13

Kurier Galicyjski * 16 31 stycznia 2009

Trójramienny krzy¿

Stebnik.Pocz¹tkowozajmowa³a

odkryto tu w 1112 r. W okresie

posiadanie w paŸdzierniku

nia ta nale¿a³a przez kilka lat

„Pi³awa”

niedu¿y teren, na którym znaj-

austriackim salina by³a nie-

1919 r. z r¹k w³adz rumuñ-

do Austrii. Otó¿, w latach

1657-61 posiada³a j¹ Austria

dowa³a siê warzelnia, trzy

du¿a, posiada³a dwie warzelnie,

skich, które ten róg dawnego

Na zakoñczenie zostaje

tytu³em wynagrodzenia za

budynki mieszkalne i jeden

zatrudnia³a 50 osób. Na tere-

terytorium Polski czasowo

wyjaœniæ tajemnicê herbu.

korpus pomocniczy w wojnie

szyb, w którym wydobywano

nie warzelni istnia³ szyb „Bar-

okupowa³y.

Nale¿y wiedzieæ, ¿e sól wa-

ze Szwedami. A w okresie ga-

solankê. W czasach austriac-

bara”, natomiast drugi szyb,

Poni¿ej Delatyna w odleg-

rzon¹ wytwarzano, a nastêpnie

licyjskim? Kopalnia posiada³a

kich dokonano poszukiwañ

z którego czerpano solankê,

³oœci 10 km, tak¿e nad brze-

sprzedawano w odpowiednim

4 szyby, zatrudnia³a 250 osób

nowych pok³adów soli, a rezul-

znajdowa³ siê 1,5 km dalej we

giem Prutu le¿a³a salina £an-

kszta³cie, tak, aby forma hand-

i wpisywa³a siê korzystnie sw¹

taty by³y na tyle optymistyczne,

wsi Nowiczka.

czyn. Podobnie, jak w s¹sied-

lowa by³a wszêdzie jednakowa

przemys³ow¹ architektur¹

¿e zak³adano wybudowanie

Trzecia z s¹siaduj¹cych

nim Delatynie, tak i tu pro-

i dogodna w ustaleniach pod-

w wizerunek miasta, które w

nowej kopalni soli kamiennej

salin, w Ka³uszu, po³o¿ona

dukcja raz by³a prowadzona,

czas transakcji. Od niepa-

nieopodal starej ¿upy. Po

by³a tak naprawdê we wsi Ba-

raz wstrzymywana. W koñcu

miêtnych czasów w polskich

tym czasie prze¿ywa³o wielki

pewnym czasie okaza³o siê

nia, tu¿ przy mieœcie Ka³usz.

rz¹d austriacki zmodernizo-

kopalniach wyrabiano sól w

rozkwit. W Bochni budowano

wa³ salinê i od 1877 r. do

kszta³cie œciêtego sto¿ka, nazy-

okaza³e budynki urzêdowe,

bankowe, piêkne gmachy szkó³,

wybuchu wojny by³a ona w

wanego topkiem. Ten sam

ale tak¿e bogate domy miesz-

ci¹g³ym ruchu. Pracowa³o w

czañskie. Korzystano w nich

niej 45 osób. W 1915 r. zo-

z projektów architektów lwow-

sta³a spalona. Odbudowê

skich i krakowskich, a przy

¿upy rozpocz¹³ rz¹d austriac-

renowacji wnêtrza koœcio³a

ki w 1918 r., a ukoñczy³y j¹

farnego skorzystano z pomocy

w³adze ukraiñskie w 1919 r.

samego Jana Matejki. By³a,

Rz¹d polski odebra³ j¹ w swe

wiêc Bochnia nie tylko mias-

posiadanie z r¹k w³adz ru-

muñskich w paŸdzierniku

tem górniczym, sw¹ renomê

1919 r. w stanie zdatnym do

wznosi³a nie w oparciu o sa-

ruchu.

linê, wrêcz przeciwnie, salina

prze¿ywa³a trudnoœci, i to

Pozosta³a jeszcze salina

w³adze miejskie przychodzi³y

Kosów. Zarówno w czasach

jej z pomoc¹. Jednak górnikom

austriackich, jak i w okresie

bocheñskim zawdziêczamy

miêdzywojennym udaj¹c siê

pewn¹ donios³¹ sprawê, o któ-

do Kosowa, u¿ywano stacji

rej bêdzie jeszcze czas wspom-

kolejowej w Ko³omyi oddalo-

nieæ.

nej o 37 km. Salina zatrud-

nia³a prawie 90 pracowni-

Krzy¿ solny

Saliny Lacko,

ków, co zawdziêczaæ mog³a

sporej rozbudowie zak³adu,

Drohobycz i Stebnik

przeprowadzonej w po³owie

kszta³t zachowano w czasach

Tymczasem wyruszamy

XIX w. W³aœciwie tylko w

austriackich. Przez stulecia

na tereny dawnych ¯up Rus-

kich, czyli do Salin Wschodnio-

czasach austriackich przy-

waga topków ulega³a pewnym

galicyjskich. Podró¿uj¹c od

nosi³a znaczne dochody,

zmianom, Austriacy w 1876 r.

wprowadzili we wszystkich

strony Bochni, pierwsz¹ napot-

gdy¿ zaopatrywa³a w sól

salinach Wschodnio-galicyj-

kan¹ salin¹ jest salina Lacko.

tak¿e le¿¹c¹ w monarchii

skich topki o wadze 1 kg i o

Le¿a³a ona w powiecie dobro-

habsburskiej s¹siedni¹

nastêpuj¹cych wymiarach:

milskim, przy drodze z Sam-

Bukowinê. Po pierwszej

wysokoœæ 15 cm, dolna œred-

bora do Przemyœla. Za³o¿ona

wojnie œwiatowej obszar

nica sto¿ka 12 cm, górna 8

zosta³a w pierwszej po³owie

zbytu soli z tej ¿upy bardzo

cm. ¯upa w Bolechowie a¿ do

XVI w. i zarz¹dzana by³a ko-

siê zmniejszy³ i Kosów

zaczêto uznawaæ za letnisko,

odkupienia jej przez rz¹d

lejno przez rodziny Herburtów,

Bolek Majerik przy swojej rzeŸbie na dole kopalni

przede wszystkim ze wzglê-

austriacki by³a w³asnoœci¹

Czury³ów, Krasiñskich i Lu-

bomirskich, od której w 1775 r.

du na niezwykle urokliwe

jednak, ¿e sól posiada zanie-

rodziny Potockich. W³aœnie

W okresie XV-XVII w. nadanych

wykupi³ j¹ rz¹d austriacki. Co

górskie po³o¿enie.

czyszczenia i zdecydowano siê

Potoccy wpadli na pomys³

by³o kilka dokumentów dla

umieszczania w³asnego herbu

ciekawe, z tej saliny sprzeda-

jedynie na produkcjê soli, wa-

tej ¿upy, g³ównie dla dóbr

na ka¿dej solnej topce. W umo-

Salina w Kaczyce

wanosól,warzon¹wzachodnich

rzonej z wytwarzanej solanki.

koœcielnych. Austriacy odku-

wie sprzeda¿y saliny Potoccy

powiatachGalicji, a¿ po Tarnów.

Wróæmy jeszcze do zapo-

Inwestycje okaza³y siê docho-

pili j¹ od Stanis³awa Lubo-

zastrzegli, ¿e nadal w Bole-

Kopalnia posiada³a pod koniec

wiadanej krótkiej wizyty w

dowe, wybudowano dwa

mirskiego i Adama Czartorys-

chowie ma byæ t³oczony trój-

zaborów 3 szyby, zatrudnia³a

salinie w Kaczyce. Nie mo¿na

szyby, w kopalni wydr¹¿ono

kiego. Salina posiada³a kilka-

ramienny krzy¿ „Pi³awa”

prawie 90 osób. Lacko jako

jej pomin¹æ z kilku powodów.

dwa poziomy, a sól uzyski-

dziesi¹t szybów, choæ pod

herbu ich rodziny. Poniewa¿

jedna z nielicznych salin nie

Pochodzenie i u³o¿enie warstw

wano w trzech warzelniach.

koniec zarz¹du austriackiego

topki wyrabiane w tym miejscu

le¿a³a na trasie kolejowej,

solnych w tej salinie jest takie

Zatrudnionych by³o 110 pra-

utrzymywano tylko trzy z nich.

cowników. Dodaæ mo¿na, ¿e

i znakowane tym herbem

a stacja w Dobromilu oddalona

Potoccy wpadli na pomys³ umieszczania

Stebnik graniczy³ z Truskaw-

kupowano chêtnie, rz¹d au-

by³a o 6 km.

Drug¹ z rzêdu w kierunku

cem, który by³ znanym miej-

striacki zarz¹dzi³, a¿eby

w³asnego herbu – trójramiennego krzy¿a

wschodnim jest salina Dro-

scem k¹pielowym wód siar-

wszystkiesalinyGalicjiWschod-

„Pi³awa” - na ka¿dej solnej topce.

niej umieszcza³y ten herb na

hobycz. By³a bardzo piêknie

czano-s³onych.

topkach. Od tego czasu zna-

po³o¿ona, w obrêbie miasta,

kowano wszystkie topki tym

Bolechów, Dolina

niedaleko od rynku. Istnia³a

samo jak w salinach galicyj-

Kopalnia mia³a trzy poziomy

herbem, odciskaj¹c go na

i Ka³usz

ju¿ w XII w., o czym œwiadczy

skich. Oprócz tego razem z

g³êbokoœci. Zak³ad produk-

górnej p³aszczyŸnie sto¿ka.

fakt, ¿e ju¿ wówczas wywo-

wymienionymi wy¿ej kopal-

Dalej na po³udniowy

cyjny sk³ada³ siê z dwóch wa-

Wybijanie tego herbu utrzy-

¿ono st¹d sól na Litwê i Wo-

niami nadzorowana by³a przez

wschód, przy linii kolejowej

rzelni, kilku suszarni i maga-

ma³o siê a¿ do 1922 r., kiedy

³yñ. Drohobycz ma w herbie,

Krajow¹ Dyrekcjê Skarbu

Stryj-Stanis³awów, po³o¿one

zynów solnych. Zatrudnio-

zaniechano w Polsce produk-

nadanym mu przez króla

we Lwowie. Wreszcie, co bar-

by³y trzy saliny: Bolechów,

nych by³o przesz³o 150 pra-

dzo istotne, za³o¿ona by³a

Dolina i Ka³usz. Pierwsza z

cji topków, a wprowadzono do

cowników.

Kazimierza Wielkiego w 1340 r.

w 1791 r. przez górników,

nich za³o¿ona by³a w po³owie

sprzeda¿y sól mia³k¹ w opa-

9 beczek soli, ponadto król

Delatyn, £anczyn

W³adys³aw Jagie³³o nada³ dla

którzy zostali tu skierowani

XV w. Przez d³ugi czas nale-

kowaniach. Co by zatem by³o,

i Kosów

miejscowego proboszcza przy-

z Galicji, a z tego pierwsze

¿a³a do rodziny Potockich.

gdyby nie rozpoczêto dla

naszej wygody sprzeda¿y soli

wilej czerpania soli z szybu

grupy pracowników przy-

Dopiero po zajêciu Galicji

Przenieœmy siê na koniec

mia³kiej? W ka¿dej kuchni

królewskiego. Salina podobna

by³y tu z Bochni. Dlatego to

odkupi³ j¹ rz¹d austriacki. W

do salin po³o¿onych w gó-

mielibyœmy dziœ topkê soln¹

do innych, a jednak Austriacy

im mo¿emy zawdziêczaæ, ¿e

Bolechowie pracowa³o 50

rach. Pierwsza z nich to De-

z herbem „Pi³awa”. Czy¿ nie

przez przesz³o 70 lat, produ-

do dzisiaj pamiêtane jest w

osób, salina posiada³a dwa

latyn. Po³o¿ona by³a w dolinie

by³oby to ciekawe? I czy na-

kowali tu sól wyj¹tkowego

rumuñskiej Cacica polskie

szyby solankowe na terenie

Prutu, w pobli¿u stacji kole-

prawdê nie mo¿na do tego

gatunku, jak¹ spotkaæ mo¿na

pochodzenie ich kopalni.

zak³adu i trzeci szyb we wsi

jowej Delatyn, przy linii Sta-

powróciæ?

by³o tylko w jednej salinie

Poza tym miejscowoϾ ta jest

Stara Bania, sk¹d solanka

nis³awów-Woronienka.

piêknie po³o¿ona w uroczej

p³ynê³a ruroci¹giem d³ugoœci

Salina by³a niewielka, za-

alpejskiej. Przeznaczona by³a

Autor w latach 2000-2007

kotlinie, otoczonej z trzech

1770 m.

trudnia³a oko³o 30 osób, Raz

dla ludnoœci górskiej, mia³a

pracowa³ w Muzeum ¯up

stron pasmami gór, z w¹-

Salina Dolina nazwê mia³a

zamykano j¹, to znów wzna-

kszta³t cylindrów, a wa¿y³a

Krakowskich Wieliczka.

oko³o 20 kg. Wysy³ana by³a

skim tylko otworem, zwró-

bardzo trafn¹, gdy¿ po³o¿ona

wiano produkcjê.Produkowano

Obecnie mieszka i pracuje

do Czech. Kopalnia posiada³a

conym na wschód. Sama

by³a istotnie w dolinie na

sól warzon¹, ale równoczeœ-

w Roman w Rumunii.

2 szyby, zatrudnia³a 50 osób.

kopalnia produkowa³a sól

skraju miasta, 3,5 km od sta-

nie planowano wydobywanie

Kontakt:

Na po³udniowy wschód od

kamienn¹ i warzon¹, posia-

cji kolejowej. •ród³a solankowe

soli kamiennej. Przerwa³a te

marcinmarynowski@op.pl

Drohobycza, w odleg³oœci 8

da³a trzy szyby, zatrudnia³a

wed³ug Ÿróde³ historycznych

plany I wojna œwiatowa, a

km, po³o¿ona by³a salina

prawie 80 osób.

(dokumentów klasztornych)

Rz¹d Polski obj¹³ tê ¿upê w