10

Korespondencja własna

16.XII.2008 16.0I.2009 * Kurier Galicyjski

ARCYBISKUP,

ABP JÓZEF TEODOROWICZ

SENATOR,

KS. TADEUSZ

ISAKOWICZ-ZALESKI

(zapis wyst¹pienia

DOBROCZYŃCA

podczas spotkania

w Senacie RP w dniu

4 grudnia 2008 roku)

w czasie I wojny œwiatowej,

Z senatorem RP £uka-

JURIJ SMIRNOW zdjêcie

najpierw, kiedy ten teren by³

szem Abgarowiczem o ks.

zajêty przez Rosjan, a póŸniej,

arcybiskupie Józefie Teodo-

Szanowni Pañstwo,Drodzy

kiedy przyszli Austriacy i wszê-

rowiczu rozmawiaj¹ Jurij

Przyjaciele! Znamy siê prak-

dzie upatrywali szpiegów, w

Smirnow i Marcin Romer:

tycznie wszyscy ze sob¹,

krótkim czasie powiesili 40

niezale¿nie od tego, czy

tys. ludzi – Polaków, Ormian,

- Czy Pan Senator mo¿e

ktoœ ma krew ormiañsk¹,

Ukraiñców. Dziêki wspólnej

powiedzieæ kilka s³ów o tej

czy jest sympatykiem or-

interwencji apba Teodorowi-

wystawie, o jej organizacji,

miañskim. Dzisiejszy dzieñ

cza i abpa Szeptyckiego u

o znaczeniu ks. abpa Teodo-

jest wielkim œwiêtem, bo

cesarza zosta³ odwo³any ko-

rowicza, jako senatora Rze-

dok³adnie w 70. rocznicê

mendant austriacki tych

czypospolitej?

œmierci abpa Józefa Teodo-

ziem. Abp J. Teodorowicz

- Ks. arcybiskup by³ równie¿

rowicza, spotykamy siê ju¿

k³ad³ bardzo wiele pracy na

pos³em na Sejm w pierwszej

nie w II, a w III Rzeczypos-

dzia³alnoœæ spo³eczn¹, kultu-

kadencji, choæ wybieranym

politej, w Senacie, gdzie

Teodorowicz by³ na licznych

obradach.

Przypominaj¹c jego postaæ,

chcê przejœæ tylko przez

najwa¿niejsze zagadnienia,

bo bogat¹ informacjê o Te-

odorowiczu znajdziecie Pañ-

stwo nie tylko na wystawie,

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski

ale te¿ w wydanej jedno-

dniówce.

Izaaka Miko³aja Isakowicza

Mia³ ogromne zas³ugi dla

Chcia³em przypomnieæ, ¿e

i Mszê œw. prymicyjn¹ odpra-

Koœcio³a. W 1905 roku, kiedy

Teodorowicz by³ potomkiem

wi³ w Stanis³awowie przed

wybuch³a rewolucja w Ce-

rodziny ormiañskiej, która

tym cudownym obrazem. Od

sarstwie Rosyjskim, Stolica

kilkaset lat temu przyby³a z

razu zosta³ mianowany pro-

Apostolska nie by³a zo-

Armenii. Nie wiemy dok³ad-

boszczem w Brze¿anach,

rientowana w sytuacji. Wów-

nie, z jakiego przybyli miasta,

gdzie zas³yn¹³ wieloma swo-

czas Teodorowicz zapropo-

ale wiadomo, ¿e zamieszkali

imi talentami, zw³aszcza

nowa³ swojego przyjaciela,

Przemawia senator RP £ukasz Abgarowicz

w Kamieñcu Podolskim. Po

talentem pisarskim i kraso-

wspomnianego

Adama

zdobyciuKamieñcaPodolskiego

mówczym.

Sapiehê, na nieoficjalnego

nie z Ziemi Lwowskiej, bo tam

raln¹, by³ wybitn¹ i wa¿n¹

przez Turków przenieœli siê do

Pojecha³ do Lwowa, gdzie

przedstawiciela Koœcio³a

wtedy siê toczy³a wojna. By³

postaci¹ we Lwowie. By³ tak¹

nowo utworzonego miasta na

zosta³ cz³onkiem kapitu³y

polskiego przy Stolicy Apos-

cz³onkiem komisji konstytu-

postaci¹ ekumeniczn¹, co

Pokuciu, czyli do Stanis³a-

i by³ dziennikarzem. Je¿eli

tolskiej. Za protekcj¹ Teodo-

cyjnej, wniós³ du¿y wk³ad w

jest wa¿ne dla Lwowa.

wowa. Miastem, z którym

W kazaniu sejmowym powiedzia³,

- Panie Senatorze, proszê

tworzenie konstytucji. By³a to

Teodorowicz by³ najbardziej

wymieniæ nazwiska osób,

pierwsza konstytucja, tzw.

¿e s³u¿ba parlamentarzysty jest s³u¿b¹

zwi¹zany, by³ w³aœnie Stanis-

które przyczyni³y siê do

³awów. Jego ojciec by³ dzier-

dla Ojczyzny. Trzeba zapomnieæ

Arcybiskup Józef

wspó³organizacji wystawy.

¿awc¹ niewielkiego maj¹tku

o waœniach partyjnych, narodowych,

- To Marsza³ek Senatu

Teodorowicz ma

ko³o Stanis³awowa, natomiast

Bogdan Borusewicz, który, po

spo³ecznych, klasowych, ka¿dy

po œmierci ojca wraz z matk¹

wielkie zas³ugi

pierwsze, wyrazi³ zgodê, a po

i siostr¹ przeniós³ siê do

parlamentarzysta s³u¿y Polsce.

dla ca³ej

drugie – zapewni³ jej finanso-

samego miasta. Tu siê uczy³

wanie. Ja by³em jej inicjato-

spo³ecznoœci

i jest absolwentem s³ynnego

dzisiaj mówimy o dziennikar-

rowicza Sapieha zosta³ tzw.

rem. Fundacja Dziedzictwa

Gimnazjum Stanis³awow-

stwie katolickim, to w³aœnie

pra³atem domowym papie¿a,

lwowskiej...

Kultury Ormian Polskich

skiego.

trzeba pamiêtaæ, ¿e Teodorowicz

czyli po prostu obok wielu

mia³a te materia³y i przygoto-

Po maturze nie od razu

mia³ na tym polu swoje bar-

pos³ug na dworze infor-

marcowa. Senatorem by³

wa³a wszystko. To tak¿e panie

wst¹pi³ do seminarium du-

dzo du¿e zas³ugi.

mowa³ papie¿a o tym, co siê

krótko, bo zgodnie z ¿ycze-

Monika Agopsowicz i Ewa

chownego. Podj¹³ studia

We Lwowie spotka³ wspa-

dzieje pod trzema kolejnymi

niem Stolicy Apostolskiej w

Abgarowicz.

prawnicze na uniwersytecie

nia³¹ postaæ – ówczesnego

zaborami.

- Na otwarciu wystawy

1923 roku, zaledwie po kilku

w Czerniowcach na Buko-

kanonika rzymskokatolickiej

Teodorowicz by³ od sa-

pad³y g³osy, ¿e jest ona

miesi¹cach bycia senatorem,

winie. Nauka odbywa³a siê w

Kapitu³y Lwowskiej ks. Ada-

mego pocz¹tku parlamenta-

trudnodostêpna dla zwy-

zrezygnowa³ z dzia³alnoœci

jêzyku niemieckim, bo by³ to

ma Stefana Sapiehê. Zaprzy-

rzyst¹. W³aœnie w roku 1902,

k³ych ludzi. Czy s¹ jakieœ

politycznej i zaj¹³ siê dusz-

uniwersytet, za³o¿ony przez

jaŸnili siê, a ta przyjaŸñ twa³a

kiedy zosta³ arcybiskupem,

plany, ¿eby ona podró¿owa³a,

pasterstwem. Ma wielkie za-

Austriaków. Tutaj, jak sam

a¿ do œmierci Teodorowicza.

od razu z urzêdu zosta³ pos³em

a mo¿e i dotar³a do Lwowa?

pomniane zas³ugi dla Lwowa,

wspomina w swoich listach,

Po œmierci arcybiskupa

do parlamentu wiedeñskiego.

dla ca³ej spo³ecznoœci lwow-

- Po pierwsze, bêdzie w In-

prze¿y³ kryzys wiary. Przesta³

Isakowicza ks. Teodorowicz

W latach 1902-1918 by³ par-

skiej, bo zajmowa³ siê nie

ternecie, a po drugie – bêdzie

chodziæ do koœcio³a. Jego

zosta³ wybrany na arcybis-

lamentarzyst¹. Nale¿a³ do

tylko swoj¹ diecezj¹, nie tylko

podró¿owa³a.

matka i siostra modli³y siê

kupa. U¿ywam s³owa „wybra-

Ko³a Polskiego, reprezento-

- Zapraszamy serdecznie

przyozdobieniem Katedry

przed ³askami s³yn¹cym

ny”, dlatego, ¿e diecezja lwow-

wa³ opcjê narodow¹, by³

do Lwowa.

Ormiañskiej piêknymi odres-

obrazem Matki Bo¿ej £aska-

ska, jako jedyna w ówczesnej

bardzo antyniemiecki i anty-

taurowanymi dzisiaj freskami

- Dziêkujê bardzo, myœlê,

wej w Stanis³awowie (jest

Polsce, mia³a przywilej, ¿e

austriacki. By³ dysydentem

Rosena i mozaikami Mehof-

¿e je¿eli bêdzie taka mo¿liwoœæ,

obecnie w Gdañsku) i wyjed-

spoœród ksiê¿y wskazywa³a

wobec w³adzy monarchii

fera. Zajmowa³ siê dzia³alnoœci¹

to na pewno j¹ poka¿emy.

na³y mu u Pana Boga ³askê

trzech kandydatów. Kandy-

habsburskiej. W okresie I

- Myœlê, ¿e taka mo¿li-

charytatywn¹, organizowa³

nawrócenia, za co póŸniej

datury zatwierdza³ najpierw

wojny œwiatowej starano siê

woœæ istnieje. S¹dzê, ¿e

finansowanie bursy ormiañ-

ofiarowa³y specjalne wotum,

cesarz austriacki, a póŸniej –

nawet uwiêziæ Teodorowicza,

„Kurier Galicyjski” móg³by

skiej, w której uczy³a siê bied-

z³o¿one z bi¿uterii rodzinnej.

papie¿. Mimo ¿e Teodorowicz

pos¹dzaj¹c go o sympatie

to zorganizowaæ i pokazaæ

na m³odzie¿ polska, ukraiñska

Po nawróceniu Teodorowicz

mia³ wtedy zaledwie 37 lat,

prorosyjskie. Teodorowicz

wystawê we Lwowie, w Sta-

i ormiañska, co jest nies³y-

zrezygnowa³ ze studiów praw-

by³ bardzo m³ody, jak na

nie mia³ ani sympatii proro-

nis³awowie, w Kutach.

chanie wa¿nie. Wspó³pracowa³

niczych i wst¹pi³ na Wydzia³

biskupa, uzyska³ najwiêksz¹

syjskich, ani proniemiec-

równie¿ z arcybiskupem

- Je¿eli tak, to wzbogacimy

Teologiczny Uniwersytetu we

iloœæ g³osów, zosta³ zatwier-

kich, ani proaustriackich.

Szeptyckim, o czym nie na-

j¹ o czêœæ, dotycz¹c¹ Ormian

Lwowie. Zosta³ wyœwiêcony

dzony przez cesarza i przez

By³ za utworzeniem pañstwa

le¿y zapominaæ. Przy obronie

polskich. Bêdzie to jeszcze

przez swojego poprzednika

Ojca Œwiêtego.

polskiego.

mieszkañców tamtego terenu

ciekawsze.