34

Postacie niezwykłe

16.XII.2008 16.0I.2009 * Kurier Galicyjski

PŁOMIEŃ POŚRÓD LODU

wœród miejscowych Polaków,

WOJCIECH GRZELAK

trudno przeceniæ. Za jej spra-

w¹ domek przy Nabrze¿nej,

W Gornoa³tajsku na Syberii

bra³a imiê Brygida. Œluby

w œniegu, popychaj¹c sp³y-

17, gdzie mieszka³a z kilkoma

mieszka przynajmniej setka

wieczyste z³o¿y³a po siedmiu

waj¹ce konary. W tych mok-

innymi Polkami, by³ dla ze-

Polaków

latach.

rych i zamarzniêtych rzeczach

s³añców oœrodkiem duchowym

Mia³a talent do prowa-

Jest w Gornoa³tajsku,

k³ad³ siê spaæ na deskach. To

o wielkim znaczeniu. Ulgê w

dzenia gospodarstwa, ogrodu,

sennej, piêædziesiêciotysiêcz-

by³a prawdziwa Golgota.”

niedoli, która sta³a siê ich

potrafi³a szyæ, dobrze goto-

nej mieœcinie syberyjskiej,

Sk¹din¹d wiadomo, ¿e na

udzia³em na A³taju, nios³a

waæ, zajmowa³y j¹ te¿ prace

w¹ski zau³ek, biegn¹cy wzd³u¿

polach Kraju A³tajskiego w

w³aœnie zakonnica z Anno-

rêczne. W razie potrzeby para-

rzeczu³ki Majmy – ulica Na-

czasie zim wojennych kilo-

woli. By³a ona podpor¹ dla

³a siê równie¿ szewstwem.

brze¿na. Jedyny murowany

metrami ci¹gnê³y siê rzêdy

wszystkich potrzebuj¹cych i

Powa¿na, cicha, skupiona,

budynek stoi na jej pocz¹tku:

zawsze nabo¿na i niezwykle

to urz¹d statystyczny, które-

pracowita wszelkie czynnoœci

go pracownicy kilkanaœcie

wykonywa³a bardzo sumien-

miesiêcy po zakoñczeniu spi-

Przedwojenne zdjêcie

nie, potrafi³a te¿ cierpliwie

su powszechnego w Rosji nie

siostry Brygidy

i rzeczowo dzieliæ siê swoj¹

potrafi¹ powiedzieæ, ilu Pola-

wiedz¹. Tu¿ przed wojn¹

o losie siostry Brygidy. Z czerw-

ków mieszka obecnie w mieœ-

skierowano j¹ na placówkê

cow¹ wywózk¹ 1940 roku

cie. A jest ich niema³o, setka

dominikanek w Annowoli na

trafi³a na Syberiê.

przynajmniej: mieli za przod-

Wo³yniu. Zakon prowadzi³ tam

ków uczestników dziewiêtna-

Pod A³tajem

sierociniec, ufundowany

stowiecznych powstañ, dob-

przez hrabinê Pruszyñsk¹

Transport przyjecha³ do

rowolnych przesiedleñców z

oraz zajmowa³ siê dzia³alnoœ-

Bijska, który jest koñcow¹

czasów agrarnych reform

ci¹ katechetyczn¹. Osiem-

stacj¹ siêgaj¹cego w stronê

Sto³ypina, ofiary mordów

gór a³tajskich odga³êzienia

kolei transsyberyjskiej. Nie-

którzy zes³añcy ciê¿arówkami

zostali przewiezieni do odle-

Tu siostra Brygida mieszka³a

g³ej o sto kilometrów miejsco-

woœci Ojrot Tura, po³o¿onej

nie zebranych s³oneczników.

zawsze pociesza³a w¹tpi¹-

ju¿ na przedgórzu A³taju

Wyschniête kwiaty stercza³y

cych, poni¿onych, nieszczê-

(w 1948 roku nazwê tego

tu¿ nad powierzchni¹ œniegu,

œliwych.

miasta zmieniono na Gorno-

który nieomal ca³kowicie

Mówi siostra Miko³aja:

a³tajsk). Nale¿a³a do nich

skrywa³ d³ugie ³odygi. Wy-

„Tam cz³owiek by³ trakto-

tak¿e siostra Brygida. Jako

starczy³o uderzyæ z ty³u kijem

wany, jak najgorsza szmata.

sk³aniaj¹c¹ do refleksji cie-

okr¹g³¹ tarczê i pestki wysy-

Umiera³o siê z g³odu i zimna.

kawostkê mo¿na odnotowaæ

pywa³y siê do podstawionego

Nasza prze³o¿ona, siostra

fakt, ¿e w tym samym czasie

worka. S³onecznikowe „sie-

Alojza, bardzo siê wszystkiego

ba³a. Siostra Brygida doda-

Nie by³o przymusu pracy, ale, zgodnie

wa³a jej odwagi i pociesza³a.

z wyznawan¹ w Zwi¹zku Sowieckim

Siostra Brygida by³a bardzo

rozmodlona. Zbiera³a ludzi w

zasad¹, kto nie pracowa³, ten nie jad³.

tym ma³ym domku, w którym

w Bijsku znalaz³ siê Wojciech

mieczki” do dziœ s¹ przysma-

mieszka³a i przewodniczy³a

Jaruzelski z rodzicami i sio-

kiem Rosjan - kilkadziesi¹t

tym modlitwom. Dodawa³a

str¹. Wspó³czeœni mieszkañcy

lat temu mog³y ocaliæ od

ludziom odwagi. Sama wie-

Kraju A³tajskiego powszech-

œmierci g³odowej. Nale¿a³o

rzy³a, ¿e wróci do Polski. Tak

nie wiedz¹ o tym, nie maj¹

jednak wystrzegaæ siê ko³-

bardzo kocha³a Polskê.”

natomiast wcale pojêcia o

chozowego stra¿nika. Za

Pod koniec wojny wraz z

obecnoœci innych polskich

kradzie¿ w³asnoœci socjalis-

siostr¹ Brygid¹ zamieszkiwa³y

zes³añców na A³taju.

Za spraw¹ siostry Brygidy domek przy

Miejscowe w³adze zareje-

Nabrze¿nej, 17, gdzie mieszka³a z kilko-

strowa³y przywiezionych i po-

zostawi³y samych sobie. Nie

ma innymi Polkami, by³ dla zes³añców

Œwieckie nazwisko siostry Brygidy - Magdalena Dzier¿ak

by³o przymusu pracy, ale,

(przedostatnie)

oœrodkiem duchowym o wielkim znaczeniu.

zgodnie z wyznawan¹ w

Zwi¹zku Sowieckim zasad¹,

stalinowskich... Dzisiaj mo-

nastego wrzeœnia 1939 roku

kto nie pracowa³, ten nie jad³.

tycznej, nawet tej, która nisz-

zolnie rekonstruuj¹ powik³ane

Zofia Adolph (ur. 1870), sio-

oddzia³y sowieckie wkroczy³y

Siostrê Miko³ajê, francisz-

cza³a bezu¿ytecznie, sowiecki

losy swoich rodzin, sk³adaj¹

stry Anna (1896) i Bronis³awa

do Annowoli. Nowe w³adze

kankê, przywieziono na A³taj

kodeks przewidywa³ bardzo

z zetla³ych dokumentów i wy-

(1900) Helonowe oraz Lud-

zlikwidowa³y sierociniec –

z podwileñskiego klasztoru

surowe kary.

blak³ych wspomnieñ prze-

wika Mi³aszewicz (1904).

swoich podopiecznych siostry

wraz z trzema innymi zakon-

dziwne mozaiki, wywo³uj¹ce

Wczeœniej wspólnie z nimi

rozmieœci³y w rodzinach

S³u¿ba na zes³aniu

z niepamiêci minione poko-

¿y³a pod jednym dachem

Pe³na godnoœci postawa wobec okupantów

lenia. I chciwi s¹ wiedzy o

W Kraju A³tajskim, który

nieznana z nazwiska sza-

przes¹dzi³a o losie siostry Brygidy.

utraconej ojczyŸnie, o jej dzie-

dawniej obejmowa³ dzisiejsz¹

rytka. Zofia Adolf, osoba w

jach, o rodakach. Skupieni w

jednostkê administracyjn¹ o

wieku podesz³ym, pielêgno-

Z czerwcow¹ wywózk¹ 1940 roku trafi³a

dzia³aj¹cym od zesz³orocz-

tej samej nazwie oraz wydzie-

wa³a i leczy³a siostrê Brygidê,

na Syberiê.

nego lata gornoa³tajskim

lon¹ z niej w 1991 roku Re-

gdy ta zapad³a na zdrowiu.

Centrum Kultury Polskiej,

publikê A³taj (jej stolic¹ jest

Mimo postêpów choroby,

nicami. Opisa³a ona warunki,

próbuj¹ wspólnymi si³ami

w³aœnie Gornoa³tajsk), znalaz³o

dzielna dominikanka pragnê³a

okolicznych mieszkañców.

panuj¹ce w Gornoa³tajsku:

zg³êbiaæ wydarzenia, skazane

siê podczas wojny blisko 16

jeszcze pracowaæ w przy-

Zmuszone do zdjêcia sukien

„G³ód by³ straszny, okropny!

niegdyœ na zapomnienie.

tysiêcy obywateli Rzeczypos-

sz³oœci dla wolnej Ojczyzny

zakonnych, zamieszka³y w

Próbowa³o siê jeœæ te zielska,

Przed kilkoma tygodniami nie

politej.

i marzy³a o tym, aby znowu

przyklasztornej szkole. W lu-

które jedli miejscowi, wyko-

mieli przecie¿ pojêcia o pol-

Siostra Brygida pragnê³a

przywdziaæ habit zakonny.

tym 1940 roku nakazano im

pywane spod œniegu. Jednak

skiej przesz³oœci skromnego

pomagaæ swoim wspó³towa-

opuszczenie tak¿e tej siedziby.

Powrót

organizm nasz to odrzuca³,

domku przy ulicy Nabrze¿nej,

rzyszkom przy sp³awie drewna,

W klasztorze zacz¹³ urzêdo-

by³y torsje. Tamtejsi ludzie

17 i jego niezwyk³ej lokatorce.

lecz by³a zbyt s³aba. Praco-

Dwudziestego marca 1946

waæ so³tys, a zakonnice zna-

wszystko jedli... Ciê¿ko by³o

wa³a, wiêc, w szwalni, zapew-

roku mia³o miejsce posie-

laz³y przytu³ek na miejscowej

Z Wo³ynia na Syberiê

pracowaæ w œniegu, przy

ne w dzia³aj¹cej do dziœ

dzenie Komitetu Wykonaw-

plebanii.Oczywiœcie,bolszewicy

wyrêbie drzew, które trzeba

Magdalena Dzier¿ak uro-

gornoa³tajskiej Tkackoj Fab-

czego Ojrockiej Rady Obwo-

zaliczyli siostry do kategorii

by³o spuszczaæ do rzeki, a po-

dzi³a siê w 1899 roku w

rikie, ale choroba utrudnia³a

dowej, którego tematem by³a

elementów podejrzanych i nie-

tem sp³awiaæ wzd³u¿ brzegu.

Chmielniku na Rzeszow-

zajêcie. Dorabia³a, wiêc robót-

repatriacja polskich zes³añców

po¿¹danych w nowym, komu-

Cz³owiek by³ straszliwie

szczyŸnie. Do Zgromadzenia

kami rêcznymi.

z miasta Ojrot Tura i ca³ego

nistycznym spo³eczeñstwie.

g³odny i w drewnianych tre-

Sióstr œwiêtego Dominika

Jednak, faktyczn¹ rolê,

obszaru dzisiejszej Republiki

Pe³na godnoœci postawa

pach szed³ ok. 15 kilometrów

wst¹pi³a w roku 1920; przy-

jak¹ odegra³a siostra Brygida

A³taj.

wobec okupantów przes¹dzi³a