22

Wspólne dziedzictwo

14 28 lutego 2009 * Kurier Galicyjski

URATOWANE CERKWIE ZIEMI LUBACZOWSKIEJ

znalaz³y siê w granicach

Polski powojennej, stworzono

Lubaczowsk¹ Administracjê

Apostolsk¹. W zwi¹zku z bra-

kiem ksiê¿y greckokatolickich

duchowieñstwo rzymskokato-

lickie zaczê³o siê domagaæ od

rz¹du polskiego pozwolenia na

wykorzystanie cerkwi dla

KONSTANTY CZAWAGA

potrzeb duchowych swoich

tekst i zdjêcia

wiernych. Jednak ówczesna

w³adza komunistyczna stwa-

Liczne gmachy ukraiñ-

rza³a zbyt wiele przeszkód.

skich cerkwi greckokatolic-

By³y biskup pomocniczy Ar-

kich ocala³y dziêki opiece

chidiecezji Lwowskiej Marian

duchowieñstwa rzymsko-

Buczek, który pochodzi³ z

katolickiego Apostolskiej

Cieszanowa, opowiedzia³, ¿e

administratury w Lubaczo-

w tych miejscowoœciach, gdzie

wie, na czele której przed

pozosta³y puste cerkwie, ad-

powrotem do Lwowa sta³

ministrator apostolski w

kardyna³ Marian Jaworski.

Lubaczowie, biskup Jan No-

Przez d³ugi czas o tych fak-

wicki zacz¹³ stwarzaæ parafie.

tach nie mówiono ani po

Pocz¹tkowo tam odprawiano

jednej, ani po drugiej stronie

Mszê œw. raz w tygodniu, z cza-

granicy. Równie¿ w dniu dzi-

sem codziennie. Kolejni admi-

siejszym unikaj¹ tego niektó-

nistratorzy apostolscy –

rzy miejscowi ukraiñscy poli-

biskup Marian Rechowicz,

tycy, którzy z jednej strony,

a nastêpnie biskup Marian

publicznie nie wystêpuj¹

Jaworski, obecnie kardyna³,

Cerkiew greckokatolicka w £ukawcu

przeciw pogodzeniu siê Ukra-

zrobili wiele dla znalezienia

iñców z Polakami, jednak z

rozmowy pan w podesz³ym

ofiarodawców za granic¹, ¿eby

drugiej strony, popieraj¹ ne-

wieku, miejscowy grekoka-

odnowiæ jak najwiêcej tych

gatywne stereotypy i uprze-

tolik, p. Ilko. – Bo co w U³a-

cerkwi, odrestaurowaæ w nich

dzenie do s¹siedniego narodu,

zowie zrobiono z nieukoñ-

freski.

zdobywaj¹c wœród czêœci wy-

czon¹ cerkwi¹ œw. Dymitra

W Gorajcu, w którym znaj-

borców niezbyt liczne dywi-

Mêczennika? Rozebrano! A z

duje siê filia parafii cieszanow-

dendy dla siebie. Zapomnieli,

ceg³y wymurowano stajniê dla

skiej, polscy konserwatorzy

¿e podczas ukraiñskiego

PGR (Pañstwowego Gospodar-

w ci¹gu kilku lat zajmowali siê

odrodzenia narodowego lwow-

stwa Rolnego, - red.).

renowacj¹ cerkwi pw. Na-

skie kulturologiczne Towa-

Wtedy to na Ziemi Luba-

rodzenia Przenajœwiêtszej

rzystwo Lwa nie tylko propa-

czowskiej na podstawie roz-

Bogarodzicy. W 1970 r. uda³o

gowa³o wertepy i ceramikê

kazu w³adzy komunistycznej

siê odrestaurowaæ bizantyj-

gawareck¹, ale równie¿ i odna-

zniszczono kilka drewnianych

skie freski w œwi¹tyni w Sta-

wia³o zrujnowane nagrobki na

cerkwi w obszarze przygra-

rym Lubliñcu, a w £ukawcu

Cmentarzu £yczakowskim

nicznym, gdzie nie pozwolono

odbudowano cerkiew drew-

bez wzglêdu na narodowoœæ

zachowaæ nawet zabytków

nian¹. Wtedy te¿ dziêki stara-

pochowanych tam lwowiaków,

architektury sakralnej. Równie¿

niom kardyna³a Mariana

którzy od wieków mieszkali

rozbierano do koñca te œwi¹-

Jaworskiego bardzo piêknie

razem w tym mieœcie i obok

tynie, które by³y ju¿ w z³ym

odnowiono œwi¹tyniê œw. Jura

znaleŸli miejsce wiecznego

stanie. Rabusie rabowali ob-

w Werchracie i œw. Dymitra

spoczynku.

razy, rzeŸby, figury, a cerkwie,

Mêczennika w Szczutkowie,

Cerkiew muowana w miejscowoœci Werchrata

W 1989 r. problemy ukra-

dla zatarcia œladów podpalali.

a równie¿ cerkiewne freski w

iñskich i polskich zabytków

Co prawda, znaczn¹ czêœæ

Korniach. Zachowano ikono-

sakralnych na terytorium

polski historyk sztuki, profe-

Ziemia Lubaczowska nie

obrazów uda³o siê uratowaæ,

stasy we wszystkich cerkwiach,

przygranicznych ziem Ukra-

sor Ryszard Brykowski, który

stanowi³a wyj¹tku. Nad Luba-

przekazawszyjedo konserwacji

oprócz tych, których ju¿ nie

iny i Polski po raz pierwszy

tak samo dobrze zna siê na

czowem i wieloma okolicznymi

Przez d³ugi czas o cerkwiach ocalonych

zosta³y poruszone przez uczest-

budownictwie sakralnym tak

miasteczkami i wsiami wzno-

przez rzymskokatolickich ksiê¿y nie

ników ukraiñsko-polskiej

Ukraiñców, jak i Polaków, po-

sz¹ siê wie¿e koœcio³ów i ko-

komisji Ukraiñskiej Fundacji

kazywa³ na terytorium powo-

pu³y cerkwi. Po pobycie w tych

mówiono ani po jednej, ani po drugiej

Kultury i Polskiej Fundacji

jennej Polski zabytkowe

okolicach w czerwcu 1991 r.

stronie granicy. Równie¿ w dniu

Kultury. Razem ze œ.p. lwowia-

posiad³oœci i zamki, zniszczone

Ojciec Œwiêty Jan Pawe³ II za-

ninem profesorem Emanuelem

przez re¿im komunistyczny.

znaczy³, ¿e „gdy król Kazimierz

dzisiejszym unikaj¹ tego niektórzy

Myœkiem, zastêpc¹ obwodowej

Nie ma ró¿nicy pomiêdzy zruj-

Wielki stworzy³ na tych zie-

miejscowi ukraiñscy politycy, którzy

organizacji Towarzystwa

nowanymi koœcio³ami polskimi

miach biskupstwo ³aciñskie,

Ochrony Zabytków Igorem

na Ukrainie i ukraiñskimi

ju¿ tam istnia³o biskupstwo

z jednej strony, publicznie nie wystê-

Kuninem, a równie¿ z grup¹

cerkwiami w Polsce – stwier-

o tradycjach bizantyjsko -s³o-

puj¹ przeciw pogodzeniu siê Ukraiñców

ukraiñskich i polskich fa-

dzi³a komisja. Wszystkie œwi¹-

wiañskich, powi¹zane z me-

chowców zwiedzi³em wtedy

tynie, które zosta³y opuszczone

tropolit¹ kijowskim. Wiec, od

z Polakami, jednak z drugiej strony,

doœæ du¿o cerkwi i koœcio³ów,

przez wiernych w wyniku przy-

dawna mieszkamy na teryto-

popieraj¹ negatywne stereotypy

w wiêkszoœci zrujnowanych.

musowej „repatriacji” narodów,

rium o dwóch tradycjach

i uprzedzenie do s¹siedniego narodu,

Mój ziomek z Ko³omyi, od

by³y skazane na rujnowanie

chrzeœcijañskich i dwóch kul-

wielu lat warszawiak, znany

i rabowanie.

turach: bizantyjskiej, zwi¹zanej

zdobywaj¹c wœród czêœci wyborców

z Rusi¹ i ³aciñskiej zwi¹zanej

„Gdy król Kazimierz Wielki stworzy³

niezbyt liczne dywidendy dla siebie.

z Polsk¹”. Greckokatolickie

na tych ziemiach biskupstwo ³aciñskie,

murowane i drewniane œwi¹-

i na przechowanie do muze-

by³o podczas przekazania

tynie, które po przymusowym

ju¿ tam istnia³o biskupstwo o trady-

alnego zbioru w ³añcuckim

cerkiew katolikom rzymskim.

przesiedleniu Ukraiñców pozo-

cjach bizantyjsko-s³owiañskich,

pa³acu.

Pan ¯uk, który nale¿y do

sta³y puste, najlepiej zachowa³y

W 1947 r. po tym, jak w³a-

ukraiñskiej wspólnoty grec-

siê tam, gdzie w okresie powo-

powi¹zane z metropolit¹ kijowskim.

dza radziecka zlikwidowa³a

kokatolickiej w Lubaczowie,

jennym zaopiekowa³ siê nim

Od dawna mieszkamy na terytorium

wspomina, ¿e ich cerkiew œw.

struktury Koœcio³a Rzym-

Koœció³ Rzymskokatolicki.

Miko³aja mia³a szczêœcie, bo

skokatolickiego i wypêdzi³a

- Proszê pana, owe cerkwie

o dwóch tradycjach chrzeœcijañskich

poza granice ZSRR kuriê

ni¹ opiekowali siê Polacy.

zosta³y by spalone i rozebrane,

i dwóch kulturach: bizantyjskiej,

lwowsk¹ na czele z arcybis-

Obecnie w miasteczku jest

je¿eliby tu¿ po wojnie nie za-

kupem Eugeniuszem Bazia-

tylko garstka Ukraiñców.

opiekowali by siê nimi ³aciñ-

zwi¹zanej z Rusi¹ i ³aciñskiej

kiem, z czterech dziekanatów

- Cerkiew greckokatolick¹

scy biskupi z Lubaczowa, –

zwi¹zanej z Polsk¹” – Jan Pawe³ II.

Archidiecezji Lwowskiej, które

w Lubaczowie od razu uda³o

twierdzi³ podczas naszej