35

Kurier Galicyjski * 16.XII.2008 16.0I.2009

S¹ dwie listy, obejmuj¹ce

Ojrot Tury. Po trzech dniach

nikomu nie przyjdzie do

wygl¹da³a na kobietê siedem-

z Ni¹ w bliskim kontakcie.

„by³ych obywateli polskich,

transport ze stacji w Bijsku

g³owy szukaæ winnego.

dziesiêcioletni¹.

Zawsze podziwia³am jej pra-

zamieszkuj¹cych na terenie

odjecha³ na zachód.

Jestem na rogu Socja-

Wspomina siostra Miko³aja:

cowitoœæ i poœwiêcenie siê dla

Obwodu Ojrockiego i prag-

Po zastrzyku siostra Bry-

listycznej i Nabrze¿nej. Tutaj

„Czu³a zbli¿aj¹c¹ siê œmieræ.

bliŸnich. Wszystko, co robi³a,

n¹cych wyjechaæ do Polski”.

gida ju¿ nie mog³a chodziæ.

murowane dwupiêtrowe domy

Chcia³a siê wyspowiadaæ. Po

by³o z myœl¹ ul¿enia doli

rzedn¹ i ustêpuj¹ miejsca

Pierwsza, sporz¹dzona 15

Rozwija³a siê choroba serca,

dojechaniu do Rawy Ruskiej

swoim towarzyszom. W ka¿-

parterowym, drewnianym

grudnia 1945 roku, obejmuje

nerek, w¹troby. Siostra Miko-

mieliœmy byæ przeniesieni do

dej chwili gotowa spieszyæ

chatom, czêsto koœlawym –

252 pozycje. Spis zestawiony

³aja opowiada: „Stan jej by³

innych wagonów. Siostra

z pomoc¹ wszystkim. Ka¿d¹

awangardzie tzw. „prywatnego

od 15 stycznia do 20 marca

bardzo ciê¿ki. My³yœmy j¹

Brygida powiedzia³a, ¿e tu

kruszynk¹ dzieli³a siê z dru-

sektora”. W tej z zielonymi

1946 roku stanowi¹cy, jak

i karmi³yœmy. Ka¿dy dotyk

by³y dominikanki przed wojn¹

gimi, dla siebie nigdy nic nie

okiennicami mieszka Kazi-

nale¿y przypuszczaæ, osta-

sprawia³ jej ból. Nie traci³a

i mo¿e jeszcze s¹. Dotar³am

potrzebowa³a. Zawsze spokoj-

mierz Jagie³³o, wysiedleniec

teczn¹ listê repatriantów, za-

nadziei, ¿e do transportu sama

spod Wilna. Pierwszy raz

wiera ju¿ tylko 177 nazwisk.

jakoœ dojdzie. Prosi³a, by j¹

pojawi³ siê na spotkaniu

Centrum Polskiego zaledwie

przed dwoma tygodniami;

pamiêtam, zwilgotnia³y mu

oczy, kiedy przeczyta³ swoje

nazwisko, zapisane polskimi

literami na stuz³otowym bank-

nocie, który szczêœliwie pozo-

sta³ mi w portfelu. „Czy on

jest w obiegu?” – upewni³ siê,

dr¿¹cymi palcami obracaj¹c

kolorowy skrawek papieru.

Oto ju¿ numer 17, domek

z modrzewiowych bierwion

ozdobiony nalicznikami, czyli

mistern¹ snycerk¹ wokó³

futryn. Tu mieszka³a siostra

do klasztoru, w którym by³o

na, zrównowa¿ona, skromna

Brygida z czterema towa-

wojsko bolszewickie. Znalaz-

i równoczeœnie energiczna i za-

Ostatnia kartka siostry Brygidy

rzyszkami niedoli. Na tym

³am ksiêdza - Polaka, który

radna. By³a ogólnie lubian¹

miejscu, lecz nie w tej samej

obieca³ przyjœæ do siostry

i szanowan¹ przez ca³¹ Polo-

chacie, bo stara izbuszka zo-

Brygidy. Dowiedzia³am siê, ¿e

niê a³tajsk¹...”

Zosta³ sporz¹dzony po to, aby

zabraæ do Polski. Gdy poci¹g

sta³a rozebrana na pocz¹tku

jest jedna dominikanka w

Fragmenty listu Zofii Adolph

ujêtych w nim obywateli „nie

ruszy³, postawa siostry Bry-

lat piêædziesi¹tych ubieg³ego

cywilu, m³oda, ale jej nie

z 15 maja 1946 roku: „Teraz

ujmowaæ na listach wybor-

gidy, mimo t³oku i obecnoœci

wieku. Na jej miejscu wznie-

dopuœcili do siostry Brygidy.

opiszê, co to by³ za cz³owiek

ców do Rady Najwy¿szej

mê¿czyzn, by³a bardzo budu-

siono nowy dom, znacznie

Ksi¹dz przyszed³ do wagonu,

Siostra Brygida. To by³a

ZSRR”. Tym razem podana

j¹ca i poprawna. Dodawa³a

przestronniejszy, choæ wyraŸ-

wyspowiada³ siostrê i przy-

œwiêta dusza, to by³a wyj¹tek

jest tak¿e narodowoœæ osób,

odwagi innym, pociesza³a.

nie za ciasny dla rodziny

niós³ jej Komuniê œwiêt¹. Po

pod ka¿dym wzglêdem, ego-

wyje¿d¿aj¹cych do Polski:

Sama by³a w ciê¿kim stanie,

A³tajczyków, która mieszka

niej siostra cicho zasnê³a na

izmu nie mia³a, cierpliwoœæ

blisko trzecia czêœæ to ¯ydzi,

ale pomaga³a innym. By³a

tutaj od trzydziestu lat.

wieki. ¯eby bolszewicy nie

nadzwyczajn¹, wszyscy J¹

jest tak¿e jedna Bia³orusinka,

przyk³adna we wszystkim.

Seniorka rodu rozmawia ze

rzucili gdzieœ jej cia³a, nie

kochali, dla ka¿dego by³a

pozostali to Polacy. Co sta³o

Warunków nie da siê opisaæ,

mn¹, opieraj¹c na sto³ku

og³osi³yœmy, ¿e zmar³a. Nawet

pociech¹, obszywa³a wszyst-

siê z reszt¹?

wyobraziæ je sobie mo¿e tylko

zagipsowan¹ nogê – z³ama³a

staruszka, z któr¹ siostra

kim darmo... Siostra du¿o

Przymusowa paszporty-

ten, kto sam to prze¿y³. W

wycierpia³a po wiêzieniach

zacja, któr¹ w³adze sowieckie

³achach gnieŸdzi³y siê wszy.

Obecnie polskie dominikanki dok³adaj¹

ca³y rok, bita by³a, g³odna,

przeprowadzi³y w 1943 roku,

Po œledziach, którymi karmiono

parê razy do œciany stawiali,

dawnych mieszkañców tzw.

nas, by³y k³opoty ¿o³¹dkowe.”

wszelkich starañ, aby zgromadziæ mo¿li-

to by³o dla ¿artów. Nie mam

„Zachodniej Bia³orusi” i „Za-

Dzisiaj poci¹g z A³taju do

wie najwiêcej œwiadectw, dotycz¹cych

s³ów dla Siostry, kocha³am j¹

chodniej Ukrainy” traktowa³a

Warszawy jedzie cztery dni. W

¿ycia i martyrologii siostry Brygidy.

jak córkê, a Siostra mnie jak

jako obywateli sowieckich

1946 roku pokonanie tej trasy

matkê. Œmieræ Siostry dla

obligatoryjnie. Zes³añcy, któ-

zajê³o repatriantom cztery

j¹ przed g³ówn¹ poczt¹.

Brygida mieszka³a w Ojrot

mnie to by³ cios okropny, przy

rzy przed wojn¹ zamiesz-

tygodnie.

Niestety, nie wie nic na temat

Turze, nie wiedzia³a o jej

mnie umar³a, spokojnie

kiwali w innych czêœciach

Szeœædziesi¹t lat póŸniej

polskich lokatorów z czasów

œmierci, bo by p³aczem zdra-

zasnê³a. Proszê wierzyæ, ¿e

Polski, mieli pewne pole ma-

wojny. Historia siostry Brygidy

dzi³a wszystko. Wniesiono j¹

jeszcze ma³o mówiê dobrego

newru, choæ odmowa przyjêcia

Jest grudzieñ, zmierzam

budzi jednak szczere zainte-

do nowego poci¹gu jako

o swojej ukochanej Siostrze.

sowieckiego dokumentu czê-

na ulicê Nabrze¿n¹. To zaled-

resowanie wszystkich domow-

ciê¿ko chor¹. Po dojechaniu

To by³ prawdziwy Cz³owiek,

sto nara¿a³a na co najmniej

wie dziesiêæ minut marszu od

ników. Efekt burzliwej narady

do Zamoœcia ksi¹dz dziekan

a to mówi wszystko.”

nieprzyjemnoœci. Do grupy

centralnego placu Gornoa³-

rodzinnej, przeprowadzonej

Zawisza przygotowa³ wspa-

W 1977 roku siostra prze-

„jednostek bez obywatelstwa”

Repatrianci otrzymali

w jêzyku a³tajskim, jest jed-

nia³y pogrzeb. Zosta³a pocho-

³o¿ona zakonu franciszkanek

zalicza³ siê, na przyk³ad,

zastrzyki. Sporo

noznaczny: powinienem skon-

wana w naszym bia³ym habi-

poleci³a uporz¹dkowaæ groby

doktor W³adys³aw Wanat z

taktowaæ siê z dawn¹ miesz-

cie i drewnianej trumnie przy

i wybudowa³a grobowiec dla

Krakowa, który opiekowa³ siê

osób chorowa³o po

kank¹ s¹siedniego domu,

siostrach franciszkankach.

zmar³ych sióstr. Doczesne

siostr¹ Brygid¹ podczas jej

nich, kilkoro zmar³o.

przesz³o osiemdziesiêciolet-

szcz¹tki siostry Brygidy zo-

pó³rocznej choroby.

Siostra Brygida ju¿

Œwiadkowie

ni¹, która, niestety, teraz

sta³y wówczas ekshumowane

Punkt 3 protoko³u z posie-

przebywa poza Gornoa³taj-

Z listu Anny Helonowej do

i przeniesione do grobowca

dzenia zobowi¹zywa³ „tow.

nie mog³a chodziæ.

skiem. Mam nadziejê dotrzeæ

sióstr dominikanek, datowa-

sióstr franciszkanek. Obecnie

Kulewa poddaæ repatriantów

do niej w przysz³oœci, liczê,

nego 15 lipca 1946 roku:

polskie dominikanki dok³adaj¹

zabiegom sanitarnym”. Na

tajska, ale st¹paæ trzeba po-

bowiem na jakieœ wspom-

„Wielebne Siostry! Zapewne

wszelkich starañ, aby zgro-

czym owe „zabiegi” mia³y

woli, ostro¿nie. Œnieg, wszêdzie

nienia, zwi¹zane z osob¹

dosz³a urzêdowa wiadomoœæ

madziæ mo¿liwie najwiêcej

polegaæ – nie wiadomo. Przed

œnieg: kopiasty, zbity, skawa-

siostry Brygidy...

z Urzêdu Parafialnego w Za-

œwiadectw, dotycz¹cych ¿ycia

wyjazdem repatrianci otrzy-

lony, zmro¿ony, zlodowacia³y.

moœciu o zgonie Siostry Bry-

i martyrologii siostry Brygidy.

mali zastrzyki, rzekomo

O posypywaniu dróg czy

Na progu ojczyzny

gidy – Magdaleny Dzier¿ak.

Jest to tak¿e zamiarem Pola-

wzmacniaj¹ce. Sporo osób

chodników mo¿na w Rosji

Dok³adnie miesi¹c po

Ja jako ta, która mieszka³am

ków gornoa³tajskich, których

chorowa³o po nich, kilkoro

tylko pomarzyæ. Piesi od

wyjeŸdzie z Gornoa³tajska

razem i pielêgnowa³am Sio-

¿ywo zajmuje nieprzeciêtna

zmar³o. Podobne relacje znane

Brzeœcia do W³adywostoku

transport z repatriantami

strê Brygidê, na moim te¿

postaæ rodaczki.

s¹ równie¿ z innych miejsc,

zimow¹ por¹ co chwilê wy-

przyby³ do Rawy Ruskiej.

rêku zmar³a, poczuwam siê

w których przebywali zes³añcy.

konuj¹ skomplikowane piru-

Tekst napisany w oparciu

St¹d do nowej granicy Polski

do obowi¹zku ze swej strony

Czy¿by medycynê zaprzêgniêto

ety i mo¿e w tym od najm³od-

o materia³y, udostêpnione

pozostawa³o zaledwie kilka-

s³ów parê napisaæ o ¿yciu tej

do realizacji zbrodniczych i

szych lat wpajanym odruchu

przez siostrê Antonellê ze

naœcie minut jazdy poci¹giem.

zacnej istoty. Siostra Brygida

wyj¹tkowo perfidnych zale-

samozachowawczym tkwi

Zgromadzenia Sióstr Œwiê-

Sk³ad zatrzyma³ siê, ludziom

by³a zawsze prawdziw¹ zakon-

ceñ w³adz? W Zwi¹zku So-

tajemnica rosyjskich sukcesów

tego Dominika w Krakowie,

polecono przesi¹œæ siê do

nic¹, a przede wszystkim

wieckim podobne praktyki

w jeŸdzie figurowej... Nawet

a tak¿e dokumenty odnale-

innych wagonów, o rozstawie

cz³owiekiem, który rozumia³

by³y przecie¿ stosowane...

przed prywatnymi sklepami

zione w Archiwum Republi-

kó³, przystosowanym do

biedê i ciê¿kie po³o¿enie

Dwudziestego szóstego

czy bankami czyhaj¹ staran-

kañskim w Gornoa³tajsku.

torów europejskich. W tym

swoich wspó³braci. Zna³am

marca ciê¿arówki wioz¹ce

nie wyszlifowane lodowe tafle,

momencie siostra Brygida

Siostrê kilka lat i by³am stale

repatriantów wyjecha³y z

bo w razie nieszczêœcia i tak

KG

KG