17

Kurier Galicyjski * 16.XII.2008 16.0I.2009

CZERNIOWIECCY POLACY

WOJCIECH KRYSIÑSKI

kowski, Bazyli Dziunkiewicz;

OpowieϾ o metropolii

radcowie dworu – Kazimierz

czerniowieckiej (o czym

Angerman, Zygmunt Dworski,

pisaliœmy niedawno w do-

Karol Feliks Krzeœniewski,

datku specjalnym z okazji

Jan Trzcieniecki, Józef Wis-

600-lecia miasta – red.) nie

³ocki, Tadeusz Bujak; Prezes

by³aby pe³na bez wspom-

S¹du – Hipolit Martynowicz.

nieñ o jej znakomitych oby-

Cz³onkami rz¹du bukowiñ-

watelach. Tak, jak wspom-

skiego, czyli czteroosobowego

niano wczeœniej, na ca³ej

wydzia³u krajowego, byli

przestrzeni miasta, od jego

Jakub Simonowicz (póŸniejszy

nadprutowych nizin a¿ do

fundator Domu Polskiego),

samej góry, mieszkali Pola-

Jan Woynarowicz, Stefan

cy, przybyli tu g³ównie z

Skacze Anio³ek,

Stefanowicz, Zachariasz Bo-

Galicji, ale te¿ innych regio-

skacze

hosiewicz i Kajetan Stefa-

nów Polski. Byli to rze-

po chmurkach,

nowicz.

mieœlnicy, urzêdnicy, nau-

Ratusz w Czerniowcach

niesie ¿yczenia

czyciele, lekarze, ludzie

w anielskich piórkach.

Polacy w rzemioœle,

Ju¿ w pierwszych latach

miasta Czerniowce. Jemu to

sztuki, nauki... Mieli oni

handlu i us³ugach

obecnoœci austriackiej na

miasto zawdziêcza regulacjê

rodowód polski, ormiañski

Niesie w plecaku

Bukowinie w anna³ach, a w

zabudowy, zaprowadzenie

Ale miasto – to nie tylko

i ¿ydowski.

babki i œwieczki,

szczególnoœci w schema-

kanalizacji, wodoci¹gów,

urzêdy i administracja, to

a w walizkach

tyzmach C. K. Monarchii spoty-

oœwietlenia i tramwaju elek-

równie¿, a mo¿e przede

Pierwsze rodziny polskie

z³ote dzwoneczki.

kamy nazwiska Polaków i

trycznego, uporz¹dkowanie

wszystkim, rzemios³o, handel

Wprawdzie dok³adnie nie

Weso³ych Œwi¹t!

polskich Ormian, jako w³aœ-

finansów i administracji

wiadomo, ilu Polaków miesz-

Ju¿ w 1898 roku

cicieli domów i rozleg³ych

miasta. Ale to nie byli jedyni

ka³o w Czerniowcach w 1774

terenów w Czerniowcach.

Polacy we w³adzach miasta.

roku, kiedy to miasto zajêli

powstaje Polskie

Na przyk³ad, przyby³ego w

Wczeœniej wspomniany Wój-

„zwyciêzcy” Austriacy, ale

Towarzystwo Za-

³¹cz¹cym kamienie piramidy.

orszaku genera³a Spleny’ego

cikiewicz wchodzi³ w sk³ad

dane koœcielne i wojskowe

liczkowe i Oszczêd-

Choæ i przetrwa³a, dziœ,

Tomasza Wójcikiewicza (1780),

rady miasta od 1786 roku, od

wspominaj¹ o czterech rodzi-

niestety, wbrew temu, ¿e jest

rodziny Abrahamowiczów,

1796 roku figuruje jako

nach... Pamiêtajmy te¿, ¿e ra-

noœci pod dyrekcj¹

naprawdê niepowtarzalna,

Aywasów (Hajwasów), Boh-

³awnik. W 1814 roku naczel-

zem z wojskiem C. K. Monar-

W³adys³awa So³tyñ-

jest zupe³n¹ ruin¹.

danowiczów, Piotrowiczów...

nikiem gminy Czerniowce by³

chii przyby³o wielu ¿o³nierzy

Na koñcu zwiedzania

Tak, tak, tych Piotrowiczów,

Be³dowicz, którego potomkowie

pochodzenia polskiego, którzy

skiego, Augusta

Rudki Brzozowej mo¿na

zaczêli osiedlaæ siê w mieœcie.

Czerniewskiego

wst¹piæ do muzeum krajo-

Dodatkowo, mimo zakazów,

i Antoniego Oh-

znawczego. Jest czynne w

gen. Enzenberg przyjmowa³

godz. od 10.00 do 17.00, ale

wielu imigrantów z Galicji. Na

rensteina, które

w weekendy nie jest czynne.

efekty nie trzeba by³o d³ugo

pod zmienion¹

Dyrektorem jest Walentyna

czekaæ: po 1786 roku, kiedy

to Bukowina sta³a siê czêœci¹

nazw¹ Bank

Najwiêksz¹ atrakcj¹

Galicji, znacznie wzros³a

Polski dzia³a³o do

liczba mieszkañców polskiego

historyczn¹ wioski

1922 roku.

pochodzenia. W ksiêdze uro-

jest piramida...

dzin spotykamy nazwiska:

i us³ugi. Jak czytamy w

Anna Mielkowska (05.11.1788),

Gonczar, tak¿e autor ksi¹¿ki

sprawozdaniach z posiedzeñ

El¿bietaLegliñska(14.11.1788),

o maj¹tku Zakrewskich.

Izby Przemys³owo-Handlo-

Anna Maria Liszyñska (20. 02.

Dziêki niej muzeum jest

wej, brali w nich udzia³ Józef

1789), Tomasz £ukaszewicz

uwa¿ane za jedno z najlep-

Ró¿añski - handlowiec, Szymon

(20 09.1789), Jan Domarecki,

Panorama Czerniowiec

szych na Po³tawszczyŸnie.

Mitkiewicz – rêkawicznik,

szlachcic (06.1790), Juliana

Jest tu kilka sal: na jednej

którzy przekazali grunt pod

mieli aptekê w Czerniowcach.

Gwiazdomorski – w³aœciciel

¯ukowska (10.1790). I to s¹

s¹ prezentowane niepowta-

budowê dzisiejszego magi-

PóŸniej naczelnikami byli

kawiarni, Józef Wincentowicz

pierwsi Czerniowczanie po-

rzalne kraszanki i haft tutej-

stratu, z wie¿¹ trochê przy-

Józef Ortyñski (1854 – 1859)

– introligator. Wiemy te¿ o in-

chodzenia polskiego. Mo¿na,

szych mistrzyñ, na drugiej –

pominaj¹c¹ lwowski ratusz

i Józef Lepszy (1859 – 1861).

nych, których tu pokrótce

zatem opieraj¹c siê na ró¿-

ekspozycja, poœwiêcona Dy-

(Bracia Krzysztof, Jakub i Piotr

Zreszt¹, w magistracie czer-

wymieniê: Karol Brónarski –

nych aktach administra-

mitrowi £ucence – kompozy-

sprzedali dzia³kê nr 298

niowieckim pracowa³o wielu

z³otnik, Ferdynand Gajewski

cyjnych i koœcielnych stwier-

torowi i autorowi nieoficjal-

Polaków, zajmuj¹c ró¿ne

– zegarmistrz, Teodozy Bah-

Ju¿ w pierwszych latach obecnoœci

nego hymnu stolicy „Jak¿e

odpowiedzialne stanowiska, a

rynowicz – fotograf, Kazimierz

ciebie nie kochaæ, Kijowie

wœród nich - Kazimierz Wêg-

Radecki – stolarz, Miko³aj Za-

austriackiej na Bukowinie w anna³ach,

mój.” Natomiast, najwiêksze

lowski wieloletni naczelnik

j¹czkowski – bednarz, Micha³

a w szczególnoœci w schematyzmach

zainteresowanie wywo³uj¹

kasy miejskiej.

Trzciñski – rymarz, W³adys³aw

C. K. Monarchii spotykamy nazwiska

przedmioty, zwi¹zane z Za-

Unczowski – litograf...

krewskimi. Pani Walentyna

Polacy w administracji

Tu nale¿y dodaæ kilka s³ów

Polaków i polskich Ormian, jako w³aœ-

mo¿e pokazaæ zdobion¹ ka-

Nale¿a³oby te¿ tutaj wspom-

o Miko³aju Zaj¹czkowskim,

cicieli domów i rozleg³ych terenów

mieniami szlachetnymi laskê

nieæ o administracji politycz-

który za³o¿y³ w Czerniowcach

jednego z dawnych w³adców

nej, a wiêc o Polakach w

ochotnicz¹ stra¿ po¿arn¹ i

w Czerniowcach.

maj¹tku, ikony Zakrewskich,

rz¹dzie krajowym, Dyrekcji i

przez wiele lat by³ jej komen-

niektóre rzeczy z pa³acu. Na

magistratowi miasta Czer-

dantem, za³o¿y³ równie¿

dziæ, ¿e w 1786 w mieœcie

Miko³aj Zaj¹cz-

przyk³ad, lalkê, któr¹, byæ

niowce za 8000 florenów 24

ochotnicze towarzystwo ratun-

mieszka³o oko³o 20 – 25 rodzin

mo¿e, siê bawi³a Maria Za-

kowski za³o¿y³

kwietnia 1841 roku). Zreszt¹

kowe, w czasie I wojny œwia-

polskich, co daje szacunkow¹

krewska-Budberg, a tak¿e

potem Jakub Piotrowicz zo-

towej opiekowa³ siê biednymi

liczbê 50 – 70 osób. Potem

w Czerniowcach

du¿e lustro w rzeŸbionej opra-

sta³ wybrany pierwszym

i za³o¿y³ piekarniê, a po

liczby te ci¹gle ulega³y po-

ochotnicz¹ stra¿

wie, pêkniête na œrodku. Jak

burmistrzem miasta po

wiêkszeniu, by pod koniec

zawierusze wojennej razem

twierdzi pani Walentyna,

uzyskaniu przez Bukowinê

obecnoœci austriackiej osi¹g-

z ludwisarzem Geiblem (Nie-

po¿arn¹ i przez

kiedy w 1917 roku maj¹tek

autonomii (1864 – 1866).

n¹æ drugi, co do liczebnoœci,

miec) ufundowa³ dzwon dla

wiele lat by³ jej

by³ rabowany, jeden z miesz-

PóŸniej burmistrzowa³ miastu

stan wœród innych narodo-

kirchy luterañskiej, w miejsce

kañców wsi zabra³ lustro do

komendantem.

przez 28 lat Antonii Kocha-

woœci. Stan, który raptownie

zabranego przez Austriaków

siebie. Do chaty o niskich

nowski (1866 – 1874 i 1887 –

spad³ wraz z odzyskaniem

do przetopienia na armaty.

drzwiach lustro siê nie mieœ-

1905), prawdziwy „ojciec

Prokuratorii Skarbu, Fundu-

przez Polskê niepodleg³oœci,

ci³o i z³odziejaszek zaniós³ je

Polacy i bankowoϾ

miasta”, który zrezygnowa³

szu Grecko-Orientalnym czy

czego powodem by³a reemi-

do chlewu. Postawi³ je naprze-

z pe³nienia funkcji w wieku

w s¹downictwie. Wymieñmy

gracja wielu mieszkañców

Skoro jest rzemios³o i w

ciw byczka, któremu bardzo

88 lat, przy wielkim sprzeciwie

kilku: zastêpcy prezydenta

(prawie 90%), szczególnie

okolicach miasta rolnictwo,

siê nie spodoba³o w³asne

spo³eczeñstwa, otrzyma³ potem

rz¹du krajowego – Antonii

lepiej wykszta³conych, w la-

skoro ludzie siê bogac¹,

odbicie...

tytu³ honorowego burmistrza

Kochanowski, Antonii Swora-

tach 1919 – 1921 do Ojczyzny.

kupuj¹ domy nie mo¿e