11

z Warszawy

Kurier Galicyjski * 16.XII.2008 16.0I.2009

roku. Zgodnie z tradycj¹, mia³

sobie ¿yczy³. Wicemarsza³ek

rearmenizowaæ obrz¹dek or-

– ŻYCIE I DZIEŁO

byæ pochowany albo w Kated-

Senatu powiedzia³ mi, ¿e ta

miañski, który by³ ogromnie

rze Ormiañskiej we lwowie,

sprawa jest na wokandzie.

zlatynizowany. Teodorowicz

albo, jak oœmiu jego poprzed-

Du¿e kroki w tej sprawie po-

wzi¹³ udzia³ w dwóch syno-

Kiedy wybuch³y walki o

doœwiadczenie z polskimi

ników, na Cmentarzu £ycza-

czyni³ tak¿e senator £ukasz

dach biskupów ormiañskich

Lwów, opowiedzia³ siê po

biskupami, Pius XI za¿¹da³

kowskim, który jest cmen-

Abgarowicz. Mo¿e siê to staæ

– w latach 1911 i 1927. By³

stronie polskiej. Je¿eli szuka-

od wszystkich biskupów

tarzem komunalnym. Do

najwczeœniej w 2009 roku.

jedynym dostojnikiem or-

my jakichœ przyczyn, dlaczego

z³o¿enia mandatów posel-

dnia dzisiejszego mamy tam

Czeka nas kolejne wa¿ne wyda-

miañskim, który nie mia³

wspania³e grobowce, choæby

obecnie nacjonaliœci ukraiñscy

skich. Teodorowicz nigdy ju¿

rzenie. Miejmy nadziejê, ¿e œw.

brody, pozostali patriarcho-

Samuela Stefanowicza. Teo-

we Lwowie nie cierpi¹ Teo-

nie by³ w ³askach Stolicy

Grzegorz Oœwieciciel Armenii

wie je mieli. W ogóle nie zna³

dorowicz wyraŸnie zaznaczy³,

dorowicza, to w³aœnie dlatego,

Apostolskiej. Sapiehê to kosz-

nam pomo¿e i 71 rocznicê

jêzyka ormiañskiego, pos³ugi-

¿e chce byæ pochowany w

¿e liczyli, i¿ arcybiskup lwow-

towa³o kapelusz kardynalski.

œmierci abpa Teodorowicza

wa³ siê na tych obradach jêzy-

zwyk³ym ¿o³nierskim grobie

ski ormiañski stanie po

Mimo ¿e bêd¹c biskupem

bêdziemy obchodzili na Cmen-

kiem francuskim.

na Cmentarzu Orl¹t Lwow-

stronie ukraiñskiej. Sta³o siê

krakowskim jakby z urzêdu

tarzu Orl¹t.

Proszono go, by odnowi³

skich, który w tamtym czasie

dok³adnie odwrotnie. Arcy-

powinien zostaæ kardyna³em,

Dzisiaj wielokrotnie powie-

obrz¹dek, by kontakty z pa-

by³ odnawiany. Spe³niono tê

biskup zosta³ wybrany do

za pontyfikatu Piusa XI kar-

dziano, ¿e Teodorowicz jest

triarchatem ormiañskim w

wolê. Pogrzeb, który odby³ siê

pierwszego Sejmu Konstytu-

„wielkim zapomnianym”.

10 grudnia 1938 roku, by³

cyjnego, który mia³ obrady

Moim zdaniem, nie za bardzo

ostatnim wielkim polskim

w lutym 1919 roku. Za parê

siê mia³, kto o niego upom-

pogrzebem we Lwowie. By³

tygodni, w lutym, bêdziemy

nieæ. By³ postaci¹, bardzo

manifestacyjny, z udzia³em

mieli kolejn¹ wielk¹ rocznicê

prze³amuj¹c¹ pewne stere-

wiernych trzech obrz¹dków,

– 90-lecie obrad Sejmu Kon-

otypy - nie wszyscy takie

radnych miasta, setek pocz-

stytucyjnego. Zanim na-

postacie lubi¹. By³ bardzo

tów sztandarowych, delega-

st¹pi³y obrady, w Warszawie,

wyrazistym politykiem i by³

cji.

w katedrze œw. Jana, zosta³a

absolutnie wierny Rzeczypos-

Jego nastêpc¹ mia³ zostaæ

odprawiona uroczysta Msza

politej. Przy bardzo antypolskim

ks. infu³at Dionizy Kajetano-

œw., na której Teodorowicz

nacjonalizmie ukraiñskim

wicz, ale nie zd¹¿ono go kon-

wyg³osi³ s³ynne kazanie sej-

taka postaæ, jak Teodorowicz,

sekrowaæ przed wybuchem II

mowe. W tym kazaniu sejmo-

jest postaci¹ niewygodn¹. W

wojny œwiatowej. Zosta³ zamor-

wym powiedzia³, ¿e s³u¿ba

jakiœ sposób wszyscy my

dowany w 1954 r. w ³agrze na

parlamentarzysty jest s³u¿b¹

tutaj obecni jesteœmy spad-

Ko³ymie.

kobiercami tej wspania³ej

Teodorowicz

W czasie likwidacji Cmen-

tradycji. Teodorowicz jest

nigdy ju¿ nie by³

tarza Orl¹t Lwowskich cia³o

naszym ojcem duchowym i

abpa Teodorowicza zosta³o

dlatego ka¿dy najmniejszy

w ³askach Stolicy

przeniesione z Cmentarza Orl¹t

krok, jaki jest uczyniony,

Apostolskiej.

do grobowca, w którym póŸ-

¿eby przypomnieæ tê postaæ,

niej pochowano kilka innych

jest naszym moralnym obo-

osób. Przed ponownym otwar-

dla Ojczyzny. Trzeba zapom-

wi¹zkiem.

ciem Cmentarza Orl¹t Lwow-

nieæ o waœniach partyjnych,

Teodorowicz mia³ ¿elazn¹

skich nie przeniesiono cia³a

narodowych, spo³ecznych,

zasadê, ¿e s¹ dwie Ojczyzny:

Teodorowicza na Cmentarz

klasowych, ka¿dy parlamen-

Armenia i Polska. Nigdy w

Orl¹t. Odnowiony grób jest

tarzysta s³u¿y Polsce. To, co

¿yciu w Armenii nie by³. W

powiedzia³ 90 lat temu, jest

nadal aktualne, równie¿ mo¿e

byæ myœl¹ przewodni¹ dla

Krewni abpa Józefa Teodorowicza

obecnego parlamentu pol-

skiego.

dyna³em nie zosta³. Dopiero

Bejrucie ormiañskiej Archi-

Teodorowicz zasiada³ w

po II wojnie œwiatowej, gdy

diecezji Lwowskiej, która

Sejmie Konstytucyjnym z ra-

mia³ 83 lata, otrzyma³ kape-

podlega³a bezpoœrednio Stolicy

mienia Narodowej Demokracji.

lusz kardynalski od Piusa XII.

Apostolskiej, by³y wiêksze,

W kolejnym Sejmie, do

Wycofawszy siê z dzia³al-

ni¿ dotychczas. Teodorowicz

którego zosta³ wybrany w

noœci politycznej, kiedy przez

zacz¹³ wysy³aæ kleryków do

roku 1922, razem z Adamem

21 lat (prawie bez przerwy) by³

Kolegium Ormiañskiego. Zo-

Sapieh¹, zosta³ wybrany rów-

parlamentarzyst¹, abp Teo-

sta³o wyœwiêconych trzech:

nie¿ z listy Narodowej Demo-

dorowicz zaj¹³ siê dzia³al-

ks. Kazimierz Romaszkan, ks.

kracji do Senatu. Niestety, po

noœci¹ religijn¹, piœmiennicz¹.

Kazimierz Roszko, póŸniejszy

roku z³o¿y³ mandat sena-

By³ jednym z najwybitniej-

duszpasterz w Gliwicach i ks.

torski, dlatego ¿e ówczesny

szych kaznodziejów epoki

Grzegorz Petrowicz, który

papie¿ Pius XI prosi³ Sapiehê

miêdzywojennej. Jego kazania

zmar³ w Rzymie. Byli to ju¿

i Teodorowicza o z³o¿enie

– we Lwowie i tam, gdzie je

ksiê¿a, wykszta³ceni w duchu

tych mandatów. Teodorowicz

g³osi³ – œci¹ga³y ogromne

ormiañskim. Abp Teodoro-

by³ barwn¹ postaci¹ politycz-

t³umy ludzi. By³ znanym pub-

wicz zaprasza³ ksiê¿y ormiañ-

n¹, by³ przeciwny koncep-

licyst¹, pisarzem religijnym,

skich do pracy w Polsce. Ta-

cjom Józefa Pi³sudskiego.

napisa³ ok. 30 pozycji ksi¹¿-

kich ksiê¿y by³o a¿ oœmiu.

Mówi¹c najdelikatniej, ci

kowych. Mia³ swoje pogl¹dy

Urodzili siê na Bliskim

dwaj panowie siê nie kochali.

na wiele spraw. By³ cz³owie-

Wschodzie, w Azji Mniejszej,

By³ za myœl¹ Romana Dmow-

kiemcharyzmatycznym inieraz

ale przez pewien czas, po

skiego. W imiê tej myœli chcia³

wyprzedza³ epokê, a ówczes-

nauczeniu siê jêzyka polskiego

bardzo mocno, ¿eby do

na epoka nie za bardzo go

pracowali w parafiach Archi-

niepodleg³ego pañstwa zosta³

rozumia³a.

diecezji Lwowskiej. Za czasów

przy³¹czony nie tylko Lwów,

Do jego zas³ug nale¿y od-

Teodorowicza obrz¹dek or-

ale równie¿ Górny Œl¹sk. A z

nowienie Katedry Ormiañskiej

miañski przechodzi³ reformê.

kolei polityka watykañska

we Lwowie. Z biednej, zanied-

W 50-lecie œwiêceñ kap-

by³a taka, ¿e nadal widzia³a

banej œwi¹tyni stworzono

³añskich abpa J. Teodorowicza

Górny Œl¹sk w obrêbie Rzeszy

w najlepszym s³owa znacze-

(1937) zosta³ ukoronowany

niemieckiej. Dosz³o do ostrego

Dla Kuriera Galicyjskiego z wyrazami uznania

niu salon religijny i artys-

obraz Matki Bo¿ej £askawej

konfliktu z ówczesnym nun-

- dedykacja, wystawiona przez ks. Tadeusza Zaleskiego

tyczny. To w³aœnie decyzja

w Stanis³awowie. Uczestni-

cjuszem papieskim Achillesem

na ksi¹¿ce „Przemilczane ludobójstwo na Kresach”

Teodorowicza spowodowa³a,

czy³ w tym ca³y episkopat Pol-

Ratti, do tego stopnia, ¿e

¿e w katedrze powsta³y freski

ski, by³a to jedna z najpiêk-

Polsce spêdzi³ ca³e ¿ycie. Jest

Sapieha i Teodorowicz poje-

J.H. Rosena.

atrap¹. Nie chcê nawet mówiæ,

niejszych koronacji. Teodoro-

przyk³adem wielokulturo-

chali do Rzymu i domagali siê

ile posz³o do ró¿nych insty-

Teodorowicz zaanga¿owa³

wicz by³ obywatelem honoro-

woœci i bogactwa wielu cywi-

odwo³ania nuncjusza. To

tucji pism, listów, apeli. Zo-

siê równie¿ w dzia³alnoœæ

wym kilku miast, dwa naj-

lizacji, wyznañ, które by³y w

nast¹pi³o, ale nie przewidzieli,

sta³em dopuszczony do mów-

spo³eczn¹, charytatywn¹,

wa¿niejsze – to Lwów i Stanis-

Rzeczypospolitej. Taka postaæ

¿e zaledwie dwa lata póŸniej

nicy Senatu i powiedzia³em

oczywiœcie, przede wszystkim

³awów.

jest chyba drogowskazem dla

nuncjusz zostanie papie¿em

o tym, ¿e abp Teodorowicz nie

duszpastersk¹. W³aœnie dziê-

Arcybiskup Józef Teodoro-

nas wszystkich.

Piusem XI. Maj¹c przykre

jest pochowany tam, gdzie

ki Teodorowiczowi zaczêto

wicz zmar³ 4 grudnia 1938

KG

KG