18

14 28 lutego 2009 * Kurier Galicyjski

RÓD POTOCKICH

z pokonanych, stali siê

i pi³sudczyk by³ oddelegowany

a tu – nic! Po wypuszczeniu z

prawie zwyciêzcami!

do ukraiñskiego rz¹du Pet-

aresztu, Schwartzbard natych-

Po ratyfikacji traktatu rys-

lury, jako pewnego rodzaju

miast wyjecha³... do Zwi¹zku

kiego strona polska mia³a

³¹cznik pomiêdzy tym rz¹dem

Radzieckiego. Wiele to t³uma-

SPOD PIÓRA

nareszcie coœ, czego mog³a

i dowództwem polskim. Jó-

czy³o, ale ca³ej prawdy, œwiat

dowiedzia³ siê nieco póŸniej.

lojalnie przestrzegaæ. (Umi³o-

zewski nadal przebywa³ przy

Schwartzbard by³ takim

wane zajêcie niektórych Po-

rz¹dzie ukraiñskim nawet

LEJTNANTA

mœcicielem, jakim by³ „sumie-

laków – upajanie siê faktem

wtedy, gdy mia³ on swoj¹

niem ludzkoœci”. Schwartzbard

przestrzegania). Pilne prze-

siedzibê ju¿ na terenie Polski

mieszka³ w Pary¿u od roku

strzeganie postanowieñ trak-

w Tarnowie. Pan Józewski

1920 i wcale nie musia³ cze-

tatu mia³o w mniemaniu

postanowi³ osobiœcie broniæ

kaæ na rok 1926, by móc

strony polskiej zmusiæ bol-

Petlury, którego ceni³ i sza-

zemœciæ siê na Petlurze, który

szewick¹ Rosjê do wyp³aty

nowa³. Przede wszystkim

przewióz³ Petlurê z Tarnowa

do Pary¿a przyjecha³ ju¿ w

umówionej sumy w z³otych

roku 1924. Tylko, ¿e Schwartz-

rublach. Nie wiem, co powie-

do Warszawy i ukrywa³ go we

bard wcale nie mia³ zamiaru

dzieæ. Dos³ownie rêce opadaj¹!

w³asnym mieszkaniu. PóŸniej

Proces Schwartzbarda

Szloma Schwartzbard

Petlura przewieziony zostaje

do maj¹tku Koœmin ko³o

Sk¹d tym ludziom przycho-

Grójca. Potem znów do War-

dzi³y do g³owy takie pomys³y?!

szawy. 31 grudnia1923 roku

Iwan Bondarew

„Podk³adanie siê” bolszewikom

Petlura wyje¿d¿a z Polski

mia³oby ich zmusiæ do czego-

i poprzez Wiedeñ, Budapeszt,

Urodzi³ siê w Niemczech, których nie pamiêta zupe³nie,

kolwiek?! Cwana strona bol-

Berno i Genewê, na wiosnê

bo zosta³ przywieziony na Ukrainê jako miesiêczne

szewicka, ³udz¹c frajerów

roku 1924 przyje¿d¿a do Pa-

niemowlê. W³aœnie tu dorasta³, kszta³ci³ siê i bezgranicznie

wyp³atami z³otych rubli,

ry¿a. 25 maja 1926 roku, na

pokocha³ swoje miasto rodzinne – Stanis³awów. Obecnie

mog³a teraz polskimi rêkami

rogu bulwaru Sainte-Michaille

jest starszym lejtnantem jednostki lotniczej, psychologiem

za³atwiæ swoje porachunki z

i ulicy Rasina, do ogl¹daj¹cego

wojskowym, znawc¹ genealogii starych szlacheckich rodów

niewygodnymi dla nich dzia-

wystawê sklepow¹ Petlury

europejskich, historykiem i krajoznawc¹. Byæ mo¿e, ju¿

³aczami antykomunistycz-

podszed³ jakiœ mê¿czyzna. Po

wkrótce ksi¹¿ki Iwana Bondarewa – badacza rodu Potoc-

nymi i oficerami ukraiñskimi.

upewnieniu siê, ¿e ma do

kich i Stanis³awowa – bêd¹ t³umaczone na jêzyk polski.

7 paŸdziernika 1921 roku

czynienia z Petlur¹ wydoby³

pose³ bolszewicki Lew Kar-

rewolwer i trzykrotnie strzeli³,

HALINA P£UGATOR

ce przedmiotem jego zainte-

chan i Jan D¹bski podpisali

zabijaj¹c go na miejscu. Spo-

tekst i zdjêcie

resowañ. Pan Iwan pojecha³

protokó³, reguluj¹cy warunki

kojnie da³ siê aresztowaæ

do Lwowa, gdzie pracowa³ w

wykonania traktatu ryskiego.

policji. Okaza³o siê, ¿e jest

„Moje zainteresowanie ge-

dzia³ach starodruków naj-

Strona bolszewicka zobowi¹-

¯ydem i nazywa siê Szloma

nealogi¹ zaczê³o siê w 1992

wiêkszych bibliotek. Jak

zywa³a siê do realizacji pol-

Schwartzbard. Petlurê, jak

ziarnko do ziarnka zbiera³

roku, - opowiada pan Bonda-

Grób Symona Petlury na

skich roszczeñ finansowych

twierdzi³, zastrzeli³ w zemœcie

wiadomoœci o autorach, któ-

rew. – Wówczas, przebywaj¹c

cmentarzu Montparnasse

(z³ote ruble!!), a strona polska

za pogromy ¯ydów na Ukrainie.

rzy niegdyœ pisali o Potockich

w Sankt-Petersburgu, kupi-

zobowi¹zywa³a siê do wyda-

siê mœciæ. Petlura nic go nie

18 paŸdziernika 1927

i Stanis³awowie. „Trzeba by³o

³em ksi¹¿kê z ¿yciorysami

lenia z Polski 14 dzia³aczy

obchodzi³. Schwartzbard by³

roku rozpocz¹³ siê proces

szukaæ nazw ksi¹¿ek, ustalaæ

wielu dobrze urodzonych osób.

antybolszewickich. Rosyj-

agentem GPU i wykonywa³ w

Schwartzbarda. Oskar¿ony

rok wydania i tylko po tym

By³em tak zafascynowanytym,

skich, ukraiñskich i bia³orus-

Pary¿u jakieœ tam swoje,

przedstawia³ siê na nim jako

co przeczyta³em, ¿e zadecydo-

docieraæ do nich, - mówi Iwan.-

kich. Ukraiñcy, jacy mieli byæ

sekretne czynnoœci.

mœciciel niewinnie pomordo-

wa³em, i¿ sam rozpocznê studia

Zajê³o to mnóstwo czasu, bo-

z Polski usuniêci to Symon

Pomiêdzy 12 i 15 maja 1926

wanych. Broni³ Schwartzbarda

nad histori¹ rodu Potockich,

wiem szukaj¹c pocz¹tkowo

Petlura oraz ukraiñscy gene-

Józef Pi³sudski dokona³ w

Henri Torres, s³ynny adwokat

którego przedstawiciele zak³a-

„na œlepo” nie wiadomo, czego

ra³owie: Mychaj³o Omeliano-

Warszawie tak zwanego

i dzia³acz komunistyczny.

siê chce.”

dali nasze miasto.”

wicz-Pawlenko, Jurko Tiu-

przewrotu majowego i u¿ywaj¹c

Brali w obronê Schwartzbarda

Po pewnym czasie m³ody

Gromadzenie informacji o

tiunnyk i Wiktor Zelinski.

wojska, si³¹ doszed³ do w³a-

Albert Einstein, Henri Berg-

mieœcie i Stanis³awie Potoc-

mieszkaniec Podkarpacia roz-

Polska zobowi¹zywa³a siê do

dzy. Œrodowiska emigrantów

son, Maksym Gorki i Alek-

kim Iwan rozpocz¹³ od archi-

pocz¹³ poszukiwania polskich

usuniêcia ich nie dalej ni¿ do

ukraiñskich przyjê³y ten fakt

sander Kiereñski. Na procesie

wów Stanis³awowa. Wszystkie

ksi¹¿ek o historii Stanis³a-

dnia 20 paŸdziernika. W ca³ej

z nadziej¹ na nowe przymie-

Petlura przedstawiany by³

Ÿród³a by³y w jêzyku polskim,

wowa. Wynikiem badania sta³o

Polsce takie potraktowanie

rze przeciwko Sowietom. So-

jako zbrodniarz i antysemita.

jednak z tym zadaniem sobie

siê wydanie ksi¹¿ki Grzybo-

niedawnych sojuszników wy-

wieci postanowili nie dopuœ-

Nikt nie chcia³ s³uchaæ takich

œwietnie poradzi³. Po kilku

wicza „Historia miasta Stanis³a-

wo³a³o falê z³oœci i krytyki.

ciæ do nowego porozumienia

dzia³aczy ¿ydowskich, jak

dniach badacz napisa³ pierw-

wowa w Galicji”, która by³a

Pi³sudski nazwa³ to dobitnie –

polsko-ukraiñskiego. Zdecy-

Dobkowski, Goldelmann, czy

szy artyku³ i opublikowa³ go w

uwa¿ana za zaginion¹. Pomóg³

handlem ¿ywym towarem.

dowali wiêc, by zlikwidowaæ

¯abotyñski, którzy osobiœcie

gazecie lokalnej. By³ to pierw-

w pracy krajoznawca Mychaj³o

Polskê opuœcili tylko gene-

Petlurê. W Pary¿u zaj¹³ siê t¹

znali Petlurê i twierdzili, ¿e

szy ¿yciorys Stanis³awa Potoc-

Ho³owatyj, który opowiedzia³

ra³ Pawlenko i Zelinski, którzy

spraw¹ szef GPU na Francjê

Petlura nigdy antysemit¹ nie

kiego, napisany w jêzyku uk-

Iwanowi o tym, ¿e w latach 30.

udali siê do Gdañska. Genera³a

Michai³ Wo³odin. Jako wyko-

by³.

raiñskim. Pierwszy pomyœlny

XX w. ksi¹¿ka ta zosta³a opub-

Tiutiunnyka ochroni³ Oddzia³

nawcê zamachu wybra³ on

Prasa francuska przedsta-

krok wyprowadzi³ pana Iwana

likowana w gazecie „Kurier

II Sztabu Generalnego, któ-

agenta Schwartzbarda, który

wia³a Schwartzbarda jako

na drogê badañ naukowych

Stanis³awowski”. Iwan szybko

remu panowie ministrowie

mia³ zagraæ rolê ¯yda, mœci-

„cz³owieka honoru” i „sumie-

i historycznych.

dotar³ do starych zszywek,

polskiego rz¹du woleli nie

ciela ¯ydów pomordowanych

nie ludzkoœci”. W koñcu s¹d

Dalsza praca nie by³a ³at-

przeformatowa³, uporz¹dkowa³

podskakiwaæ, zaœ Symon Pet-

w pogromach na Ukrainie.

uniewinni³ Schwartzbarda i

wa. Pan Bondarew ze smut-

i wyda³, wykorzystuj¹c jako

lura zosta³ ukryty przed pol-

I œwiat to opowiadanie od

nakaza³ jego zwolnienie z

kiem opowiada, ¿e ze starych

ilustracje pocztówki z kolekcji

skimi w³adzami przez pana

Wo³odina kupi³.

aresztu. Szczêœciarz z tego

ksi¹g, przechowywanych w

Zenowija¯erebeckiego. Ksi¹¿ka

Henryka Józewskiego. Henryk

Symon Petlura zosta³

Schwartzbarda. Gdyby na-

archiwum miejskim, zosta³y

ta by³a pierwsza w serii histo-

Józewski, artysta malarz,

pochowany na paryskim

œmieci³ na chodniku, pewnie

wydarte dziesi¹tki kart, za-

ryczno-krajoznawczej „Moje

dzia³acz niepodleg³oœciowy

cmentarzu Montparnasse.

by musia³ zap³aciæ mandat,

wieraj¹cych informacje, bêd¹-

miasto.” Nak³ad ksi¹¿ki, tysi¹c