43

Niemcy

Kurier Galicyjski * 16.XII.2008 16.0I.2009

W SŁUŻBIE BOGU,

ka, to ju¿ nie wieœ, a jakiœ

ca³a moja m³odoœæ, ca³a

ma³y chutor. Kiedy przyje¿-

moja pamiêæ. Na fotogra-

d¿a³am w 1965 roku, by³o tu

fiach s¹ moje dzieci, które

sto gospodarstw, zaœ kiedy

w Kazachstanie siê urodzi³y

KOŚCIOŁOWI I WOŁYNIOWI

moja babcia przyjecha³a i

i dorasta³y, ukoñczy³y studia

wychodzi³a tu za m¹¿ – by³o,

– jak mogê to wszystko

jak ona opowiada³a, 700

zostawiæ i wyjechaæ bez pa-

AGNIESZKA RATNA

œwicze. W roku 1807 pod

gospodarstw. Teraz nie wiem,

miêci? W nich, tych foto-

okiem biskupa rozpoczêto

ile tych gospodarstw jest,

grafiach – ca³e nasze ¿ycie,

We wrzeœniu 1825 roku

odnawianie koœcio³a œw. Bar-

prowincjonalny £uck zamie-

bary w Berdyczowie. Po latach

W Kazachstanie woda jest smaczna,

ni³ siê na wielotysiêczne cent-

tê œwi¹tyniê bêdzie podziwia³

ale bardziej chlorowana. Tu, w Le-

rum ca³ej guberni wo³yñskiej.

Honoriusz de Balzac, tu 14

Dziesi¹tki mnichów i kap³a-

marca 1850 roku odby³ siê

dziance, woda jest studzienna, Ÿródlana,

jego œlub z Ewelin¹ Hañsk¹.

nów, gimnazjaliœci, studenci,

zimna i smaczna, co dodaje si³, werwy

Bêd¹c biskupem, Kacper

³adnie ubrane kobiety, ¯ydzi

z pejsami, smagli Karaimowie

Kazimierz Cieciszowski roz-

i zdrowia.

zape³nili ulice Starego Miasta.

win¹³ energiczn¹ dzia³alnoœæ

Po raz ostatni coœ takiego

duszpastersk¹ – doje¿d¿a³ do

byæ mo¿e, mniej, ni¿ sto.

¿ycie naszej rodziny, któr¹

mia³o miejsce 400 lat temu,

najbardziej oddalonych za-

Posz³am zobaczyæ szko³ê,

wbrew woli zes³ano do Ka-

podczas zjazdu monarchów

k¹tków Wo³ynia, ogl¹da³

któr¹ ukoñczy³am. Niestety,

zachstanu. Jednak, uda³o

europejskich. Powodem do

koœcio³y i plebanie, wiele roz-

nie spotka³am ¿adnego swe-

siê nam wywieŸæ te zdjêcia

œwiêtowania siê sta³ jubileusz

mawia³ z parafianami. Czêsto,

go rówieœnika, bo nie pozo-

do Niemiec i teraz s¹ na

60-lecia kap³añstwa biskupa

wykorzystuj¹c w³asne œrodki,

stali tu. Gdzie¿ oni wyje-

miejscu honorowym w mym

³ucko-¿ytomierskiego Kacpra

kupowa³ ¿ywnoœæ i leki dla

Kazimierza Cieciszowskiego.

chali?

obserwuje sytuacjê dzia³al-

chorych. Co roku przeznacza³

albumie rodzinnym. Rêczni-

noœci duszpasterskiej, budu-

znacz¹ce sumy na zakup

...Przysz³y biskup urodzi³

- Czy Pani wspomina³a

ków nie mam. Sama je haf-

je koœcio³y, wyœwiêca nowych

ubrañ dla dzieci-sierot i utrzy-

siê 5 stycznia 1745 roku w

w Kazachstanie, a teraz,

towa³am, ale zosta³y na

miasteczku Ozorowie, na

kap³anów.

manie kalek, nie myœl¹c o tym,

od ponad dziesiêciu lat –

pami¹tkê u ciotki i babci Oli.

wschodnim Mazowszu, w

„Polska upad³a i przygnio-

czy osoba jest Polakiem,

w Niemczech – swych nau-

Babcia mi zawsze powtarza³a:

rodzinie dworzan polskich

t³a nas”, - napisze póŸniej

Ukraiñcem czy ¯ydem. Wiele

czycieli?

„Jesteœ z krwi Polk¹, a Po-

herbu „Kolumna”. Wykszta³-

Taras Szewczenko. Po tym,

uwagi biskup poœwiêca³ wy-

- Wspomina³am i zawsze

lacy nie haftuj¹ rêczników.”

cenie zdobywa³ najpierw w

jak Wo³yñ po rozbiorach przy-

chowaniu duchowieñstwa i

- Gdy Pani spojrzy

wspominam swoj¹ pierwsz¹

Warszawskiej Szkole Ludo-

pad³ Rosji, ona stara³a siê

jego kszta³ceniu, zak³adaj¹c

wstecz, na prze¿yte lata,

nauczycielkê, Mariê Zaryck¹.

wej, a w 1764 roku wst¹pi³ do

zniszczyæ wszystko, co polskie,

w ró¿nych parafiach szko³y,

czy mo¿e Pani powiedzieæ,

Wspomina³am Walentynê

seminarium w Warszawie.

a z czasem – tak¿e ukraiñskie.

które od razu po jego œmierci

i¿ jest Pani szczêœliwa?

Piotrowsk¹, pamiêtam, jak

Wkrótce Kacper wyruszy³ do

Polityka carycy Katarzyny II,

w³adza rosyjska zamknê³a. Za

koñczy³a studia, teraz miesz-

- Jeœli chodzi o dos³own¹

Rzymu, gdzie kszta³ci³ siê w

dotycz¹ca Koœcio³a Katolic-

¿ycia, uwzglêdniaj¹c jego au-

ka w Teodorówce. Jej m¹¿,

interpretacjê pañskiego py-

kiego, by³a oparta o nastê-

torytet na Wo³yniu i w Koœciele

seminarium misyjnym. W³aœ-

W³odzimierz Piotrowski, syn

tania i gdybym mia³a g³êbiej

puj¹ce zasady: duchowieñstwo

Katolickim, Rosjanie nie odwa-

nie w tym czasie u alumna

Franciszka, by³ u nas nau-

spojrzeæ we w³asne ¿ycie,

pojawia siê pragnienie pracy

nie powinno podlegaæ ¿adnej

¿yli siê na to. Nie zaaresz-

powiedzia³aby, ¿e na pewno

na Wschodzie – w Kijowie lub

w³adzy poza granicami im-

towali te¿ miñskiego biskupa

Jak mogê to

tak. Dlaczego? Mam wspa-

na Wo³yniu.

perium, przebywanie ducho-

na wygnaniu Ignacego Deder-

wszystko zostawiæ

nia³ych synów, mê¿a – na-

Ukoñczywszy studia teolo-

wieñstwa zza granicy na

ki, który znalaz³ schronienie

prawdê o nim mogê tak

giczne, Cieciszowski otrzyma³

terenie Imperium Rosyjskiego

u Cieciszowskiego. Dziêki

i wyjechaæ bez

powiedzieæ – rozumiemy siê

œwiêcenia kap³añskie z r¹k

by³o zabronione, zaœ ksiê¿y,

jego wstawiennictwu Dederko

pamiêci? W tych

z nim doskonale, jest „z³ot¹

papie¿a Klemensa XIII. Nie

którzy odmawiali sk³adania

spêdzi³ ostatnie lata ¿ycia nie

r¹czk¹”. S¹siadka Niemka

wszyscy popierali decyzjê

przysiêgi wiernoœci carycy,

na Sybirze, gdzie go chcieli

fotografiach – ca³e

nieraz przyjdzie i powie:

Ojca Œwiêtego (w owym czasie

pozbawiano prawa do pos³ugi

zes³aæ Rosjanie, a w miastecz-

nasze ¿ycie, ¿ycie

duszpasterskiej.

ku O³yka opodal £ucka.

„Frau, coœ tam siê zepsu³o

Kacper ledwie przekroczy³

W tych nie³atwych czasach

W roku 1827 biskup ³ucko-

próg dwudziestolecia), wobec

naszej rodziny...

w kuchni.” Odpowiadam jej:

Kacper Cieciszowski podj¹³

¿ytomierski Kacper Kazimierz

tego papie¿ tak wyjaœni³ udzie-

„M¹¿ przyjdzie i wszystko

lenie zezwolenia na pracê

wa¿n¹ decyzjê. Nie móg³ po-

Cieciszowski zosta³ mianowa-

czycielem matematyki. Bar-

naprawi. Nigdy nie zwraca-

duszpastersk¹ dla tego m³odego

rzuciæ swych wiernych i die-

ny metropolit¹ mohylewskim.

dzo dobrze wspominam

my siê do serwisu. Ja psujê,

cz³owieka: „Mam przeczucie,

cezji. Z ciê¿kim sercem z³o¿y³

W owym czasie mia³ ju¿ 82

rodzinê Piotrowskich, którzy

a m¹¿ naprawia,” – odpowia-

¿e bêdzie to jeden z filarów

przysiêgê wiernoœci Katarzy-

lata i s³abe zdrowie, dlatego

obecnie mieszkaj¹ w Staro-

dam jej. Dlatego na pañskie

naszego Koœcio³a œwiêtego na

nie II i pozosta³ na Ukrainie

do œmierci pozosta³ w £ucku.

konstantynowie. Ze starszych

pytanie udzielam twierdz¹-

tych dalekich ziemiach wschod-

na zawsze.

Metropolita zmar³ 28 kwiet-

nauczycieli pamiêtam W³o-

cej odpowiedzi. Synowie s¹

nich.” Wybiegaj¹c nieco do

Od 1798 roku Cieciszow-

nia 1831 roku i zosta³ pocho-

dzimierza Radziwona, który

ju¿ doroœli, ¿onaci, ju¿ w

przodu zaznaczymy: papie¿

ski, na podstawie carskiego

wany w ³uckiej katedrze œw.

wyk³ada³ jêzyk niemiecki.

Niemczech koñczyli Akade-

siê nie pomyli³.

ukazu i bulli papieskiej,

Piotra i Paw³a. Jego œmieræ,

PóŸniej by³ dyrektorem

miê Medyczn¹, s¹ lekarzami.

otrzyma³ tytu³ biskupa ³ucko-

jak niegdyœ jubileusz kap³añ-

Powróciwszy z Rzymu w

szko³y, zmar³ w Majdanie

Dobrze siê dostosowali do

¿ytomierskiego. Dzia³alnoœæ

stwa, zgromadzi³a w £ucku

grudniu 1768 roku, Cieci-

Wierzbowieckim w powiecie

tamtych warunków, znaj¹

biskupa na czele duchowieñ-

setki ludzi ró¿nych narodo-

szowski od razu siê zanurza

Latyczów. Kiedy ja chodzi-

jêzyk niemiecki i czuj¹ siê

w nurt aktywnego ¿ycia dusz-

stwa diecezjalnego, nawet po

woœci i wyznañ. Wszyscy

³am do szko³y, dyrektorem

szczêœliwi.

pasterskiego, w³aœciwego

przy³¹czeniu Wo³ynia do

op³akiwali kochanego dusz-

- Przepraszam, na za-

by³ Fiodor Kondratiuk.

kap³anowi Rzeczypospolitej.

Imperium Rosyjskiego, by³a

pasterza. Na pocz¹tku lat 40.

- Cz³owiek zawsze ma w

koñczenie naszej rozmowy

Od roku 1775 zostaje bisku-

aktywna i owocna w takim

XIX wieku na Wo³yniu prze-

¿yciu cos bliskiego, ciep-

chcia³bym zapytaæ o jesz-

pem pomocniczym biskupa

stopniu, w jakim to by³o mo¿-

bywa³ polski pisarz Józef

³ego, co towarzyszy mu

cze jedn¹ rzecz. Mówi¹, ¿e

Franciszka Ossoliñskiego. Po

liwe w tamtych warunkach.

Ignacy Kraszewski. W swych

przez ca³e ¿ycie. Mia³a Pani

z dala od Ledzianki nie ma

kilku latach biskup zmar³ i

Na pocz¹tku, kiedy polityka

wspomnieniach zauwa¿y³, ¿e

w Kazachstanie, a teraz –

bardziej smacznej wody,

biskup pomocniczy ju¿ po

rusyfikacyjna nie osi¹gnê³a

mieszkañcy £ucka pamiêtaj¹

w Niemczech, coœ takiego

byæ mo¿e, dlatego, ¿e jest

kilku latach obj¹³ kierow-

tak potê¿nego rozmachu,

swego biskupa i porównuj¹ go

z Ledzianki – rêcznik, obraz,

tu wiele Ÿróde³ i zaczynaj¹

liczba katolików rzymskich

do œw. Franciszka Salezego.

nictwo diecezj¹. Jego marze-

wzros³a. Co za tym idzie,

W tak ciê¿kich warunkach,

nie o pracy na Wschodzie siê

fotografie?

p³yn¹æ dwie rzeki. Jak Pani

wywo³a³o to potrzebê budo-

gdy Koœció³ katolicki by³

ziœci³o, ale jak¿e ciê¿kie wa-

uwa¿a, tu naprawdê jest

- Mam du¿o zdjêæ. W Ka-

runki pracy tu zasta³!

wania nowych œwi¹tyñ. W

uciskany przez samow³adztwo

najsmaczniejsza woda?

zachstanie mia³am zawsze

Rozbiory Rzeczypospolitej,

latach 1798 – 1827 w diecezji

rosyjskie, Kacprowi Cieciszow-

wszystkie zdjêcia – od klasy

- Pytanie pana jest cie-

Targowica, powstanie koœ-

³ucko-¿ytomierskiej powsta³o

skiemu udawa³o siê byæ

pierwszej a¿ do matury.

kawe. Pewnie to prawda, ¿e

ciuszkowskie – wszystko to

trzydzieœci (!) nowych parafii.

lojalnym wobec w³adz, a tak¿e

Mam je te¿ w Niemczech.

najsmaczniejsza woda jest w

przypada na ten okres dzia-

W ci¹gu kilku lat ks. bp

sprzyjaæ nie tylko istnieniu,

Pamiêtam, jak kazachski

rodzinnej wsi, gdzie siê uro-

³alnoœci m³odego biskupa.

Kacper Cieciszowski wyda³

ale te¿ rozwojowi ¿ycia reli-

Urz¹d Celny, na lotnisku,

dziliœmy. W Kazachstanie

Jednak, pozostaje wierny

piêtnaœcie zezwoleñ na otwarcie

gijnego katolików rzymskich

nie chcia³ mnie z tymi zdjê-

woda jest smaczna, ale bar-

swemu powo³aniu. Jako sena-

nowych kaplic. Przez dwa-

na Wo³yniu. Na razie spuœ-

ciami wypuœciæ do Niemiec.

dziej chlorowana. Tu, w

tor Rzeczypospolitej, zostaje

dzieœcia lat swej dzia³alnoœci

cizna literacka biskupa nie

Mówiono mi, ¿e to ma war-

Ledziance, woda jest stu-

na Wo³yniu Cieciszowski

zosta³a oceniona ani przez

doœæ zauwa¿alnym dzia³aczem

toϾ dla Kazachstanu. Po-

dzienna, Ÿródlana, zimna

wyœwiêci³ prawie dwustu

Ukraiñców, ani przez Polaków,

spo³ecznym. Otrzymuje order

wiedzia³am wówczas swemu

i smaczna, co dodaje si³,

Or³a Bia³ego i œw. Stanis³awa.

m³odych kap³anów. Biskup

a szkoda. Chocia¿by ze wzglê-

mê¿owi, ¿e, o ile s¹ to „zabyt-

werwy i zdrowia.

Biskup stale wizytuje sw¹

odnowi³ w £ucku koœció³

du na to, ¿e wnuk jego rodzo-

ki” Kazachstanu, to zostanê

diecezjê, odprawia wiele

katedralny, wybudowa³ koœ-

nego brata – to znany polski

KG

KG

z tymi zdjêciami. W nich –

nabo¿eñstw, poznaje ludzi,

cio³y we wsiach Skircze i Nie-

pisarz Henryk Sienkiewicz.