II

Dodatek specjalny

15 września 2008 * Kurier Galicyjski

ODDZIELMY AMBICJE OD WIEDZY HISTORYCZNEJ

Minister w Kancelarii Prezy

chyba nie ma takiej osoby, która

w Europie. Kiedy po I wojnie

interpretacja narodu, mianowi

denta RP pan Ryszard Legutko

by to wiedziała. Jedna rzecz,

światowej zmienił się bardzo

cie, że tą główną wspólnotą,

zauważył, że„tematem całej

z pewnością, powinna być

radykalnie porządek w Europie,

która jest siłą kulturotwórczą, jest

konferencji jest okres wyjątkowo

wykluczona  amnezja. Nie jest

kiedy te czynniki, które utrzy

Słowiańszczyzna. Potraktowano,

dramatyczny. Jest to czas zbrodni

dobrą rzeczą zapominanie

mywały mniej więcej status quo,

że jest grupa narodów, potężna,

przeciw ludzkości i jest to czas

o historii, nawet, jeżeli to jest

przestały oddziaływać, ujawniły

niezwykle liczebna, która jeszcze

ludobójstwa. Jest to czas naj

historia bolesna, która dzieli

się te wszystkie tendencje róż

do tej pory nie ujawniła wszyst

krwawszej i najbrutalniejszej

strony. Nie mam też wysokiego

nicujące i te wszystkie dziwne

kich możliwości, a więc, to jest

wojny w dziejach ludzkości. Także

mniemania o wspólnych przed

ideologie nacjonalistyczne.

czas dla Słowian. Ale, ta idea

jest to okres, który daje wyjąt

sięwzięciach państwowych, na

W którymś momencie uznano,

Słowiańszczyzny nie przyjęła się,

kowo czarny obraz natury ludzkiej

przykład, o pisaniu wspólnych

że porządek w tej części świata

przede wszystkim, z tego po

i wyjątkowo niekorzystny obraz

podręczników. Podręcznik

może być zaprowadzony wy

wodu, że była ona wykorzysty

rozmaitych ruchów politycznych

historii, tak jak każda książka,

łączne wtedy, jeżeli zlikwiduje się

wana przez polityków rosyjskich i

i narodowych. Ale, musimy

jest dziełem indywidualnym,

wymieszanie etniczne i wymie

do promowania interesów impe

pamiętać, że to, co się stało w

a nie dziełem aparatów dwóch

szanie narodowe. Innymi słowa

rium rosyjskiego. Natomiast,

tym okresie, to, co się stało w

czy trzech ministerstw. Dlatego

mi, kiedy się rozstrzygnie walka o

powstała tutaj dość szczególna

ogóle w wieku XX w tej części

sądzę, że taka konferencja, jak

dominację nad terytorium i doj

koncepcja narodu i dość szcze

świata, w Europie, zważywszy na

obecna, jest działaniem racjo

dzie do ostatecznego ustalenia

gólna koncepcja wspólnoty,

monstrualność owych zbrodni,

nalnym w przeciwieństwie do

granic. W takim właśnie kontek

którą można by nazwać na

Ryszard Legutko  Minister

nie jest wcale łatwe do wyjaś

owych międzyrządowych pro

ście obserwujemy przypadki,

cjonalizmem, czyli terytorialną

w Kancelarii Prezydenta RP

nienia i nie powinniśmy wyciągać

gramów wspólnych podręcz

które tutaj miały miejsce, jak na

wspólnotą narodową. Prof.

ter duchowy, zaczęło być inter

pretowane biologicznie. A więc,

nie ma znaczenia terytorium, nie

ma znaczenia wspólne doświad

czenie, natomiast ma znaczenie

wspólnota krwi. I ta nowa idea

narodu, jako wspólnoty krwi,

okazała się bardzo nośna

politycznie, choć nie zrodziła się

ona w tej części Europy. Ona

przyszła z Zachodu. To była taka

perwersyjna wersja darwinizmu

społecznego. Zmieniło to także

konflikty między grupami. Na

brały one charakteru „wojny

gatunkowej”: albo wygra jeden

gatunek, albo drugi. Ta ideologia

zbyt łatwych wniosków. Wezmę

miała konsekwencję szczegól

Legutko jako przykład, zacyto

problem narodu i nacjonalizmu.

ników i wspólnych ocen historii.

nie zbrodnicze, ale to nie była

przykład ludobójstwo Polaków

wał początek „Pana Tadeusza”

Właściwie, pojęcie narodu jest

Ja wierzę i mam przekonanie,

jedyna przyczyna załamania się

na Wołyniu, jak na przykład, pro

Adama Mickiewicza – najbardziej

bardzo stare, bo występowało

co do tego, że mozolna praca

tego porządku terytorialnego.

gram likwidacji narodu żydow

znanego dzieła literackiego

jeszcze w starożytności. Ale, to

seminaryjna pozwoli wyjaśnić

Okazało się, że współistnienie

skiego. Ponieważ porządek po

największego polskiego poety,

pojęcie nabrało nowej siły i rów

wschodniego i zachodniego

niektóre różnice w punktach

drugiej wojnie światowej, który

które się zaczyna od słów: „Litwo,

nież było podstawą pewnych

widzenia. Choć, żyjąc na tym

chrześcijaństwa na jednym

został ustanowiony w Jałcie,

Ojczyzno moja...”. Nie oznacza

ruchów politycznych w wieku XIX,

świecie wystarczająco długo,

terenie nie wytrzymało próby

opierał się o ów podział sił czy o

to, że Mickiewicz czuł się Lit

okresie, który nazywamy roman

czasu. Konflikty między wschod

nie jestem naiwny, i tam, gdzie

ów podział narodowy, w związku

winem w sensie biologicznym,

tyzmem. I czym był naród wed

istnieje rozbieżność na poziomie

nim a zachodnim chrześcijań

z tym dziedzictwo konfliktów

ani że był zdrajcą Polski, tylko

ług romantyków? Romantycy

faktów, tam nie ma, co liczyć na

stwem nabierały charakteru

tamtych czasów przetrwało do

odczuwał więź z tym terytorium,

interpretowali naród jako wspól

coraz bardziej politycznego,

cudowne pogodzenie. Sytu

dnia obecnego. To jest to trudne

z tym miejscem, które tradycyjnie

notę, która posiada własną

acją idealną, oczywiście, było

a więc, wpływało to jednocześ

dziedzictwo, z którym się wszyscy

było nazywane Litwą. „I ten na

odrębną tożsamość.”

by rozdzielenie sfery politycznej,

nie na głębokie podziały spo

borykamy. I to jest to dziedzic

cjonalizm terytorialny okazał się

Ta idea narodowa stała się

łeczny.”

naszych idei politycznych, na

two, które dzieli narody, mieszka

bardzo skuteczny w tym sensie,

niezwykle popularna w wielu kra

Kolejnym ważnym czynnikiem

szych ambicji politycznych od

jące w tej części Europy, nawet

m

że trwał dość długi okres”,

jach europejskich, m.in. w Polsce,

sfery poznania historii. Ten ideał

tragedii na tej ziemi były zmienne

na poziomie badań i analiz na

ówił dalej prof. Legutko. Nie

także w Rosji, Francji, innych

rzadko bywa osiągany, ale, kto

koleje losu państwa polskiego,

ukowych. Zdarza mi się wystę

stety, ta historia, która wyglądała

państwach. Każdy z tych naro

jako pewnej struktury admini

wie, może państwo zbliżycie się

pować na rozmaitych konferen

bardzo obiecująco, nie skoń

dów uważał, że dla własnej

stracyjnej. Państwo polskie w

do niego, czego wszystkim

cjach, gdzie dostrzegam niezgo

czyła się dobrze. Prelegent wska

przyszłości powinien rozwijać

bardzo serdecznie życzę.”

pewnym momencie przestało

dy na poziomie elementarnym,

zał na przyczyny tego stanu

własną kulturę i własną odręb

istnieć, weszły w nie wtedy struk

co do faktów. Jak wyjść z tego

rzeczy. Jedna z tych przyczyn jest

ność. Jednak, w tej części świata

tury rosyjskie. Państwo rosyjskie

cienia niedobrego dziedzictwa,

taka, że to pojęcie narodu, które

KG

KG

pojawia się dość szczególna

było zupełnie inne, niż państwa

tego ja, oczywiście, nie wiem i

dla romantyków miało charak

Wypowiedzi uczestników

s o przyszłość polsko ukraiń

w jakikolwiek sposób byli włą

u niego zawsze, gdy patrzyłem

kich stosunków. Myślę, że właś

czeni w tę niełatwą historię,

na niego, jak na polityka, wolę

nie ten list biskupów polskich

odczuwa potrzebę pojednania.

pojednania i pogłębienia współ

kształcenia jestem kulturoznaw

cą i specjalizowałam się głów

pomógł nam w wielu sprawach.

Nasze dzieci, ludzie z pokolenia

pracy między Polską i Ukrainą. On

nie w historii żydowskiej. Nieza

Te 17 lat oficjalnych stosunków

naszych dzieci także odczuwają

sam pochodzi z rodziny żydow

leżnie od tego, jak w ciągu tych

polsko ukraińskich jak gdyby

potrzebę rozmawiania o przy

skiej, więc również niesie w sobie

kilku dni będziemy się kłócić,

budują nowy etap, nowy okres

szłości, ale myśląc o przyszłości.

tradycję polskich Żydów na Uk

dyskutować, że jedynie moja

w naszych kontaktach. Nie moż

Myślę, że jest to bardzo pozy

rainie Zachodniej. Jak myślimy

prawda jest ciekawa i jedynie

prawdziwa, mam nadzieję, że jest

na mówić, że osiągnęliśmy

tywna strona tego procesu. Bez

o wydarzeniach i o ludzkich

to takie miejsce, gdzie wszyscy

wszystko, są jeszcze sprawy,

porozumienia i dialogu młodych

losach w czasie II wojny świato

potrafią ze sobą rozmawiać,

które wymagają badań nauko

nie będzie nigdy porozumienia

wej, to mylimy nie tylko o ofiarach

nawet jeżeli się nie zgadzamy, to

wych, trzeba uczcić pamięć

między naszymi narodami.

bratobójczych walk, ale także

umiemy słuchać i to jest w tym

ofiar, czyli są jeszcze sprawy, nad

Spotykamy się, o czym Pań

o takich ludziach, którzy dzięki

wszystkim najważniejsze”.

którymi trzeba pracować. Jed

stwo wiecie lepiej ode mnie,

sercu, miłości, wierze uratowali

„Jestem Natalia Burenko,

nak, przez te 17 lat zrozumieliśmy,

w bardzo historycznym miejscu.

swoje życie po to, żeby później

przyjechałam z Melitopola. W

że jesteśmy dwiema przyjaznymi,

Jest ono symbolem wierności

przekazać następnym pokole

Uniowie jestem po raz pierwszy.

bratnimi narodami słowiańskimi,

wartościom chrześcijańskim.

niom ogień pojednania. Trudno

Studiuję na Uniwersytecie Pań

że trzeba nam byś razem. Myślę,

Wiemy, że tutaj zostało urato

ukryć wzruszenie, gdy się myśli

stwowym w Melitopolu naucza

Małgorzata Różycka: „Wy

a także wierzą w to, że ta niełat

wanych wielu Żydów i Polaków.

o tych latach i o ludziach, którzy

ciągnęła mnie tutaj pani pro

nie początkowe. Zostałam za

wa historia nie przeszkadza nam

Trzeba było mi przyjechać tu,

ratowali innych. Mam nadziej,

fesor Weigl, która zna mnie z

proszona, żeby potem przeka

tego, że od wielu lat zajmuję się

zać na uczelni to, co tu usłysza

i nie będzie przeszkadzała na

niezależnie od waszego spotka

że historia oszczędzi waszemu

sprawami mniejszości narodo

łam. Mój tata jest Ukraińcem,

przyszłość.

nia i ukłonić się nisko temu świę

pokoleniu takich doświadczeń,

wych w Polsce, w tym także

mama – Rosjanką z Białorusi,

Kiedy się spotykają młodzi

temu miejscu.

tak, jak oszczędziła mojemu.

Ukraińcami, z którymi jestem

mamy krewnych w Turcji. W na

ludzie, po to, żeby rozmawiać o

Cieszę się, że mogłem wziąć

Życzę państwu udanego pobytu

szalenie zaprzyjaźniona, ponie

szym mieście nie ma konfliktów

historii i o przyszłości, myślę, że to

udział w tym spotkaniu. Dowie

w Uniowie i w innych miejscach,

waż sporo Ukraińców jest w

na tle narodowościowym. Uwa

moim rodzinnym mieście Wroc

jest bardzo optymistyczne. Bar

działem się o nim od byłego

lepszego zrozumienia doświad

żam, że w dziedzinie kształcenia

ławiu. Aczkolwiek znaleźli się tam

dzo ważne też, że pokolenie,

ministra spraw zagranicznych,

czeń waszych ojców, dziadów

młodzieży mamy, czego się uczyć

niekoniecznie z własnej woli,

którego jestem przedstawi

pana Adama Rottfelda. Jest on

i pradziadów.”

od Polski. Bardzo mnie interesuje

tylko w wyniku akcji „Wisła”.

kultura polska. Po tym spotkaniu

cielem, pokolenie naukowców,

związany z tym miejscem swoim

Teraz od jakiegoś czasu pracuję

KG

KG

mam wiele wrażeń.”

osób, których krewni czy rodzice

życiem osobistym. Dostrzegałem

w kancelarii premiera. Z wy