23

Kurier Galicyjski * 31 marca 2009

Zapewne kaprysem losu, jak-

dywa³ w swoim  projekcie

roku w³adzê w Barnaule prze-

mianowano na aptekê, która

tersk¹ na A³taju.

kolwiek wymownym, jest fakt,

prawdziwe ogrody, poœród

jêli bolszewicy. Przez nastêpne

funkcjonuje w tym miejscu do

Uszed³ sowieckiej

¿e obaj zatrudnieni dzisiaj

których jednorodzinne wille,

kilkanaœcie miesiêcy miasto

dzisiaj. Na portalu koœcio³a

sprawiedliwoœci?

w tej instytucji kulturalnej

najwy¿ej dwukondygnacyjne,

by³o widowni¹ zmieniaj¹cych

umieszczono wówczas myl¹c¹

re¿yserzy maj¹ polskie pocho-

nurza³yby siê w powodzi prze-

siê rz¹dów. Panowali w nim

datê „1937”.

RozmaitoϾ stylistyczna

Czesi, a potem bia³ogwardziœci

Budowla znajduje siê w

dzenie. Spektakle Sergiusza

piêknych kwiatów, tonê³y w

projektów Nosowicza naprawdê

admira³a Ko³czaka. W okolicy

centrum miasta, przy g³ów-

Bobrowskiego i Aleksandra

zieleni. Takie za³o¿enia przy-

zaskakuje: barnaulski kosció³

Baranowskiego ciesz¹ siê po-

jête dla kompleksu mieszkal-

jest neogotycki, Dom Ludowy

wodzeniem nie tylko na A³taju,

nego, wznoszonego na Syberii

w Bijsku modernistyczny, a

lecz równie¿ w Nowosybirsku,

mog¹ zaskakiwaæ, ale a³taj-

budynek administracji eklek-

a nawet poza granicami Rosji.

skie lato, bardzo gor¹ce,

tyczny. Cerkwie nawi¹zuj¹ do

Sztuka „Akt”, wyre¿yserowana

sprzyja wegetacji roœlinnej.

najlepszych tradycji stylu rus-

przez Bobrowskiego zdoby³a

Na wysokim brzegu Obu, w

kiego, a szkice miasta-ogrodu

miejscu, gdzie le¿y Barnau³,

przed kilkoma laty nagrodê na

przypominaj¹ póŸniejsze do-

festiwalu we Wroc³awiu.

udaje siê ca³kiem nieŸle upra-

konania s³ynnego Le Corbu-

siera.

Polski architekt udziela³

siê bardzo aktywnie w ¿yciu

a³tajskiej Polonii i w ogóle w

pracy na rzecz lokalnej spo-

³ecznoœci. By³ radnym miej-

skim, cz³onkiem Rosyjskiego

Towarzystwa Geograficznego

(do stowarzyszenia tego na-

le¿a³o tak¿e wielu innych

znanych Polaków, na przy-

k³ad Jan Dybowski, wybitny

badacz Bajka³u, czy te¿

Aleksander Czekanowski,

znany podró¿nik), a tak¿e

pracowa³ w stowarzyszeniu

Dom drewniany, projekt Nowosicza

oœwiatowym. Mimo bardzo

Dom Ludowy w Barnaule (obecnie teatr), projekt Nowosicza

licznych obowi¹zków zawodo-

wych i spo³ecznych znajdowa³

Nosowicz projektowa³ bar-

wa winoroœli. Do tego trzeba

nym prospekcie. Kiedyœ obok

Barnau³u jesieni¹ 1919 roku

czas na prywatne pasje: zaj-

dzo ró¿ne obiekty, o rozmaitym

dodaæ wielk¹ obfitoœæ gatun-

koœcio³a znajdowa³ siê cmen-

walki z bolszewikami toczy³a

mowa³a go fotografia, para³ siê

przeznaczeniu. Zdawa³o siê,

ków, która sprawia, ¿e ³¹ki

tarz, który zrównano z ziemi¹

V Dywizja Strzelców Polskich

tak¿e stolark¹, wyrabiaj¹c

ze próbuje swoich si³ na

wokó³ Barnau³u w ciep³ej po-

tak, ¿e nie pozosta³ po nim

na Syberii.

meble i rzeŸbi¹c naliczniki,

wszelkich mo¿liwych polach

rze roku pokryte s¹ wspania-

najmniejszy œlad. Jakkolwiek

Koœció³

ozdobne zewnêtrzne obramo-

architektury. Wiele jego bu-

³ymi, ró¿nobarwnymi kobier-

obiekt dawno utraci³ swoje

zamieniony w aptekê

wania okien, do dziœ cenione

dowli przetrwa³o do dnia

cami.

przeznaczenie sakralne, przy-

w Rosji.

dzisiejszego, ale niektóre z nich

Plan Nosowicza by³ ambitny

najmniej przetrwa³, co nie

Na szczególn¹ uwagê za-

Nosowicz przyjaŸni³ siê

zeszpecone s¹ póŸniejszymi

i wrêcz rewolucyjny; doceniæ

zawsze by³o udzia³em œwi¹tyñ

s³uguj¹ dzieje koœcio³a kato-

miedzy innymi z Antonim

nieudanymi remontami i bez-

go mo¿na tym bardziej, gdy

w Zwi¹zku Sowieckim. Wiele

lickiego w Barnaule, wzniesio-

Marcinkowskim, muzyko-

myœlnymi przeróbkami.

widzi siê w Barnaule XXI wie-

z nich, zamienionych na przy-

nego przez Nosowicza w 1907

logiem, który przyjecha³ na

ku szpetne, pokraczne chaty

k³ad na magazyny czy sk³ady

roku. Jego pierwszym pro-

Miasto-ogród

A³taj z Ukrainy w 1907 roku.

lub blokowiska i wdycha

wêgla, popad³o w ruinê, inne

boszczem zosta³ ksi¹dz Antoni

Marcinkowski zorganizowa³

W przededniu I wojny œwia-

wszechobecny py³ unosz¹cy

¯ukowski, który póŸniej pe³ni³

Zaskakuje roz-

w Barnaule towarzystwo chó-

towej Nosowicz stworzy³ no-

siê z bocznych ulic, a fak-

s³u¿bê kap³añsk¹ w Bijsku,

ralne, kierowa³ chórem pra-

watorski, jak na owe czasy

tycznie gruntowych dróg.

a nied³ugo przed wybuchem II

maitoϾ

wos³awnej cerkwi Dymitriew-

projekt miasta-ogrodu, które

Projektant chcia³, aby ludzie

wojny œwiatowej zosta³ uwiê-

stylistyczna

skiej, wyk³ada³ w gimnazjum

pragn¹³ usytuowaæ w pó³noc-

mieszkali w otoczeniu cudow-

ziony i stracony. Sam Noso-

¿eñskim Marii Butkiewicz

nym rejonie Barnaulu. Mia³o

nej natury, w pe³ni korzystaj¹c

wicz uczêszcza³ regularnie do

projektów Noso-

(tak¿e Polki) oraz w szkole

ono zajmowaæ blisko dziesiêæ

z jej uroków i dobroczynnego

tej œwi¹tyni, nale¿a³ równie¿

wicza.

handlowej. Po rewolucji by³

hektarów; od kolistego placu

wp³ywu. Rozmach propozycji

do jej rady parafialnej. Inte-

dyrektorem szko³y muzycz-

w centrum rozchodzi³o siê

polskiego architekta wprawi³

nej w Barnaule, przez ca³y

Nosowicz przewidywa³ w swoim

czas, a wiêc tak¿e po zdoby-

projekcie równie¿ ogrody, poœród

ciu w³adzy przez bolszewi-

ków, pozostaj¹c cz³onkiem

których jednorodzinne wille nurza³yby

rady parafialnej przy zbudo-

siê w powodzi kwiatów, tonê³y w zieleni.

wanym przez Nosowicza

koœciele.

promieniœcie szeœæ bulwarów.

w zdumienie nawet tych, któ-

Dalsze losy polskiego ar-

Szansa na realizacjê tego

rzy ju¿ uprzednio wysoko

chitekta pozostaj¹ nieznane.

ambitnego przedsiêwziêcia

oceniali talent Nosowicza. O

Istnieje wersja, ze w 1929 roku

pojawi³a siê po wielkim po¿a-

mieœcie-ogrodzie marzy³ w

Nosowicz opuœci³ Zwi¹zek

rze miasta w 1917 roku, pod-

latach dwudziestych minio-

Sowiecki, przyby³ do Polski

czas którego sp³onê³o czter-

nego stulecia rosyjski poeta

i osiad³ w Krakowie. Nie uda³o

dzieœci kwarta³ów. Pojawi³o siê

W³odzimierz Majakowski, choæ

siê jednak odnaleŸæ ¿adnych

wielu chêtnych, którzy prag-

on akurat wi¹za³ bezpod-

Ÿróde³ œwiadcz¹cych o jego

Barnau³, pocztówka

nêli zamieszkaæ w nowej

stawne nadzieje na zrealizo-

aktywnoœci profesjonalnej czy

dzielnicy. Przydzielano im

wanie takiej idei z w³adz¹

choæby obecnoœci w wolnej

celowo zburzono. Zbiegiem

resuj¹ce, ¿e od chwili poœwiê-

obszerne parcele, stawiaj¹c

komunistyczn¹. Jest to piêkny

Polsce. Mo¿na tylko przypusz-

okolicznoœci koœció³ zamie-

cenia koœcio³a liczba barna-

warunek, aby przeznaczyli je

zamys³, który wydaje siê tym

czaæ, ze los jego nie by³ gorszy,

niony w aptekê równie¿ teraz

ulskich katolików zwiêkszy³a

na ogrody. Obecnie s³owo

wiêcej poci¹gaj¹cy, jeœli

ni¿ ten, który spotka³ jego

niesie pomoc potrzebuj¹cym,

siê wyraŸnie. Parafiê zasilili

ogorod w jêzyku rosyjskim

uwzglêdniæ szare oblicza

przyjaciela z Barnau³u. W

co prawda wspieraj¹c nie ich

Rosjanie, których najwidocz-

nie kojarzy siê z piêknymi,

wspó³czesnych miast rosyj-

1937 roku Antoni Marcinkow-

niej poci¹ga³ widzialny, archi-

ducha, lecz organizm.

ró¿nokolorowymi kwiatami,

skich, zabudowanych blokami

ski, podobnie jak wielu innych

tektonicznie bardzo udany,

Obecnie barnaulscy kato-

ale z dzia³k¹ przydomow¹, na

z wielkiej p³yty, ¿a³osny spa-

jego rodaków w Rosji, zosta³

wizerunek religii dot¹d im

licy zbieraj¹ siê w innym

której obowi¹zkowo rosn¹

dek po epoce centralnego pla-

rozstrzelany za rzekomy udzia³

obcej.

koœciele, postawionym od

ziemniaki, pomidory czy ogórki.

nowania.

w wymyœlonym przez s³u¿by

Niestety, w 1931 roku koœ-

podstaw w doœæ odleg³ej dziel-

Takie „ogrody” otaczaj¹ na

Niestety, projekt Nosowicza

specjalne kontrrewolucyjnym

ció³ zamkniêto, a w kilka lat

nicy miasta staraniem miej-

przedmieœciach wszystkich

nie zosta³ zrealizowany, nawet

spisku pod nazw¹ „Polska

póŸniej oszpecono przebu-

scowego proboszcza Romana

syberyjskich osiedli drewniane

nie rozpoczêto pierwszych

Organizacja Wojskowa”.

dow¹: budowle pozbawiono

Ca³ego, ksiêdza z Polski, który

cha³upy, doœæ ironiczne nazy-

prac. Zanim zdo³ano rozstrzyg-

wie¿ i zamieniono na maga-

od prawie dziesiêciu lat pe³ni

wane „prywatnym sektorem”.

n¹æ sprawê finansowania tej

KG

zyn. PóŸniej œwi¹tyniê prze-

znakomicie pos³ugê duszpas-

Oczywiœcie, Nosowicz przewi-

inwestycji, w grudniu 1917