30

Ludność polska na Wołyniu

16.XII.2008 16.0I.2009 * Kurier Galicyjski

ormiañskiej. W wyniku

Matki Bos-kiej £askawej, œw.

w stanis³awowskiej œwi¹tyni,

BADANIA

obstrza³u przez ich wojska

Grzegorza Oœwieciciela, œw.

a na pami¹tkê tego wyda-

austriackie, kilka pocisków

Stanis³awa Kostki i œw.

rzenia jego matka Gertruda

austriackich trafi³o w koœció³

Józefa. W 1930 r. lwowski

Teodorowicz z domu Ohano-

– w wie¿ê i fasadê. Dach zosta³

jubiler

W.

Sokulski

wicz z³o¿y³a w o³tarzu g³ów-

ARCHIWALNE

uszkodzony w wielu miej-

odrestaurowa³ i poz³oci³ osiem

nym, u stóp cudownego obrazu

scach. Podczas wycofywania

kielichów, dwie monstrancje,

„koronê szczeroz³ot¹ i bogato

siê wojsk rosyjskich ¿o³nierze

dwa kandelabry i inne przed-

ozdobion¹ kamieniami szla-

wybili drzwi do zakrystii.

mioty, ogólnie na sumê 1 535

chetnymi”.

JURIJ SMIRNOW

Œnieg i deszcz przenika³y do

z³. Szczególn¹ wartoœæ stano-

Uroczystoœci koronacyjne

tekst i zdjêcie

wnêtrza œwi¹tyni, w wyniku

wi³a monstrancja, która po-

odby³y siê dnia 30 maja 1937 r.

czego znacznie ucierpia³y

chodzi³a z 1702 r. Do 1930 r.

Koœció³ by³ bogato i gus-

Ksi¹dz dr Waldemar Witold

freski. Rosyjska w³adza woj-

g³ówne prace restauracyjne

townie ozdobiony i na zewn¹trz

¯urek, pracuje na Katolickim

skowa zarekwirowa³a wszystkie

koœcio³a zakoñczono. Ich

oœwietlony. Przyby³o 17 bis-

Uniwersytecie Lubelskim im.

dzwony. W 1919 r. nowym

koszt wynosi³ 60 000 z³. Po

kupów wszystkich trzech

Jana Paw³a II w Lublinie i ba-

proboszczem zosta³ ks. Fran-

zakoñczeniu remontów w

obrz¹dków katolickich, na

da historiê Wo³ynia, a miano-

ciszek Komusiewicz. On roz-

1930 r. w prezbiterium wmu-

czele z Prymasem Polski Au-

wicie genealogiê rodów wo³yñ-

pocz¹³ remont koœcio³a i œwi¹-

rowano dwie br¹zowe restau-

gustem Hlondem. Wœród

skich. Wyda³ ju¿ piêæ tomów

tynia zosta³a odrestaurowana

racyjne tablice pami¹tkowe.

biskupów rzymskokatolic-

z nazwiskami parafian z ksi¹g

jako zabytek architektury i his-

Prace kontynuowano w

kich byli: Adam Sapieha z Kra-

parafialnych diecezji ³uckiej.

torii. W pierwszej kolejnoœci

latach 1930 – 1936, a ogólna

kowa, R. Ja³brzykowski z

W zesz³ym roku ksi¹dz bis-

w 1922 r. dach przebudowano

suma wydatków przekroczy³a

Wilna. Koœció³ greckokatolicki

kup ordynariusz ³ucki Mar-

i pokryto now¹ ocynkowan¹

375 000 z³. Tylko przebudowa

prezentowali biskup S. Czar-

cjan Trofimiak mianowa³

blach¹, a kopu³y wie¿ – mie-

i remont organów, zaopatrzenie

niecki, J. Buczko, G. Chomy-

ksiêdza ¯urka kanonikiem

dzian¹. Roboty by³y prowa-

ich w nowy elektryczny silnik

szyn. Z Wiednia przyjecha³

honorowym diecezji ³uckiej.

ostatniego kap³ana diecezji

dzone przez firmy stanis³a-

dla t³oczenia powietrza i bu-

prze³o¿ony generalny ormiañ-

³uckiej, ksiêdza pra³ata Kraj-

Ksi¹dz dr Waldemar Wi-

wowskie Ignacego Gonka i Alf-

dowa nowego neobarokowego

skich mechitarystów o. Mesrop

told ¯urek zgodzi³ siê powie-

czy z Krakowa, który przeka-

reda Gellnera, koszty wyko-

prospektu wg projektu W.

Habozian. Uroczystoœci koro-

dzieæ kilka s³ów dla „Kuriera

za³ je KUL – owi z nadziej¹, ¿e

rzystane na remont stanowi³y

Rawskiego kosztowa³o 56000

nacyjne odbywa³y siê na boisku

zostan¹ one opracowane i

Galicyjskiego”:

6 390 288 marek polskich.

z³. Zabytkowe organy by³y

w D¹browie. Za wzorcow¹

- Pracujê na KULu, w In-

opublikowane.

Technicznym kierownikiem

zbudowane jeszcze w koñcu

organizacjê uroczystoœci Pa-

S³ynnymi XV – wiecznymi

stytucie Archiwum Bibliotek

zosta³ in¿ynier Bronis³aw Ku-

XVIII w., mia³y 11 rejestrów,

pie¿ Pius XI mianowa³ ks. L.

i Muzeów Koœcielnych. Jak

rodami wo³yñskimi osobiœcie

³akowski, a od 1924 r. – in¿.

jeden manua³ i peda³ i by³y

Isakowicza tajnym szambela-

siê nie zajmujê. Badania na

sama nazwa wskazuje, zaj-

Stanis³aw Trela. Pod jego

odrestaurowane w latach:

nem papieskim. W 1938 r. abp

mujemy siê tematyk¹ archiwów

ten temat prowadzi³ mój po-

kierownictwem i nadzorem

1850, 1869 i 1901. W œwi¹tyni

J. Teodorowicz mianowa³ wi-

i muzeów koœcielnych poprzez

przednik, ksi¹dz Telus Pallotyn.

konserwatora dra Jóefa Piot-

przeprowadzono restauracjê

kariuszami dwóch m³odych

Z pojedynczych luŸnych kartek

organizowanie sympozjów,

rowskiego przeprowadzono

16 siedmiometrowych kolumn

ksiê¿y – Kazimierza Filipiaka

drukowanie artyku³ów nau-

uzupe³nia³ dane, które ju¿

gruntown¹ renowacjê fresków

o³tarza g³ównego i bocznych,

i Kazimierza Roszkê. W czasie

by³y wydane na temat rodów

kowych w naszym organie,

i dwóch bocznych alabastro-

wstawiono nowe metalowe

II wojny œwiatowej w³aœnie

pó³roczniku. Moje zaintereso-

szlacheckich. To nawet uka-

wych o³tarzy œw. Micha³a i œw.

okna. Brak œrodków nie

oni wraz z proboszczem L.

wania i badania w³asne ukie-

za³o siê drukiem w naszym

Józefa. Z bia³ego marmuru

pozwoli³ na wprawienie w

Isakowiczem opiekowali siê

pó³roczniku.

runkowuj¹ siê na Wschód,

wykonano nowe antependium

okna witra¿y, które zamierzano

œwi¹tyni¹ ormiañsk¹ i nielicz-

szczególne interesuj¹ mnie

Archiwum diecezji ³uckiej

o³tarza g³ównego (koszt –

zamówiæ u J. H. Rosena.

n¹ wspólnot¹ ormiañsk¹.

jest w opracowaniu, zostanie

rody, genealogie, dane oso-

5200 z³., które ozdobiono

Zabrak³o pieniêdzy równie¿

bowe osób, które by³y miesz-

wydany katalog, bêd¹ udo-

Losy ormiañskiej parafii

subtelnymi reliefami, w stylu

na wykonanie wed³ug pro-

stêpnione w wersji elektro-

kañcami ziemi wo³yñskiej do

stanis³awowskiej

Art. – deco, wed³ug projektu

jektu W. Rawskiego piêciu

1945 r., niektórzy pozostali,

nicznej.

po II wojnie œwiatowej

architekta lwowskiego Witolda

nowych marmurowych ante-

- Z jakimi instytucjami

inni zostali repatriowani. Po-

Rawskiego. Wed³ug tego pro-

pediów dla o³tarzy bocznych.

4 maja 1944 r. zmar³ ks.

ukraiñskimi wspó³pracu-

szukuj¹ swoich przodków, ze

jektu, wy³o¿ono now¹ mar-

L. Isakowicz i zgodnie z jego

jecie w swoich badaniach?

wzglêdów rodzinnych, kiedy

Koronacja obrazu

murow¹ posadzkê w prezbite-

wol¹ proboszczem mianowano

- Kontaktujemy siê stale,

chc¹ uzupe³niæ wiadomoœci o

Matki Boskiej £askawej

rium i z p³yt kamiennych -

ks. K. Filipiaka. W maju 1946 r.

nich, lub staraj¹ siê o doku-

ale nie na zasadzie urzêdowej,

tylko indywidualnej, w ra-

w nawie.

Ks. F. Komusiewicz przez

on, jako jeden z ostatnich

menty urzêdowe w celu wyro-

bienia aktualnie obowi¹zuj¹-

mach badañ w³asnych,

Na zewn¹trz koœció³ pow-

kilka lat prowadzi³ przygoto-

repatriantów,wyjecha³doPolski,

cych dokumentów to¿samoœci,

g³ównie z archiwum pañstwo-

tórnie otynkowano, przy

wania do uroczystej koronacji

zabieraj¹c ze sob¹ cudowny

wym we Lwowie.

lub przyjêcia sakramentów,

czym ods³oniêto i odrestauro-

z³otymi koronami papieskimi

obraz Matki Boskiej £askawej,

- Proszê powiedzieæ, czy

lub uzyskania odszkodowañ

wano czêœæ bia³okamiennych

cudownego obrazu Matki Bos-

czêœæ przedmiotów kultu i oz-

s¹ prowadzone równie¿ ba-

z tytu³u utraconego mienia.

gzymsów i portal wejœcia

kiej £askawej, ale zmar³ w

dobienie o³tarzy, archiwum

dania, dotycz¹ce dawnych

Zainteresowanie takimi da-

g³ównego. Osuszono zawilgo-

przeddzieñ uroczystoœci, dnia

parafii. Wszystkie te rzeczy

muzeów koœcielnych na

nymi jest du¿e, nie jestem w

cone fundamenty, przepro-

28. 08. 1936 r. W tej sytuacji

przywióz³ on do Gdañska i

terenach Kresów?

stanie przerobiæ wszystkiego

wadzono kanalizacjê i oœwiet-

arcybiskup J. Teodorowicz

umieœci³ w kaplicy zrujnowa-

- Wiadomo, ¿e we Lwowie

i odpowiedzieæ pozytywnie na

lenie elektryczne. Zbudowano

mianowa³ nowym admini-

nego koœcio³a œw. Piotra i Paw³a.

przed wojn¹ by³y dwa muzea

zapytania z terenu i proœby.

nowe ogrodzenie i dwie bramy

stratorem, a póŸniej - probosz-

Wiele lat swego ¿ycia poœwie-

diecezjalne. Koœcielne – mu-

Wiêc wys³a³em trzy tomy, z piê-

wjazdowe. We wnêtrzu przed

czem parafii ks. Leona Isa-

ci³ na odbudowê tego koœcio³a

zeum archidiecezji rzymsko-

ciu dotychczas przeze mnie

prezbiterium zbudowano

kowicza, który zrobi³ wszystko,

i zachowanie zabytków histo-

katolickiej i muzeum archi-

opracowanych, do archiwów

nowe balaski z czarnego ala-

co tylko mo¿liwe, ¿eby wzor-

rycznych Ormian stanis³a-

diecezji ormiañskokatolickiej.

diecezjalnych, aby ka¿dy

bastru i bia³ego marmuru. W

cowo zorganizowaæ i przepro-

wowskich. Po wyjeŸdzie ks. K.

Obydwa zosta³y przez Sowietów

móg³ siê zapoznaæ z ich za-

wejœciach do zakrystii i skarb-

wadziæ proces koronacji.

Filipiaka w³adze sowieckie

zniszczone, zaœ zbiory czê-

wartoœci¹ i dopiero póŸniej,

ca wmurowano nowe odrzwia

Arcybiskup mianowa³ równie¿

przekaza³y œwi¹tyniê Rosyjskiej

œciowo rozproszone, czêœciowo

kiedy osoba ma konkretne

alabastrowe i zamontowano

do Stanis³awowa dwóch

Cerkwi Prawos³awnej, a po

zaginê³y. Poniewa¿ zajmuje-

dane, precyzyjnie sprawdzone,

dêbowe drzwi. Wszystkie prace

m³odych wikariuszy: ks. Kazi-

dwu latach przekazano koœció³

my siê tematyk¹ archiwaln¹,

wtedy zwraca siê do nas i my

z alabastru i marmuru wyko-

mierza Romaszkana i ks. Ser-

na potrzeby pracowni miej-

biblioteczn¹ i muzealn¹, co

wydajemy odpowiednie doku-

na³a stanis³awowska firma

giusza Eguliana. Dnia 17

scowych malarzy i rzeŸbiarzy.

trzy lata z danej dziedziny

menty. Dane, które dotychczas

rzeŸbiarza Mariana Antoniaka.

listopada 1936 r. og³oszono

W 1971 r. po gruntownym

organizujemy sympozjum.

siê ukaza³y, dane osobowe z

Przeprowadzono renowa-

dekret Najprzewielebniejszej

remoncie w dawnym koœciele

W 2009 r. planujemy sympo-

akt parafialnych diecezji

cjê wszystkich drewnianych

Kapitu³y Watykañskiej o

otwarto Muzeum historii reli-

zjum, dotycz¹ce muzeów.

³uckiej do 1945 r., pochodz¹

XVIII – wiecznych rzeŸb i od-

koronacji, a delegatem Papie-

gii i ateizmu. W 1990 r. dawn¹

Pad³a równie¿ propozycja od

z ksi¹g, z zapisów, skorowi-

nalezionych w prezbiterium

¿a do dokonania koronacji

œwi¹tyniê ormiañsk¹ przeka-

naszej kole¿anki z Uniwer-

dzów, luŸnych kartek, luŸnie

pod warstw¹ tynku fresków

mianowano abpa. J. Teodoro-

zano Cerkwi Prawos³awnej

sytetu z Katedry Historii Sztu-

zachowanych zapisów w jêzy-

w kolorze sepii, ze scenami z

wicza. Arcybiskup postanowi³

Patriarchatu Kijowskiego.

ki, od p. dr Beaty Skrzydlew-

ku polskim i ukraiñskim,

historii cudownego obrazu

równie¿ po³¹czyæ uroczystoœæ

Pomieszczenia koœcio³a zmie-

skiej, ¿eby takie sympozjum

oczywiœcie, przet³umaczonych

Matki Boskiej £askawej. Z ofiar

koronacji cudownego obrazu

niono zgodnie z wymogami

siê odby³o we Lwowie. Ale to

z jêzyka ukraiñskiego na

wiernych zakupiono trzy nowe

z obchodami jubileuszu 50 –

obrz¹dku wschodniego –

jest trudne, mamy za ma³o

polski, zosta³y sporz¹dzone

dzwony o wartoœci 9549 z³,

lecia swoich œwiêceñ kap³añ-

zbudowano ikonostas, poja-

czasu, by znaleŸæ prelegen-

przez kap³anów ³uckich. Te

czwarty ofiarowa³ proboszcz

skich. Taki wybór nie by³ przy-

wi³y siê nowe napisy, obrazy

tów, przygotowaæ wszystko

dane, które mamy w posiada-

ks. F. Komusiewicz. Dnia

padkiem, poniewa¿ m³ody

etc. W 1992 r. koœció³ podnie-

i zorganizowaæ, ale w przy-

niu czy w depozycie - ksiêgi

20.10.1927 r. odby³o siê uro-

ksi¹dz J. Teodorowicz odprawi³

siono do rangi œwi¹tyni ka-

sz³oœci organizujemy takie

metrykalne i zapiski na temat

czyste poœwiêcenie dzwonów,

swoj¹ pierwsz¹ Mszê œwiêt¹

tedralnej.

sympozjum. Natomiast w

tych osób - otrzymaliœmy od

KG

które otrzyma³y imiona:

dnia 2 lutego 1887 r. w³aœnie