10

Było, minęło,

15 września 2008 * Kurier Galicyjski

Fragment książki

najważniejsze – w drzewie ge

nealogicznym rodu Olszańskich

„KRESY KRESÓW. STANISŁAWÓW”

herbu Jastrzębiec, w którym

roiło się od cudownych, starych

szlacheckich imion, takich, jak:

TADEUSZ OLSZAŃSKI

Ulica Pełesza

Alojzy, Baltazar, Bazyli, Kajetan,

Leon, Łukasz, Michał, Seweryn,

Ulica Pełesza jest, ale i jej nie

a wśród kobiet nie brakło

ma. Tak jak Stanisławowa.

w swoim przekonaniu spłacał

Anastazji, Anieli, Sydonii czy

Jest, bo zachowały się

jakiś rachunek z lat swojej

Tekli, która była jedną z moich

wszystkie domki i kamieniczki

młodości, kiedy jako studen

prababek. Ten rodowód Ojciec

z przedwojennych lat, cały sta

towi wcale mu się nie przele

mi wielokrotnie pokazywał i był

ry Stanisławów, tyle, że w znacz

wało. Wiedział, co to niedosta

z niego niezwykle dumny. Ród

nie gorszym stanie. Po lewej

tek i cenił pomoc, jakiej za

wywodził się ze wsi Olszanica

stronie, idąc od ulicy Kamiń

pewne doznawał i dzięki której

na Mazowszu i w XVIII wieku

skiego, ciągnął się wzdłuż

doszedł do tego, do czego

podzielił na dwie linie – pod

chodnika rząd parterowych

doszedł. Często i z humorem

laską i wołyńską, do której właś

domków, starannie wybielo

wspominał swoje studenckie

nie należeliśmy. W tej naszej linii

nych, z firaneczkami i zasłon

lata we lwowskiej bursie. Jedną

pełno było kasztelanów, pod

kami w oknach, żeby nikt nie

z tych opowieści dokładnie

komorzych, chorążych, staros

zaglądał, bo były bardzo nisko

położone. Za każdym z tych

domków znajdował się ogró

dek, z rabatkami kwiatów,

krzakami agrestu i porzeczek,

grządkami jarzyn, pomidorów.

cymi się do mnie bawić dzie

Dziś w tych oknach z rozsypują

szedł do profesury i stanowiska

ciakami. Co, oczywiście, było

cymi się drewnianymi ramami

rektora Seminarium Duchowne

naganne, bo miałem swój

nie ma firanek i widać stojące

go „Barbareum” obrządku

pokój z klockami, ołowianymi

na parapetach słoje z kiszonymi

greckokatolickiego. W 1885

żołnierzykami i tam powinniśmy

ogórkami lub gary z kwaśnym

roku, w wieku zaledwie 42 lat,

się byli bawić, a nie bałaganić

w całym mieszkaniu. Mama

Katinka cierpiała wtedy, ale nie

potrafiła tak zdecydowanie

wkraczać, jak Andzia, która po

prostu przekręcała klucze w

drzwiach i z wyrzutem mówiła:

Bo pani doktorowa na wszyst

ko pozwala, a ja znów będę

zapamiętałem. Kiedy z kole

musiała pastować podłogi!

tów, którzy dzielnie walczyli na

gami z medycyny ledwo im

Cztery pokoje to nie wszyst

Kresach z Tatarami, Turkami

starczało na bochen chleba,

ko, bo oprócz ogromnej kuchni

i Kozakami. Jeden z nich –

Mikołaj Baltazar Olszański miał

W swoim przekonaniu Ojciec spłacał jakiś rachu

A że nie zawsze star

nek z lat swojej młodości, kiedy jako studentowi

czało eteru na uśpienie

wcale mu się nie przelewało.

w czasie zabiegu,

kroili go w pół, wyjadali miążcz

z ociupeńką służbówką, tyle co

pojono rannych spi

i szli na targ do bab, sprzedają

łóżko dla służby za firanką oraz

mlekiem. A zamiast ogródków

został pierwszym biskupem

cych śmietanę prosto z dużych

pokoju łazienkowego, docho

– raczej chaszcze.

diecezji stanisławowskiej Koś

rytusem, a ci w czasie

garów. Targowali kwartę, prosili,

dziła jeszcze zupełnie odrębna

Po prawej stronie ulicy Pe

cioła unijnego.

wyciągania skalnych

aby wlać do wydrążonego

część  poczekalnia dla pa

łesza ciągnęły się natomiast

To jasne, że po wkroczeniu

drzazg wyli z bólu

chleba, a potem, kiedy okazy

cjentów i gabinet ordynacyjny,

piętrowe kamieniczki. Piękne,

Sowietów do Stanisławowa

wało się, że brakuje im jeszcze

z osobnym wejściem z klatki

z balkonami, zbudowane w se

natychmiast strącono tabliczki

i straszliwie klęli. Stąd

schodowej. Tam właśnie Oj

cesyjnym stylu, gdzieś przed

z nazwą Pełesza, ale niezwykłe,

i mój Stary perfekcyjnie

W drzewie genealo

ciec przyjmował pacjentów.

poznał wszystkie

Julian Pełesz został wspaniałym i uczonym księ

gicznym rodu

Zgodnie z umieszczoną przy

bramie białą tabliczką:

chorwackie przekleń

dzem obrządku grecko – katolickiego i całe

Olszańskich herbu

stwa i gdy niekiedy się

życie poświęcił obronie Kościoła unijnego, a więc,

Jastrzębiec w roiło się

dr wszech nauk lekarskich

wściekał, puszczał

szukającego porozumieniu między katolikami

od cudownych, starych

TADEUSZ OLSZAŃSKI

ordynuje w chorobach

wiązkę w tym języku.

i prawosławnymi, czyli Polakami i Rusinami.

szlacheckich imion.

wewnętrznych, od 3 – 6 po poł.

kilka grajcarów, wylewali z po

nawet w kompucie chorągiew

I wojną światową. Na ich ty

że w Iwano–Frankiwsku starsi

wrotem śmietanę z chleba, ale

Tę tabliczkę, ilekroć tylko

pancerną czyli pułk jazdy nie

łach były zaś nie ogródki, lecz

mieszkańcy do dziś pamiętają,

przecież zostawała omasta

przeprowadzaliśmy się, staran

z pospolitego ruszenia, lecz

podwórka. Dziś te kamienice

że Hnatiuka – to kiedyś była

i było to przesmaczne! Nie

nie odkręcano i umieszczano

utrzymywany ze skarbu Rzecz

prawie się rozsypują, bo chyba

biskupa Pełesza. A dla mnie ta

długo jednak, im się to udawa

w nowym miejscu. Dwa razy

pospolitej i w 1698 roku brał

nigdy nie były remontowane.

ulica na zawsze pozostanie

ło, bo wkrótce zwiedziały się

w tygodniu Ojciec przyjmował

udział w bitwie pod Podhaj

Ale Pełeszy już nie ma nie tylko

Pełesza, bo tam właśnie, w

o tym przekupki na wszystkich

bezpłatnie biedotę, czego na

cami, gdzie rozbito czambuły

dlatego, że rozsypuje się ze

piętrowej kamienicy numer 15,

targowiskach i przepędzały

tablicy już nie napisano, ale co

Tatarów i raz na zawsze zakoń

starości, ale również dlatego,

urodziłem się 28 sierpnia 1929

studentów z wydrążonymi bo

powszechnie było wiadome.

czono ich najazdy.

że dziś ta ulica nazywa się

roku. Moja matka miała wtedy

chenkami.

Poczekalnia była zawsze wte

Z całego tego szlachectwa

zupełnie inaczej – Hnatjuka.

31 lat, ojciec – 51! I byłem ich

Nigdy, wszakże, nie dowie

oraz majątku w Kupczyńcach

A przecież Julian Pełesz,

A dla mnie ta ulica na zawsze pozostanie Pełesza,

działem się i żałuję, że się tego

niewiele jednak dla mojego

którego imieniem za II Rzeczy

nie dopytałem, co się stało

Ojca wyniknęło, skoro szybko

pospolitej nazwano tę ulicę,

bo tam właśnie, w piętrowej kamienicy numer 15,

choć miał matkę Polkę, to prze

urodziłem się 28 sierpnia 1929 roku. Moja matka

Z całego tego szlachectwa oraz majątku w Kup

cież był Rusinem. W tym duchu

miała wtedy 31 lat, ojciec – 51! I byłem ich

wychował go ojciec, który był

czyńcach niewiele jednak dla mojego Ojca

diakonem we wsi Smereko

pierwszym, a w końcu jedynym dzieckiem.

wyniknęło, skoro szybko osierocony, naprzód

wiec, koło Gorlic, na Łemkow

wysłany przez macochę na stancję gimnazjum

dy pełna. Katinka raczej nie

szczyźnie i skierował syna na

pierwszym, a w końcu jedynym

przepadała za tą ordynacją

duchowną drogę. Julian Pełesz

dzieckiem.

im. Franciszka Józefa we Lwowie już tam na stałe

i z reguły wychodziła wtedy ze

został wspaniałym i uczonym

Mieszkanie na Pełesza było

pozostał i w skromnych warunkach od 1896 roku

mną na spacer albo w odwie

księdzem obrządku grecko –

jaśniepańskie i do dziś jawi mi

zaczął studiować medycynę na Uniwersytecie

dziny do znajomych. Wracaliś

katolickiego i całe życie po

się, jako najwspanialsze. Tam

my, kiedy już wszystko było po

święcił obronie Kościoła unij

spędziłem wczesne dzieciń

Jana Kazimierza.

pacjentach z biedoty posprzą

nego, a więc, szukającego

stwo i z tej ulicy zaczęto mnie

z majątkiem Olszańskich w Kup

tane. Te bezpłatne ordynacje

osierocony, naprzód wysłany

porozumienia między katoli

odprowadzać do szkoły, więc

czyńcach pod Tarnopolem,

zapewniły Ojcu popularność,

przez macochę na stancję

kami i prawosławnymi, czyli

je dokładnie pamiętam. Dom

gdzie się mój Ojciec w 1878

mnóstwo ludzi kłaniało mu się

gimnazjum im. Franciszka Jó

Polakami i Rusinami. Nas, Pola

był jednopiętrowy, z pięknym

roku urodził i gdzie na chrzcie

na ulicy, ale on nie czynił tego

zefa we Lwowie już tam na stałe

ków, przestrzegał przed anty

secesyjnym balkonem. Zajmo

otrzymał aż trzy imiona Tadeusz,

dla rozgłosu.

pozostał i w skromnych warun

rusińskimi postawami, swoich

c

waliśmy całe pierwsze piętro

Cyriak, Walenty. Tych dwóch

Był socjalistą, należał do

kach od 1896 roku zaczął

współbraci – przed antypolo

ztery pokoje w amfiladzie z im

w ogóle nie używał, ale figu

przedwojennego PPS u, a i przy

studiować medycynę na Uni

nizmem. Gimnazjum ukończył

ponującymi kaflowymi piecami.

rowały one we wszystkich jego

puszczam – czego oczywiście

wersytecie Jana Kazimierza.

w Przemyślu, a studia teolo

Uwielbiałem otwierać wszystkie

dyplomach, dokumentach i co

z czasem się dowiedziałem – że

I chyba dość długo, bo, dora

giczne – w Wiedniu, gdzie do

drzwi i ganiać z przychodzą