28

Na styku kultur i religii

16.XII.2008 16.0I.2009 * Kurier Galicyjski

ŚWIĄTYNIA PARAFIALNA ORMIAN STANISŁAWOWSKICH

JURIJ SMIRNOW

rowana przez arcybiskupa

d³ugoœci i 20 metrów szero-

tekst i zdjêcia

lwowskiego Jakuba Stefana

koœci, orientowana na osi

Augustynowicza „pod wezwa-

wschód – zachód. O³tarz g³ówny

„Pierwsza  œwi¹tynia

niem Niepokalanego Poczêcia

jest zwrócony na wschód,

ormiañska w Stanis³awowie

Najœwiêtszej Marii Panny”,

fasada wychodzi na Rynek.

zosta³a zbudowana w latach

o czym œwiadczy tablica

Po przebudowach XIX –

1663 – 1664. By³ to niedu¿y

pami¹tkowa, która zachowa³a

wiecznych koœció³ nie po-

koœció³ drewniany. Inicjato-

siê do dnia dzisiejszego.

siada ju¿ du¿ej kopu³y nad

rem budownictwa by³ za³o-

Zbudowany koœció³, jak

skrzy¿owaniem nawy i tran-

¿yciel miasta, Andrzej Po-

pisze S. Bar¹cz, by³ „muro-

septu.

tocki. W³aœnie on w doku-

wany w guœcie w³oskim, w

mencie fundacyjnym pisa³:

Poszczególne czêœci

kszta³cie wieñca z dwoma

„Ormianom, religii greckiej

œwi¹tyni

owalnymi wie¿ami od frontu

na cerkiew, ¯ydom na szko³ê

i z du¿¹ kopu³¹ we œrodku,

Dziêki pomieszczeniom,

(bo¿nicê) miejsca wymie-

ozdobiony obrazem Boguro-

przybudowanym do prezbite-

rzone bêd¹, z których ka¿dy

rium, œwi¹tynia utraci³a na

wed³ug wiary swojej, aby

zewn¹trz wygl¹d krzy¿owy

odprawiali nabo¿eñstwo

i przypomina prostok¹t.

dopuszczam...”. Wymie-

Transept tylko nieznacznie

rzone dla Ormian miejsce

wystêpuje w stosunku do

znajdowa³o siê w samym

szerokoœci nawy, otoczonej

centrum Stanis³awowa, na

kwadratowymi kaplicami, po

zbiegu ulic Ormiañskiej i

dwie z ka¿dej strony. Kaplice

Antoniewicza. Bogaci Ormia-

s¹ po³¹czone miêdzy sob¹ i stro-

nie, np. Owanes, syn Grze-

nami transeptu w¹skimi przej-

gorza, równie¿ pomagali

œciami i otwarte s¹ w stronê

w budowie œwi¹tyni.

nawy. Sklepienie nawy jest

wsparte o dwa filary z ka¿dej

Obraz, s³yn¹cy cudami

strony, ozdobione podwójnymi

Koœció³ ormiañski w Stanis³awowie

Od 1665 r. wœród stanis-

pilastrami.

³awowskich Ormian rozpocz¹³

Przy pierwszym lewym fi-

siê proces wprowadzenia unii

larze znajduje siê ambona.

z Rzymem. Pierwszy ksi¹dz

Wejœcie z transeptu do czêœci

unicki, Józef, który przyby³ ze

o³tarzowej flankowano trzema

Lwowa, spotka³ siê z oporem

kolumnami z ka¿dej strony,

gminy ormiañskiej, która

o które opiera siê belkowanie.

Ambona

trzyma³a siê starego wschod-

Bogactwo ozdobienia jest

niego obrz¹dku i wyznawa³a

równie¿ akcentowane przez

dzicy z Dzieci¹tkiem Jezus.

Katolikosa w Eczmiadzynie.

podwójne pilastry. Cztery wol-

D³ugoœæ koœcio³a wynosi³a 18

Ów ksi¹dz otrzyma³ w darze

nostoj¹ce kolumny flankuj¹

s¹¿eñ, a szerokoœæ 12” (jeden

od Potockiego budynek obok

nieg³êbok¹ absydê, w której

s¹¿eñ dorównuje 1,728 me-

cerkwi na parafiê i sukno na

znajduje siê wielki o³tarz.

trów). Dalsze ozdobienie

nowe szaty. Parafii ormiañ-

Wszystkie kolumny i pilastry

œwi¹tyni postêpowa³o doœæ

skiej w³aœciciel miasta poda-

ustawione s¹ na wysokich

powoli. Jeszcze w 1800 r. nie

rowa³ folwark i czêœæ pola we

coko³ach. Kolumny, pilastry

by³a ona otynkowana na

wsi Kniahynicze niedaleko

i filary podtrzymuj¹ rozbu-

zewn¹trz. We wnêtrzach gdzieœ

Stanis³awowa i m³yn we wsi

dowane belkowanie o wydat-

oko³o 1800 r. malarz Jan

Uhrynów, który przynosi³ 18

nym gzymsie, obiegaj¹ce w spo-

Solecki wykona³ freski w

z³ dochodu rocznie. Nie na-

sób ci¹g³y ca³e wnêtrze. Skle-

stylu barokowym. W latach

wi¹zawszy dobrych stosunków

pienie nawy g³ównej sk³ada

1811 – 1826 koœció³ by³

ze „starszymi nacji ormiañ-

siê z dwóch przêse³.

zamkniêty z powodu licznych

skiej”, ksi¹dz Józef by³ zmu-

Koœció³ jest oœwietlony

uszkodzeñ wnêtrza i z braku

szony opuœciæ miasto. Na jego

przez dziesiêæ okien, znajdu-

œrodków na renowacjê. Znany

miejsce abp Miko³aj Toroso-

j¹cych siê w górnej czêœci

podró¿nik ormiañski Minas

wicz mianowa³ dnia 20. 07.

œcian bocznych nawy g³ównej

Py¿yszgianc w 1820 r. pisa³:

1666 r. ojca Grzegorza Balsa-

nad dachami kaplic. Ka¿da

„Koœció³ ormiañski jest bar-

mowicza,któryumia³przekonaæ

kaplica dodatkowo ma jeszcze

dzo ³adny i wspaniale na

„starszych nacji” do przejœcia

jedno okno, zakoñczone pó³-

odpowiednim miejscu zbudo-

na obrz¹dek ormiañskoka-

koliœcie. Wejœcie g³ówne znaj-

wany, kolumnami ozdobiony,

tolicki.

duje siê na osi budowli i jest

jasny i nie odró¿niaj¹cy siê od

Opis ozdobienia i o³tarzy

flankowane dwoma kolum-

wspania³ych koœcio³ów W³och.

starego drewnianego koœcio³a

nami, na których opiera siê

Wnêtrze koœció³a. Widok na o³tarz g³ówny

Po jednej stronie g³ównego

ormiañskiego siê nie zacho-

belkowanie, ozdobione wolu-

o³tarza mieœci siê zakrystia,

wa³. Wiadomo tylko, ¿e ju¿ od

tami. Fasada w czêœci central-

autorów (konserwator dr. Z.

Owa wiadomoϾ w mgnieniu

po drugiej stronie – biblioteka

pocz¹tku XVIII w. w koœciele

nej miêdzy dwoma wie¿ami

Hornung) uwa¿a, ¿e autorem

oka rozesz³a siê po ca³ym

ormiañskich, ³aciñskich i pol-

by³ obraz Matki Boskiej £as-

jest wklês³a, z oknem w dru-

projektu by³ wojskowy in¿y-

mieœcie. Inne liczne cuda

skich ksi¹¿ek, miêdzy którymi

kawej, kopia obrazu Matki

giej kondygnacji, zakoñczona

nier kapitan A. Schulzer (lub

podczas modlitwy przy tym

s¹ tak¿e ksi¹¿ki w jêzyku

Boskiej Czêstochowskiej.

trójk¹tnym frontonem i zwieñ-

Szilcer). Znaczne œrodki na

obrazie by³y szeroko znane

tatarskim. W tyle za g³ównym

Sadok Bar¹cz twierdzi³, ¿e

czona poz³acanym obrazem

budowê zebrali równie¿ kupcy

daleko poza granicami Sta-

namalowa³ go nieznany

Matki Boskiej z Dzieci¹tkiem

nis³awowa. Zebra³ je i opisa³

22. 08. 1763 r. œwi¹tynia zosta³a kon-

malarz na zamówienie pisa-

Jezus. Na zewn¹trz korpus

ksi¹dz Jakub Manugiewicz,

rza gminy ormiañskiej Domi-

œwi¹tyni jest podzielony przez

dr teologii i infu³at, który

sekrowana przez abp. lwowskiego

nika (Doniga). Obraz pocz¹t-

rozbudowane belkowanie na

równie¿ od 1743 r. rozpocz¹³

Jakuba Stefana Augustynowicza.

kowo znajdowa³ siê w domu

dwie kondygnacje i ozdobiony

budowê nowej ormiañskiej

tego pisarza, a gdy sta³ siê

równomiernie rozmieszczo-

œwi¹tyni murowanej.

o³tarzem znajduje siê skarbiec

cud uzdrowienia oczu przy

nymi pilastrami, ustanowio-

i rzemieœlnicy. W 1748 r. J.

murowany, nad którym jest

modlitwach do tego obrazu,

nymi na wysokich coko³ach.

Nowa œwi¹tynia murowana

Potocki zapisa³ na dobudowê

komnata, gdzie dawniej prze-

odda³ go do koœcio³a. W kro-

Pod chórem muzycznym

Fundatorem nowego koœ-

œwi¹tyni 1000 z³. reñskich

chowywano fundusze mszalne.

nice koœcielnej i w latach

znajduje siê niedu¿y przed-

cio³a by³ Józef Potocki,

corocznie. Wtedy by³a to doœæ

Dooko³a koœcio³a rozlega siê

póŸniejszych notowano liczne

sionek (kruchta), który zajmuje

hetman wielki koronny,. On

du¿a suma. W 1762 r. bu-

obszerny dziedziniec z bu-

cuda i uzdrowienia. W kro-

ca³¹ szerokoœæ nawy.

równie¿ dnia 28. 05. 1743 r.

downictwo koœcio³a w zasa-

dynkiem parafialnym.” Or-

Chór opiera siê o masywne

nice ormiañskiej parafii jest

uroczyœcie po³o¿y³ kamieñ

dzie by³o ukoñczone, a dnia

miañska œwi¹tynia jest o roz-

filary, miêdzy którymi znajdu-

zapis, ¿e dnia 22. 08. 1742 r.

wêgielny pod budowê œwi¹-

22. 08. 1763 r. œwi¹tynia

miarach: oko³o 35 metrów

j¹ siê trzy otwory wejœciowe.

na obrazie pojawi³y siê ³zy.

tyni. Czêœæ wspó³czesnych

zosta³a uroczyœcie konsek-