to: Matki Boskiej, z gipsu, rzeźba

na której zawieszono dzwon.

ziony został inny, wielki, z ciem

Verbene Nutklaus), który został

drewniana Jana Nepomucena, marmurowa

We wnętrzu zbudowano trzy

nego drzewa dębowego. Or

wybrany na dożywotniego

ołtarze, ambonę, chór muzycz

gany zostały zbudowane około

prowizora tego szpitala. W 1634

statua Matki Boskiej, dar dyrektora „Zakładu

ny, umieszczono ławki drewnia

roku opracował on projekt no

kalek św. Łazarza” p. Jaśkiewicza. Do unikato

Gmach kościoła

ne. Ołtarz główny znajdował się

wej świątyni murowanej i ufun

wych należał obraz Matki Boskiej Częstochow

w absydzie i niemalże sięgał

dował jej budownictwo. Pra

zachował się do

sklepienia. Pierwszy ołtarz po

cami budowlanymi kierował

skiej, który sam się odnowił dnia 03. 07. 1878 r.

naszych czasów

chodził jeszcze z 1653 r., ale w

Jakub Boni, a później  Marcin

i był otoczony specjalnym kultem. W zakrystii

prawie bez zmian.

XVIII w. powstał nowy ołtarz ba

Godny. Niektórzy badacze z

była znaczna ilość srebra i pozłacanego naczy

rokowy. F. Łobeski pisze, że był

końca XIX – początku XX w.

on „z ciemnego drzewa orze

1860 r. Jak pisze współczesny

uważali, że kościół murowany

nia kościelnego, lichtarze, kielichy, kadzidła,

chowego, lakierowany i w swo

lwowski badacz S. Kaliberda,

zaczęto budować w 1620 r.

kandelabry etc. Jeden srebrny i pozłacany

im stylu nawiązywał do bizan

organy zostały wykonane na

(Czesław Thullie „Lwowskie koś

kielich był darem papieża Leona XIII.

tyńskiego”. W dolnej kondyg

firmie Romana Ducheńskiego

cioły czasów Odrodzenia”).

nacji, flankowanej kolumnami,

we Lwowie, składały się z 18

Badania współczesnego histo

znajdowało się cztery figury

rejestrów i miały jeden manuał.

się odnowił dnia 03. 07. 1878 r.

ryka sztuki W. Wójcika nie po

Władysławem. Późną jesienią

świętych, „kiedyś pozłacane,

Korpus składał się z trzech

i był otoczony specjalnym kul

twierdzają owej informacji i po

wojsko powracało do domu.

obecnie na biało lakierowane”.

części, pomalowany był na

tem. W zakrystii była znaczna

dają nieco późniejsze daty.

Jego wygląd był przeraźliwy, jak

W górnej kondygnacji między

biały kolor. W 1980 r. organy

ilość srebra i pozłacanego

Poświęcenie kościoła odbyło

pisze D. Zubrzycki, to byli nie

dwiema kolumnami był umiesz

zostały przeniesione do Mu

naczynia kościelnego, lichtarze,

się dnia 16. 10. 1639 r. W następ

wojownicy, lecz „rząd trupów,

czony obraz św. Łazarza z XVIII

zeum historii religii, a później

kielichy, kadzidła, kandelabry

nym 1640 r. fundator A. Przy

obdartych i chorych, których

w., w postaci tonda, który w

przekazano je do filii muzeum w

etc. Jeden srebrny i pozłacany

chylny zmarł i został pochowa

prowadzili nie wodzowie, lecz

połowie XIX w. był nieco usz

Czerwonogradzie, gdzie znaj

kielich był darem papieża

ny w kryptach kościoła. Cały

śmierć. Miasto zlitowało się nad

kodzony. Szczyt ołtarza ozda

dują się obecnie.

Leona XIII.

swój majątek pozostawił szpita

nimi i kazało umieścić jeszcze

biała rzeźbiona figura drew

W XIX w. kościół miał cztery

Dokumenty archiwalne wspo

lowi św. Łazarza z przeznacze

żywych w szpitalach, a trupy

niana „Chrystus Dobry Pas

dzwony. Jeden mały, o wadze

minają o remontach kościoła w

niem osobnych sum na budo

pogrzebać. Tylko z umieszczo

terz”.  Tabernakulum  było

78 funtów, znajdował się na

latach 1746 – 1747, lecz w XVIII

wę kościoła. Kościół został

nych w szpitalu św. Łazarza

bogato pozłacane, „z wize

sygnaturce. Trzy duże dzwony,

na początku XIX w., przez po

poświęcony jeszcze nie dobu

zmarło ponad 2000”. Historyk

runkiem Zbawiciela Ukrzyżo

o wadze 725 funtów, zostały

nad sto lat żadne remonty nie

dowany (brakowało wież) i nie

I. Chodynicki w 1829 r. wspomi

wanego na drzwiczkach”.

odlane w ludwisarni Z. Mozera

były prowadzone i świątynia,

ozdobiony wewnątrz. M. Godny

na o tym, że magistrat wydał

W polu centralnym ołtarza był

i dnia 20. 07. 1856 r. zostały za

zarówno na zewnątrz, tak i od

zbudował wieże w 1659 r. Ołtarz

zarządzenie, żeby znalezione

obraz św. Bartłomieja Aposto

wieszone na wieży na cześć

wewnątrz, miała wygląd bardzo

główny wykonano w 1653 r.

na początku XIX wieku pod

ła pędzla artysty malarza Jó

urodzenia następcy tronu ar

zaniedbany, niektóre ołtarze

Gmach kościoła zachował

Wysokim Zamkiem mumifiko

zefa Swobody (XIX w.).

cyksięcia Rudolfa. Dzwony

zaczęły się rozsypywać. Grun

się do naszych czasów prawie

wane ciała, nieznanego po

Dwa ołtarze boczne znajdo

poświęcił arcybiskup Jan

towny remont świątyni został

bez zmian. Kościół murowany

chodzenia przenieść do pod

wały się w nawie i miały jed

Gutkowski. Podczas I wojny

przeprowadzony w 1872 r. pod

z cegły z wykorzystaniem w

ziemi kościoła św. Łazarza i tam

nakową strukturę. Stare ołtarze

światowej wszystkie trzy dzwo

opieką ks. Stańkowskiego,

partiach dolnych kamienia

pogrzebać.

(XVIII w.) zostały rozebrane

ny zostały zarekwirowane przez

a z inicjatywy i przy wsparciu fi

łamanego z góry Szembeka

Po II wojnie światowej koś

podczas renowacji w drugiej

Austriaków.

nansowym dyrektora „Zakła du

(obecnie Cytadel) i otynkowa

ciół został zamknięty. Jego

połowie XIX w. Na ich miejscu

W końcu XIX w. w kościele

kalek św. Łazarza” Z. Żółkiew

ny. W planie kościół prostokąt

majątek i rzeczy kościelne za

zbudowano nowe z „mozaiko

znajdowała się znaczna ilość

skiego.

ny, jednonawowy, z nieco

ginęły lub zostały zniszczone,

wymi”, czyli stiukowymi kolum

obrazów, rzeźb, rzeczy kościel

Teren kościoła i zakładu

węższą od nawy prostokątną

pomieszczenia przekazano

nami. W inwentarzu kościelnym

nych. Wśród innych w inwenta

z rozległym podwórzem, od

absydą. Po bokach części oł

wojsku radzieckiemu, później

z roku 1888 napisano, że obydwa

rzu wskazano duży obraz św.

strony ul. Kopernika i św. Ła

tarzowej zbudowano dwie

kościół został wyremontowany

ołtarze boczne „z drzewa, na

Franciszka Ksawerego, dar

zarza, został ogrodzony murem,

monumentalne wieże o trzech

i w nim ulokował się chór chło

ciemno orzechowo lakierowane,

namiestnika Agenora Gołu

którego część pochodzi z XVII w.

kondygnacjach, nakryte niskim

pięcy „Dudaryk”. Na początku

zupełnie nowe, gdyż dawne

chowskiego, obrazy „Boże Na

Stara furtka i brama znajdowały

dachem namiotowym. Budow

XXI w. dawny kościół został

jako całkiem strupieszałe przy

rodzenie”, „Śmierć męczeńska

się od strony ul. Kopernika.

la kościoła orientowana, ołtarz

przekazany do użytku wier

restauracji kościoła rozebrać

św. Bartłomieja”, „św. Tomasza”,

Obok nich w murze zostały

główny znajdował się w absy

nych, którzy zbierają się na

musiano”. W ołtarzu po prawej

„św. Antoniego”, „św. Teresy”

wmurowane kamienne tablice

dzie od strony wschodniej,

Msze święte, odprawiane co

stronie znajdował się obraz

etc. Kościół ozdabiały również

– płaskorzeźby z przedstawie

wejście główne – od zachod

niedziele przez księży ukra

„Ukrzyżowanie” J. Swobody,

rzeźby, jak to: Matki Boskiej

niem św. Łazarza na tle pałacu

niej. Wejście ozdabia kamienny

ińskich obrządku greckoka

a wyżej – obraz św. Katarzyny,

z gipsu, rzeźba drewniana Ja

i postać Boga – Ojca, który

portal rusztowany z tablicą fun

tolickiego i prawosławnego.

namalowany na blaszce. W

na Nepomucena, marmurowa

trzyma Jezusa na kolanach. Na

dacyjną nad nim. Do fasady

W roku 2008 rozpoczęto

lewym ołtarzu w polu central

statua Matki Boskiej, dar dyrek

drugiej tablicy znajdował się

zachodniej kościoła w XIX w.

remont świątyni.

nym umieszczono stary obraz

tora „Zakładu kalek św. Łazarza”

napis fundacyjny z roku 1621,

była przybudowana niewielka