11
zostało w pamięci
Kurier Galicyjski * 15 września 2008
biając naprzód jako pielęg
Ukrainie) i tam spotkał swoją
gicznych młodych ludzi ze
kończeniu wojny światowej
jednak niesłychanie energicz
niarz, a potem – asystent na
przyszłą żonę. Nie był pod tym
szlacheckich rodzin, którym po
i rozpadzie monarchii austro
na pani Katarzyna Niemczew
wszystkich oddziałach Kliniki
względem wyjątkiem, gdyż
upadku powstania Austriacy
węgierskiej doktor Olszański
ska ściągnęła moją przyszłą
Uniwersyteckiej – od interny do
wielu internowanych wtedy na
skonfiskowali majątki. Nada
trafił w rodzinne strony – na
Matkę z absolutnym zamiarem
chirurgii. I dzięki temu po 11
Zakarpaciu legionistów ożeniło
wano im ziemię właśnie w Kar
przód do Tłumacza, potem –
wydania jej za mąż za Polaka
latach studiów, w 1907 roku
z poznanymi tam pannami,
patach. Byli na pewno koloni
do Stanisławowa, Brzeżan i znów
i tym samym wzmocnienia
został doktorem wszech nauk
właśnie Węgierkami.
zatorami, ale i nieśli kaganek
do Stanisławowa, jako lekarz
kółka Węgierek. Erazm Niem
lekarskich. Rozsmakował się
oświaty.
już w polskim wojsku na kolejne
Cywilny akt zawarcia ślubu „Svedectvo o uzavreti
wszakże w studiach do tego
Jednym z nich był Szabolcs
wojny, naprzód – polsko – ukra
stopnia, że, pracując jako le
Simenfalvy. Trafił do wsi Nagy
ińską, a potem – polsko – bol
snatku” sporządzony jest na blankiecie w dwóch
Tarna (dziś Tarna Mare w Ru
językach: czeskim i pisanym cyrylicą rusińskim.
munii), w pobliżu Cisy, nieda
Metryka kościelna natomiast – aż w trzech języ
leko Nagyszollos. Otrzymał
ziemię i kredyty. Zbudował
kach: łacińskim, czeskim i węgierskim.
szkołę i pocztę, był wójtem,
Moja Mama – Katinka, po
kierownikiem szkoły i poczty,
czewski w czasie wojny był
chodziła ze specyficznej rodziny
zbudował swój dworek, ale, co
lekarzem w polskich Legio
najważniejsze, wprowadził na
południowe zbocza Tarny upra
Moja Mama – Katinka,
pochodziła ze specy
ficznej rodziny węgier
skich kolonizatorów.
wę winorośli i nauczył tego
miejscową ludność, która zaj
karz, dalej studiował. Zrobił
mowała się poprzednio tylko
szewicką. Z książeczki stanu
magisterium z filozofii i zabrał się
sadzeniem kukurydzy oraz pa
służby oficerskiej, którą podob
za astronomię. I, gdyby nie
stertswem. Uczył czytać i pisać,
nie, jak dyplom doktorski,
I wojna światowa, studiowałby
ale i też madziaryzował miej
cudem uchronił i strzegł jak
chyba bez końca.
scową ludność. Miał sześcioro
oka w głowie wynika, że w
W 1915 r. został jednak zmo
dzieci – trzech synów i trzy córki
czerwcu 1919 roku w stopniu
bilizowany i jako lekarz bata
– które kształcił w najlepszych
porucznika lekarza dowodzi
lionowy C.K. armii w stopniu
szkołach. Moja Mama miała
szpitalem wojskowym w Tłu
porucznika trafił na włoski front.
być nauczycielką, ukończyła
m a c z u . D wa s t o p n i e n i ż e j
I, o czym znów chętnie i barw
pedagogikę, ale została w
w stosunku do rangi austriackiego
końcu panią doktorową. Kiedy
Ojciec szybko awansował, naprzód na lekarza
przyjechała do Stanisławowa,
mówiła perfekt po niemiecku
pułkowego, a potem już w stopniu majora
i francusku, co jej wystarczyło,
– na ordynatora szpitala zakaźnego w mieście Cilli
aby swobodnie poruszać się
w Styrii.
w polskim towarzystwie. Pasz
port miała rumuński, ale przy
nie opowiadał, w polowym
jechała z Czechosłowacji, bo
majora wynikało z tego, że ofi
szpitalu w czasie walk nad
mieszkała u swego brata Arpa
cerów C.K. przyjmowano do
Padem operował od rana do
da, który był adwokatem w
polskiej armii automatycznie,
nocy. Bo, choć to były walki
Nagyszollos. To miasto w okresie
redukując o dwa stopnie niżej.
pozycyjne, Włosi ze swoich
międzywojennym znalazło się,
Ale już w dwa miesiące później
armat celnie trafiali szrapne
bowiem, w Czechosłowacji
jako kapitan lekarz kieruje szpi
lami w wznoszące się za oko
i nazywało się Velky Sevljus.
talem wojskowym w Stanisła
pami skały, których odłamki,
Dawniej powiązane z Austrią
wowie. W 1919 r. Ukraińcy po
niczym szpilki, wbijały się w
Węgry stały się, bowiem, naj
odbiciu przez nasze wojsko
plecy żołnierzy, przeważnie
większym przegranym I wojny
bronionego po bohatersku
Chorwatów i Słoweńców, bo te
światowej. Na mocy traktatu
przez Orlęta Lwowa zdobywają
właśnie pułki Franciszek Józef
pokojowego, zawartego w 1920 r.
Stanisławów i do tego miasta
w Trianon straciły 2/3 swego
przenoszą stolicę niepodległej
W 1919 r. Ukraińcy po
terytorium, na którym zamiesz
Ukrainy. Ojciec ewakuuje szpital
kiwała 1/3 rdzennych Węgrów.
do Brzeżan, awansuje i już zno
odbiciu przez nasze
To była kolejna, po Wiośnie
wu jest majorem. W kolejnej
wojsko bronionego po
Ludów, wielka klęska, która
wojnie z bolszewikami zagony
bohatersku przez Orlęta
węgierskich kolonizatorów.
położyła się głębokim cieniem
konnej armii Budionnego omi
nach. Kiedy Austriacy w 1917
Kiedy po 19 latach wielkiej na
na Madziarów i okroiła ich
jają Brzeżany i Ojciec aż do
przekazali polskie formacje pod
Lwowa zdobywają
rodowej żałoby, związanej z
ojczyznę, a także oddzieliła od
końca wojny oraz demobilizacji
niemieckie dowództwo, po
Stanisławów i do tego
klęską Wiosny Ludów, przekre
siebie. Tak było właśnie w przy
w 1921 r. pozostanie w tym
dobnie jak większość legionis
miasta przenoszą stoli
padku znajdującego się w Ru
mieście. Chyba się też w tych
Moja Mama miała być nauczycielką, ukończy
munii majątku w Nagy Tarna,
wojnach wyróżnił, bo właśnie
cę niepodległej Ukrainy.
ła pedagogikę, ale została w końcu panią
gdzie została część rodziny,
jemu zaproponowano stano
skierował przeciw Włochom.
a Nagyszollos – już w Czecho
wisko lekarza powiatowego,
doktorową. Kiedy przyjechała do Stanisławowa,
A że nie zawsze starczało eteru
słowacji.
a więc tego, który miał zorga
mówiła perfekt po niemiecku i francusku, co jej
na uśpienie w czasie zabiegu,
Kiedy mój Ojciec wynaj
nizować służbę zdrowia w Sta
wystarczyło, aby swobodnie poruszać się
pojono rannych spirytusem, a ci
mował i urządzał mieszkanie
nisławowie. Pędził zapewne
w czasie wyciągania skalnych
przy ulicy Pełesza w Stanisła
wesołe kawalerskie życie do
w polskim towarzystwie.
drzazg wyli z bólu i straszliwie
wowie, aby godnie wkroczyć
momentu, kiedy żona jego
śleniem marzeń o niepodleg
klęli. Stąd i mój Stary perfek
w małżeńskie życie, wujek
serdecznego przyjaciela, też
tów odmówił przysięgi na
łości Węgier, z rozstrzelaniem
Arpad, który po śmierci rodzi
wierność niemieckiemu cesa
Niesłychanie energiczna pani Katarzyna Niem
przez Austriaków premiera
ców stał się głową rodziny,
rzowi i został internowany, ale
Lajosa Batthyannyego oraz
przygotowywał wesele, bo tak
nie w Beniaminowie czy Szczy
czewska ściągnęła moją przyszłą Matkę z abso
trzynastu dowodzących pow
to wypadało w tamtych latach.
piornie, gdzie skupiono więk
lutnym zamiarem wydania jej za mąż za Polaka
staniem generałów, więzieniu
Całe to ważne wydarzenie
szość, ale na terenie królestwa
i tym samym wzmocnienia kółka Węgierek.
w kazamatach tysięcy patrio
z dnia 29 kwietnia 1926 roku,
węgierskiego w Maramoros
tów, Madziarzy zdecydowali się
zostało potwierdzone w dwóch
sziget (dziś Sighetu Marmatiei
wreszcie na ugodę z Habsbur
cyjnie poznał wszystkie chor
aktach, które dopiero przy pi
lekarza, doktora Erazma Niem
w Rumunii). Pod koniec wojny,
gami, z tym samym młodym
wackie przekleństwa i gdy nie
saniu tych wspomnień wzbu
czewskiego, zaprosiła do Sta
kiedy monarchia zaczęła się
cesarzem Franciszkiem Józe
kiedy się wściekał puszczał wiąz
dziły moje zdumienie. Cywilny
nisławowa swoją serdeczną
rozsypywać, nasi legioniści zo
fem, który ich straszliwie po
kę w tym języku. Ojciec szybko
akt zawarcia ślubu
„Sve
przyjaciółkę Katarzynę Simen
stali uwolnieni. Wracali walczyć
gnębił, wówczas zaczęli szukać
awansował, naprzód na lekarza
dectvo o uzavreti snatku” spo
falvy.
o niepodległą Polskę, ale po
umocnienia się na obrzeżach
pułkowego, a potem już w stop
rządzony jest na blankiecie w
Trudno mi odpowiedzieć na
drodze zatrzymywali się w wę
swojego królestwa. Głównie na
niu majora – na ordynatora szpi
dwóch językach: czeskim i pi
pytanie na ile znajomi mego
gierskich domach, gdzie ich
zaniedbanych cywilizacyjnie
tala zakaźnego w mieście Cilli
sanym cyrylicą rusińskim.
Ojca, który świetnie grał w
serdecznie przyjmowano, kar
w Styrii, a więc już na tyłach, bo
obszarach Zakarpacia, za
Metryka kościelna natomiast –
bridża, czarował miejscowe
miono i zaopatrywano na dal
mieszkałego głównie przez
różne epidemie, z cholerą włącz
aż w trzech językach: łaciń
damy i był ozdobą towarzyst
szą podróż. Doktor Niemczewski
Rumunów, Rusinów, Hucułów,
nie zaczęły powodować więk
skim, czeskim i węgierskim.
wa, mieli już dość jego staro
absolutnym przypadkiem trafił
sze straty, niż walki na froncie.
Cyganów. Węgierski, autono
I z takimi papierami plus ru
kawalerskich nawyków, na ile
do domu rodziny Hezserów
miczny rząd w Budapeszcie
Nie wiem i nigdy się nie
muński paszport Mama prze
zaś jemu znudziła się samot
w mieście Nagyszollos (dziś
wysyłał w tamte strony ener
dowiem, jak z tej Styrii po za
niosła się do Polski. Na Pełesza.
ność. W każdym przypadku
Winohrady na zakarpackiej
