6

Rozmowy Kuriera

15 25 maja 2009 * Kurier Galicyjski

WSZYSCYŚMY JEDNEJ MATKI DZIECI

KONSTANTY CZAWAGA

tekst i zdjêcia

nych. Mamy m³ode rodziny,

- Ks. Józef Trunk, który

w których s¹ rzymokatolicy

pochodzi z Niemiec i pracuje

Przed œwiêtami wielka-

i grekokatolicy, prawos³awni,

w diecezji mukaczowskiej,

nocnymi Wikariusz Generalny

reformaci. Nie mo¿na wiêc

dziœ bardzo ³adnie opowie-

diecezji mukaczowskiej

kurczowo siê trzymaæ jednego

dzia³ o tym, jak pewna kobieta

Koœcio³a rzymskokatolic-

jêzyka, bo ktoœ w rodzinie nie

prosi³a go o pomoc w wyjeŸdzie

kiego na Ukrainie, o. Piotr

rozumie po wêgiersku. Ten,

do Niemiec. Powiedzia³ jej:

¯arkowski OFM otrzyma³

kto rozmawia po wêgiersku,

„Gdyby pani prosi³a mnie o

nagrodê pañstwow¹ Ukrainy

rozumie po ukraiñsku równie¿,

pomoc w poznaniu Boga, jest

– order „Za zas³ugi” III stop-

a wiêc jêzyk ukraiñski jest

to moim bezpoœrednim obo-

nia. W dekrecie Prezydenta

wspólny, czy chce ktoœ tego,

wi¹zkiem i pomóg³bym pani.

Ukrainy Wiktora Juszczenki

czy nie. Jak odprawiaæ, gdy

Natomiast, jeœli pani chce

jest mowa o tym, ¿e kap³an

udziela siê sakramentu chrztu

wyjechaæ do Niemiec – nie jest

zosta³ odznaczony „za is-

czy ma³¿eñstwa? Oczywiœcie,

to moim obowi¹zkiem i nie

totny osobisty udzia³ w kon-

w tym jêzyku, który rozumiej¹

jestem w stanie pani pomóc”.

solidacji spo³eczeñstwa

- Czy zawsze wszyscy

wszyscy obecni. Jasne, ¿e nie

ukraiñskiego, rozbudowie

kap³ani, zakonnicy i zakon-

trzeba dzia³aæ na si³ê. Oczy-

pañstwa demokratycznego,

nice przyje¿d¿aj¹ zza granicy

wiœcie, historia podpowiada,

socjalnego oraz pañstwa

z uœwiadomieniem sytuacji

co trzeba robiæ, aby by³o

prawa, a tak¿e z okazji Dnia

jêzykowej na Zakarpaciu?

dobrze jednym i drugim.

jednoœci Ukrainy”.

Nie jest tajemnic¹, ¿e przy-

Dot¹d mo¿na spotkaæ ludzi,

gotowuj¹ siê do pracy w

obci¹¿onych stereotypami.

Ojciec franciszkanin Piotr

swoim œrodowisku narodo-

Mówimy im: „Pani droga, czy

¯arkowski, rodem z Ziemi

wym i jêzykowym.

syn, córka, wnuki nie rozu-

Winnickiej, w 1987 roku, po

miej¹ tego jêzyka?” Wówczas

- Przyje¿d¿aj¹ tutaj i sta-

ukoñczeniu seminarium du-

ci wierni zaczynaj¹ myœleæ,

raj¹ siê pracowaæ dla dobra

chownego w Rydze zosta³

gdzie by³ magazyn. Tak¿e w

tych stereotypów, tradycyj-

zastanawiaæ siê. Otó¿, trzeba

tych ludzi, nie propaguj¹c na-

skierowany na Zakarpacie.

Hucie w œwit¹tyni by³ maga-

noœci. Potrzebna jest katechi-

t³umaczyæ - cierpliwie, spo-

cjonalizmu. Mo¿na wspieraæ

Pozosta³o wówczas tam kilku

zyn, a w Turach-Remetach –

zacja na wszystkich poziomach

kojnie, w sposób argumento-

kulturê, tradycje, jak s³ysza³em

kap³anów-Wêgrów w podesz-

USC. Te 20 lat by³y nape³nione

– wœród dzieci, m³odzie¿y, ro-

wany, z mi³oœci¹.

od sióstr z ró¿nych zgromadzeñ,

³ym wieku. Znaj¹c jêzyk

- Czy nie wynikaj¹ z tego

wspó³prac¹ z kap³anami,

dzin. To samo dotyczy ludzi

one z wielkim zrozumieniem

polski, o. Piotr nauczy³ siê

powodu nieporozumienia

z wiernymi, budowaliœmy te¿

doros³ych, w wieku dojrza³ym,

podchodz¹ do problemów na

jêzyka s³owackiego, który

z misjami pokojowymi i

stosunki miêdzywyznaniowe.

bo na pewno ludzi starszych

Ukrainie. Na pierwszym miej-

jest bliski polszczyŸnie. Za-

sponsorami z pañstw ma-

Dziœ, dziêki Bogu, wbrew ró¿-

najtrudniej jest przekonaæ

scu dla nich nie jest zachowa-

cz¹³ odprawiaæ we wspólno-

cierzystych mniejszoœci

norodnoœci wiar, tradycji,

o tym, ¿e jest inaczej, ni¿ oni

nie jêzyka, a katechizacja,

tach s³owackojêzycznych,

narodowych – Wêgier, S³o-

jêzyków jest zgoda i porozu-

uwa¿aj¹. WeŸmy chocia¿by

prowadzenie ludzi do Boga.

poznawa³ zwyczaje i men-

wacji, Niemiec, Austrii? Czy

mienie. Spotykamy siê nie

post, w czasie którego oni su-

Kap³ani i zakonnice ze S³o-

talnoϾ wielonarodowego

nie stawiaj¹ one jakichœ

tylko w czasie modlitw eku-

rowo przestrzegaj¹ tego, ¿eby

wacji, Polski, Niemiec, nawet

Zakarpacia. Wzi¹wszy pod

opiekê katolików, modl¹cych

wymagañ i warunków, doty-

menicznych, ale tak¿e przy

nie jadaæ potraw miêsnych

z dalekich Indii chêtnie ucz¹

siê w jêzykach s³owiañskich,

cz¹cych u¿ywania tego czy

ró¿nych innych okazjach.

i mlecznych, a przy tym mog¹

siê jêzyka miejscowych wier-

stara³ siê o zwrot ich œwi¹-

innego jêzyka w œwi¹ty-

Dlatego te¿ uwa¿am, ¿e otrzy-

w sercu nosiæ gniew, niena-

nych. Mamy wspania³e przy-

tyñ, a tak¿e budowa³ nowe.

niach rzymskokatolickich

mana przeze mnie nagroda

wiœæ, zsy³aæ przekleñstwa na

k³ady, kiedy siostry z Indii

Nasza rozmowa odby³a siê

na Zakarpaciu, poniewa¿

zosta³a przyznana ca³emu

nieprzyjació³ czy s¹siadów.

nauczy³y siê najpierw rozma-

w niedawno wybudowanym

pomagaj¹ mniejszoœciom

Koœcio³owi rzymskokato-

Nie wszystko jest tak, jak oni

wiaæ po niemiecku, potem –

klasztorze franciszkañskim

narodowym? Jak reaguj¹

lickiemu i dziêkujê w³adzom

uwa¿aj¹. To wszystko s¹ ste-

po rosyjsku, a obecnie ucz¹

we wsi Serednie powiatu

na to, ¿e w tych œwi¹ty-

pañstwowym, i¿ zauwa¿y³y

reotypy, które Koœció³ t³umaczy.

siê jêzyka ukraiñskiego, roz-

U¿horod. Tu, we wspólnocie

pracê naszego Koœcio³a, zw³asz-

mawiaj¹, ludzie je lubi¹. W

Niestety, nie ma Mszy œw. w jêzyku

zakonnej zgromadzenia Braci

cza dzia³alnoœæ charytatywn¹

Winogradowie, gdzie wiêkszoœæ

polskim, bo nikt o ni¹ nie prosi.

Mniejszych wraz z ojcem

i utrwalenie stosunków miêdzy

wiernych – to Wêgrzy, pracuj¹

Piotrem przebywa jeszcze

wyznaniami w imiê zgody.

siostry z Polski, które rozma-

trzech kap³anów: z Polski,

- Zakarpacie, tak jak inne

- W jakiej mierze tych

niach, gdzie od wieków

wiaj¹ z wiernymi w jêzykach

Ukrainy i S³owacji.

tereny Ukrainy, nie jest

stereotypów jest mniej, czy

modlili siê Wêgrzy, S³owacy

wêgierskim i ukraiñskim. Jak

pozbawione stereotypów i

odesz³y w przesz³oœæ?

czy Niemcy, brzmi równie¿

misjonarki, s¹ otwarte dla

uprzedzeñ, dotycz¹cych

jêzyk ukraiñski?

- Nagrodê pañstwow¹,

- Nie odesz³y jeszcze. Oczy-

wszystkich, niezale¿nie od

przynale¿noœci wyznanio-

któr¹ otrzyma³em od Prezy-

wiœcie, by³o bardzo ciê¿ko.

- To trudne pytanie. Dla

tego, z jakiego pañstwa przy-

wej tej czy innej wspólnoty

denta, odbieram jako nagrodê

Chrzeœcijanie tradycyjni, któ-

przyk³adu, z Wêgier nadchodzi

jecha³y. Maj¹c w sobie ducha

etnicznej. W Galicji czy na

dla ca³ego Koœcio³a rzymsko-

rzy stale chodzili do swego

konkretna pomoc dla liceum

misjonarskiego, nie zaskle-

Wo³yniu wielu mówi o Koœ-

katolickiego. – podkreœli³ o.

koœcio³a, gdzie, na przyk³ad,

w Mukaczewie. Tam Wêgrzy

piaj¹ siê w jêzyku ojczystym,

ciele rzymskokatolickim,

Piotr ¯arkowski OFM. - Bo,

zawsze odprawiano Mszê œw.

kszta³c¹ siê w jêzyku ojczystym.

pracuj¹ na tych terenach tak,

jak o „polskim”, a na Zakar-

na przyk³ad, kiedy jest budo-

w jêzyku wêgierskim, nie

Sprzyja siê temu, ¿eby oni zo-

jak tego potrzebuj¹ ludzie.

paciu – o „wêgierskim”.

- Macie tutaj kap³anów

wana œwi¹tynia, to stara siê

mog¹ sobie nawet wyobraziæ,

stawali pracowaæ na Ukrainie

i siostry z Polski, ale dla-

o to i stoi na czele kap³an, ale,

- Nawet w czasie ostat-

¿e w tej samej œwi¹tyni Msza

i nie uciekali na Wêgry, gdzie

czego na Zakarpaciu, gdzie

oczywiœcie, nie jest to wy³¹cz-

niego wywiadu ze mn¹ w Te-

œw. mo¿e byæ odprawiana w

nie czeka siê na nich z otwar-

tak¿e mieszkaj¹ Polacy, w

nie jego zas³ug¹, a wszystkich

lewizji Mukaczowskiej pad³o

jêzyku ukraiñskim. Patrzyli

tymiramionami.Jeœlizaœchodzi

œwi¹tyniach nigdzie nie ma

wiernych, ca³ej parafii. Dziêki

pytanie o Koœció³ wêgierski.

nawet z odraz¹, kiedy wpro-

o u¿ywanie jêzyka w œwi¹ty-

Mszy œw. w jêzyku polskim?

takiej wspó³pracy roœnie

Istnieje stereotyp, ¿e, jeœli

wadzaliœmy czytania, kazania

niach, nie odczuwamy jakiej-

budowla i œwi¹tynia bêdzie

w œwi¹tyni rzymskokatolickiej

po ukraiñsku. Dziêki Bogu,

kolwiek ingerencji, presji z

- To prawda. W U¿horodzie

³adna. Tak samo tu, na Za-

Msza œw. odprawiana jest

wspó³pracowaliœmy z naszym

zewn¹trz. Jeœli na czele tych

jest Towarzystwo Kultury Pol-

karpaciu, przez te dwadzieœcia

w jêzyku wêgierskim, to jest

biskupem Antalem i kap³a-

pañstw jest m¹dre kierownict-

skiej, dzia³a szko³a polska,

lat, jakie tu spêdzi³em. Do-

to Koœció³ wêgierski. Gdy

nami, którzy wiele t³umaczyli

wo, to ma ono œwiadomoœæ,

któr¹ œwiêciliœmy. Wygl¹da

k³adnie 20 lat temu mia³a

jednak wejdziemy w relacje z

wiernym, przygotowywali

¿e pomaga Koœcio³owi kato-

jednak na to, ¿e wspólnota ta

miejsce wizyta kardyna³a

wiernymi, porozmawiamy,

ludzi. W ostatnim dziesiêcio-

lickiemu na Ukrainie, zw³asz-

jest bardziej zainteresowana

Laslo Paskai z Wêgier, który

wyjaœnimy, ¿e katolicy rzymscy,

leciu Msza³ i Lekcjonarz zosta³y

cza na Zakarpaciu. Tu, na

pomoc¹ materialn¹, nadcho-

zobaczy³ na w³asne oczy, jak

to nie tylko Wêgrzy, ale te¿

wydane w jêzyku ukraiñskim

miejscu, widzimy jak najlepiej

dz¹c¹ z Polski. ¯aden z miej-

bardzo potrzeba tu kap³anów.

S³owacy, Niemcy, Ukraiñcy,

i w Mukaczewie, w Katedrze,

wykorzystaæ tê pomoc - w

scowych Polaków nigdy nie

Od tamtej pory rozpoczê³o siê

Polacy, Rosjanie – zaczn¹ to

odprawiamy po wêgiersku,

katechizacji, dla dobra ducho-

zwraca³ siê do nas z proœb¹

odrodzenie naszego Koœcio³a,

inaczej odbieraæ. Wczeœniej

ukraiñsku i s³owacku. Ka¿dy

wego ludzi, chrzeœcijan.

o to, ¿ebyœmy w jêzyku polskim

- Dobroczyñcy z Niemiec

bo w 1989 roku zaczêto nam

siê nie zastanawiali, nie wni-

przychodzi na tak¹ liturgiê,

odprawiali Mszê œw. czy pro-

i Austrii kontynuuj¹ swoj¹

zwracaæ œwi¹tynie, które

kali w istotê Koœcio³a katolic-

która mu odpowiada jêzykowo.

wadzili katechizacjê. Tylko

- Po II wojnie œwiatowej

pomoc, chocia¿ w ostatnim

wczeœniej u¿ytkowano jako

kiego, który jest uniwersalny

raz na zakoñczenie roku szkol-

na Zakarpaciu mia³y miejsce

czasie zniknê³y wspólnoty

magazyny, muzea. Pierwsz¹

i w którym odprawia siê w

nego zwrócono siê do mnie

tak¿e procesy migracyjne.

niemieckojêzyczne Niem-

œwi¹tyniê otwarliœmy w G³êbo-

ró¿nych jêzykach. Uwa¿am,

z proœb¹ o odprawienie po

ców zakarpackich, którzy

kiem, by³o tam wczeœniej mu-

¿e nale¿y o tym rozmawiaæ z

- Tak, równie¿ wzros³a i

polsku Mszy œw. dla dzieci

emigrowali z Ukrainy.

zeum. Potem – w Storo¿yñcu,

wiernymi, ¿eby siê pozbywali

wzrasta liczba rodzin miesza-

w Centrum Katechetycznym