8

Miejscowość, której nie ma

14 28 lutego 2009 * Kurier Galicyjski

CISZA PRZEDAWNIONEJ TRAGEDII

BEATA KOST

tekst i zdjêcia

gdzie wysiadamy spotyka nas

Bia³y dom z czerwonymi

ekipa, która pracuje tutaj od

oknami. Myœla³em

kilku tygodni. Œpi¹ w namio-

spokojnie bez goryczy.

tach na terenie dawnej wsi,

Nigdy ju¿ i nigdzie

porz¹dkuj¹ stary hutniacki

nie bêdzie piêkniejszego

cmentarz, który dziwnym

domku.

trafem ocala³ po po¿odze i sta-

Piêkniej kwitn¹cego sadu,

nowi dziœ jedyne œwiadectwo

ani kwiatów na oknie,

po Hucie Pieniackiej. Jest nas

ani szumi¹cego

spora grupa - starsi i m³odzi,

s³onecznego pola zaraz

rodzina hutniacka, ludzie

za ogrodem.

zwi¹zani z tym miejscem

S³ysza³em pieœñ,

w sposób szczególny.

która ju¿ umar³a,

Starsi ludzie rozgl¹daj¹ siê

za pieœni¹ posz³o

po rozleg³ej przestrzeni. Dy-

wszystko.

skutuj¹, próbuj¹c ustaliæ

Leopold Buczkowski

którêdy przebiega³ goœciniec

„Czarny potok”

do Pieniak, którêdy mo¿na

by³o dojœæ do Majdanu Pie-

Przyje¿d¿aj¹ tutaj ka¿-

niackiego, któr¹ drog¹ do

dego roku. Czasem, jeœli siê

Werchobu¿a. Próbuj¹ zlokali-

uda nawet po kilka razy.

zowaæ jak przebiega³a droga

Niektórzy s¹ bardzo m³odzi

na cmentarz, gdzie sta³a fi-

jak Jarek – student, czy Do-

gurka Matki Bo¿ej, przy której

minika – gimnazjalistka.

mieszkañcy gromadzili siê na

Potem œrednie pokolenie:

nabo¿eñstwa majowe. Roz-

Ma³gosia, Wojtek, Piotrek

dzielaj¹ siê na grupki, gesty-

i inni. Potem s¹ najstarsi –

kuluj¹. Wraz z topografi¹ wsi

ich rodzice, dziadkowie,

w swojej pamiêci chc¹ o¿ywiæ

krewni. Œwiadkowie. Cudem

tamte obrazy. Sprzed 65 lat,

ocaleni. Wszyscy razem jad¹

sprzed nocy 28 lutego 1944

z ró¿nych miejsc w Polsce do

roku, kiedy Huta Pieniacka

swojej miejscowoœci, której

przesta³a istnieæ.

nie ma na ¿adnej wspó³czes-

***

nej mapie.

Miejscowoœæ, do której

Trudno ustaliæ ile miesz-

zmierzaj¹ nazywa³a siê kie-

kañców mia³a Huta Pieniacka

dyœ Huta Pieniacka. By³a

w lutym 1944 roku. W samej

du¿¹ polsk¹ wsi¹ po³o¿on¹

wsi wg. informacji so³tysa

w malowniczej krainie na

przes³anej do ksiêdza Jana

pograniczu Podola i Wo³ynia.

Cieñskiego mieszka³o blisko

Urocza ziemia poza krajob-

500 osób, ale w tym okresie

razami wype³niona by³a

przechowywano tam ucieki-

wa¿nymi pami¹tkami histo-

nierów polskich z Wo³ynia i

rycznymi. To tutaj W³odzi-

pobliskich miejscowoœci.

mierz Dzieduszycki, rezydu-

Pieniaki, Hucisko Brodzkie,

j¹cy w pobliskich Pieniakach,

które ju¿ wczeœniej atakowa-

Pomnik pamiêci pomordowanych mieszkañców Huty Pieniackiej

za³o¿y³ na terenie dwóch

no. Polacy z tych miejscowoœci

wielkich maj¹tków Pieniaki i

i wsi, gdzie stanowili mniejszoϾ

Za³oŸce jeden z pierwszych

szukali schronienia w Hucie

Wyci¹g ze sprawy

rezerwatów zwany „Pami¹tk¹

Pieniackiej. W Hucie przeby-

agenturalnej „Zwiery”

nr 40, jedn. arch. 23871

Pieniack¹”; niedaleko st¹d

wa³y te¿ ukrywaj¹ce siê rodziny

jest Podkamieñ – niegdyœ

¿ydowskie. 28 lutego 1944

„28 lutego 1944 roku o

Podolska Czêstochowa, z cu-

roku w Hucie Pieniackiej

godzinie 5-6 rano nacjonaliœci

zginê³o od 700 do 1500 osób.

downym, ³askami s³yn¹cym,

ukraiñscy wspólnie z wojska-

Ksi¹dz Jan Cieñski ze Z³o-

obrazem MB Ró¿añcowej.

mi dywizji „SS Ha³yczyna”

czowa chowa³ ofiary mordu w

Blisko st¹d do Z³oczowa, Pod-

okr¹¿yli zamieszka³¹ przez

Hucie Pieniackiej. Oto frag-

horców i Brodów. Tereny

Polaków wieœ Huta Pieniacka

ment jego relacji nades³anej

„Pañstwa Pieniackiego” jak

rej. podkamieñskiego obw.

do Kurii Metropolitalnej we

mówiono z dum¹ o wielkim

lwowskiego, ostrzelali wieœ, po

Lwowie2: „Widzia³em spalon¹

maj¹tku Dzieduszyckich.

czym wkroczyli do niej.

wieœ i setki trupów zwêglo-

Tutaj w³aœnie le¿a³a Huta.

Wszystkich mieszkañców wsi

nych po szopach i domach,

Mieszkañcy trudnili siê rze-

zebrali na placu pod koœcio-

kobiety, niemowlêta bez wy-

mios³em i rolnictwem. ¯yli

³em, podzielili na grupy,

j¹tku. Po kilkanaœcie osób w

zwyczajnym ¿yciem, budo-

grupami prowadzili do szop,

chacie czy w stodole. Zaczêto

wali domy, zak³adali rodziny

które zamykali, po czym oble-

zwoziæ trupy i kopaæ do³y. Przy

i wychowywali dzieci.

wali je ³atwopaln¹ ciecz¹ i pa-

mnie zwieziono oko³o 40

Lata wojny sprawi³y, ¿e

lili razem z ludŸmi. W ten

trupów nie spalonych, tj.

ziemia ta zamieni³a siê w

sposób rozstrzelali i spalili

zastrzelonych na miejscu,

przeklêt¹ krainê trwogi i ³ez.

ponad 700 osób narodowoœci

g³ównie podczas ucieczki.

Koniec Huty Pieniackiej na-

polskiej.”

Ogromna wiêkszoœæ by³a pra-

st¹pi³ w lutym 1944 roku,

***

wie ca³kowicie zwêglona. (…)

w trzecim roku niemieckiej

Odjecha³em przed wieczorem.

okupacji.

Kiedy tam przyje¿d¿amy

Próbowano chowaæ i przez

***

w lecie 2008 roku, osty w Hu-

nastêpne dni i jeden grób

cie Pieniackiej maj¹ barwê

zamkniêto – drugi rozpoczêto,

28 lutego 1944 roku miesz-

soczystej zieleni. Jeœli coœ wy-

potem musiano tê akcjê prze-

kañców obudzi³ rakietowy

ró¿nia krajobraz po Hucie od

rwaæ. Nastêpnie wieœ spalono

sygna³ œwietlny. By³a 5 rano,

reszty okolicy - to w³aœnie osty,

doszczêtnie – resztê ocala³ych

zapewne wiedzieli, co ich

wysokie, dorodne, wszêdobyl-

domów, kaplicê i szko³ê”.

czeka – od pewnego czasu

skie. S¹ wokó³ pomnika i po

Nie maj¹ grobów, nie maj¹

mieszkali otoczeni po¿og¹.

obydwu stronach dawnego

krzy¿y. Staraniem rodzin po-

Szanse na ratunek mieli nie-

goœciñca do Pieniak. Przy

Nazwiska ofiar, wypisane na pomniku

mordowanych, po wielolet-

liczni.

skrzy¿owaniu polnych dróg,