14
Za wolność naszą i waszą
15 25 maja 2009 * Kurier Galicyjski
GENERAŁ CHORĄŻY JURKO TIUTIUNNYK
beryjskiego, aktualnie uwik-
stania antyradzieckiego na
³anego w ciê¿kie walki z
terytorium Ukrainy. Utrzymy-
Niemcami. Nied³ugo po pow-
wanie i finansowanie tego
rocie zostaje ranny po raz
sztabu, a tak¿e finansowanie
drugi, a gdy zakoñczy³ le-
jego dzia³alnoœci, mia³o byæ
czenie, jako tak zwany ozdro-
gwarantowane przez stronê
SZYMON KAZIMIERSKI
wieniec, czyli po prostu ¿o³nierz
polsk¹. Polacy zobowi¹zali siê
nie do koñca jeszcze sprawny
ponadto, w przypadku wybu-
Genera³ Tiutiunnyk uro-
po ciê¿kim zranieniu, zostaje
chu powstania na Ukrainie,
dzi³ siê 20 kwietnia 1891
przeniesiony na stanowisko
wyekwipowaæ, uzbroiæ i prze-
roku we wsi Budyszcza ko³o
dowódcy 32 Batalionu Posi³-
transportowaæ na Ukrainê
Czerkas. Jego rodzina, po-
kowego w Symferopolu na
wszystkich ukraiñskich ¿o³-
dobnie jak wszystkie inne
Krymie. Tam w³aœnie zastaje
nierzy internowanych w Pol-
s¹siednie rodziny ch³opskie,
go Rewolucja Lutowa. Alek-
sce. Ukraiñskim dowódc¹
cierpia³a niewyobra¿aln¹
sander Kierenski, bêd¹cy
ca³ego przedsiêwziêcia zosta³
biedê. Z oœmiorga rodzeñstwa
wtedy na Krymie i znaj¹cy
genera³ chor¹¿y Jurko Tiu-
przysz³ego genera³a prze¿y³o
otaczaj¹ce s³aw¹ opowieœci
tiunnyk. Na jego wniosek w³a-
i osi¹gnê³o wiek doros³y
o m³odym ukraiñskim oficerze,
dze polskie zgodzi³y siê zwalniaæ
tylko czworo. Rodzina Tiu-
proponuje Tiutiunnykowi na-
z internowania wszystkich,
tiunnyków nie by³a jednak
czelne dowództwo okrêgu
¿o³nierzy i oficerów, wskaza-
zwyczajn¹ ch³opsk¹ rodzin¹
Odessy, ale Tiutiunnyk mu
nych przez genera³a.
tamtych czasów, a Jurko
odmawia. Tiutiunnyk nie
Dziêki tym umowom na
Tiutiunnyk nie by³ zwyczaj-
widzia³ dla siebie przysz³oœci
terenie Polski powsta³ ukra-
nym wiejskim ch³opakiem,
zwi¹zanej z Rz¹dem Tymcza-
iñski Sztab Partyzancko-
jakich wielu. Jego babka
sowym Rosji. Jemu siê ma-
Powstañczy silnie po³¹czony
by³a bowiem rodzon¹ siostr¹
rzy³a wolna Ukraina. Przedo-
z istniej¹cym na Ukrainie
Tarasa Szewczenki, a ten
staje siê wiêc do Kijowa, gdzie
CUKP. Z Ukrainy do genera³a
fakt nobilitowa³. Nobilitowa³,
zostaje cz³onkiem tworz¹cego
Tiutiunnyka zaczê³y nadcho-
ale te¿ zmusza³ do wysi³ku.
siê w³aœnie nowego rz¹du Uk-
dziæ liczne raporty, informuj¹ce
Do zdobywania wiedzy, do
raiñskiej Republiki Ludowej.
go o sytuacji na Ukrainie,
nauki. Nawet wtedy, gdy
Na jesieni 1917 roku by³
a tak¿e o liczebnoœci oraz
wszystko doko³a zdawa³o
inicjatorem powstania od-
rozlokowaniu przebywaj¹-
siê byæ temu przeciwne.
dzia³u wojskowego, tak
cych tam oddzia³ów Armii
Na miejscu by³a tylko
zwanych Wolnych Kozaków,
Czerwonej.
wiejska szko³a, któr¹ Jurko
który pocz¹tkowo nieliczny,
18 marca 1921 podpisano
ukoñczy³ i wydawa³o siê, ¿e
w roku 1918 rozbudowa³ siê
traktat ryski, co oznacza³o
jest to ju¿ koniec edukacji, na
do oko³o dwudziestu tysiêcy
oficjalne zakoñczenie dzia³añ
jak¹ pozwoli³ mu los dziecka
¿o³nierzy. By³ to wyraz nap³y-
wojennych z Rosj¹ radzieck¹.
z biednej rodziny ch³opskiej.
Genera³ chor¹¿y Jurko Tiutiunnyk
wu ochotników ukraiñskich,
Oficjalne, bo nieoficjalnie sy-
Sta³o siê jednak inaczej.
stawiaj¹cych siê do obrony
tuacja na pograniczu polsko-
Tiutiunnyk nie
kraju przed atakiem bolsze-
radzieckim wcale nie by³a
cielem i przejœæ do dzia³añ
noϾ antybolszewickich od-
widzia³ dla siebie
wików. Najwa¿niejsze zwy-
pokojowa.
partyzanckich na ty³ach bol-
dzia³ówpartyzanckichoceniano
ciêstwa wojsk ukraiñskich
W czerwcu 1921 SPP zo-
szewików i armii Denikina.
na 40 000 ludzi. Na Ukrainie
przysz³oœci zwi¹-
dotyczy³y pobicia 8 Armii
staje przeniesiony do Lwowa
Powsta³y zgrupowania pod
powsta³ Centralny Ukraiñski
zanej z Rz¹dem
bolszewickiej oraz odbicia
i podporz¹dkowany V Ekspo-
dowództwem genera³ów Jurka
Komitet Powstañczy, podpo-
Tymczasowym
z ich r¹k miast Kotowska
zyturze Oddzia³u II Naczelnego
Tiutiunnyka i Mychaj³a Ome-
rz¹dkowuj¹cy sobie poszcze-
i Chersonia.
Dowództwa Wojska Polskiego,
lianowycza-Pawlenki. Ich
gólne oddzia³y zbrojne i ³¹cz¹cy
Rosji. Jemu siê
W roku 1919 Tiutiunnyk
dzia³ania, nazwane Pierwszym
Polacy zobowi¹zali siê, w przypadku
marzy³a wolna
po³¹czy³ swoje si³y z paramili-
Pochodem Zimowym, trwa³y
wybuchu powstania na Ukrainie,
tarnymi oddzia³ami atamana
od 6 grudnia 1919 do 6 maja
Ukraina.
Matwieja Grigoriewa, zwanego
1920 roku.
wyekwipowaæ, uzbroiæ i przetranspor-
te¿ Nikiforem Grigoriewem
W roku 1913 zosta³ wcie-
Dzia³alnoœæ partyzancka
towaæ na Ukrainê wszystkich ukraiñ-
(tak naprawdê Nyczypir Ser-
lony do Armii Rosyjskiej,
zakoñczy³a siê z chwil¹ zdo-
skich ¿o³nierzy internowanych
wetnyk z Podola), gdzie roz-
gdzie pocz¹tkowo s³u¿y³ w 6
bycia Kijowa przez zespolone
dzielono funkcjê w ten sposób,
Batalionie Syberyjskim we
wojska polsko-ukraiñskie.
w Polsce. Ukraiñskim dowódc¹ ca³ego
W³adywostoku, a gdy wy-
4 grudnia 1919 dowództwo ukraiñskie
przedsiêwziêcia zosta³ genera³
buch³a I wojna œwiatowa, ju¿
zdecydowa³o skoñczyæ z dzia³aniami
jako podoficer, przewieziony
chor¹¿y Jurko Tiutiunnyk.
zosta³ wraz ze swoj¹ jed-
polegaj¹cymi na otwartej walce z nie-
któr¹ dowodzi³ major Kazi-
nostk¹ na teren Polski. Pod-
wysi³ki narodu w celu pozby-
przyjacielem i przejœæ do dzia³añ
mierz Florek.
czas walk z nacieraj¹c¹ armi¹
cia siê niechcianego okupanta.
partyzanckich na ty³ach bolszewików
Oficerem ³¹cznikowym
niemieck¹, zostaje ranny
By³o oczywiste, ¿e powstanie
pomiêdzy Polakami i Ukra-
niedaleko £odzi w paŸdzier-
silna wiêŸ pomiêdzy CUKP
i armii Denikina. Powsta³y zgrupowania
iñcami zosta³ porucznik Jerzy
niku 1914.
i Ukraiñcami, przebywaj¹cymi
pod dowództwem genera³ów Jurka
Kowalewski.
Dowództwo rosyjskie na-
w Polsce. I tak siê sta³o.
Trudno powiedzieæ, jak siê
tychmiast pozna³o siê na
Pocz¹tkowo, po nieprzy-
Tiutiunnyka i Mychaj³a Omelianowycza-
to sta³o, ale bolszewicy mieli
nadzwyczajnych uzdolnie-
jemnych doœwiadczeniach,
Pawlenki.
w œrodowisku polskim i ukra-
niach wojskowych tego,
jakie ich spotka³y, Ukraiñcy
¿e Grigoriew zosta³ G³ówno-
iñskim swoich doskonale
zdawa³oby siê, zwyczajnego
Po pocz¹tkowych sukce-
próbowali uzyskaæ pomoc nie
dowodz¹cym, a Tiuttiunnyk
zakamuflowanych wywia-
ch³opaka z ukraiñskiej wsi.
sach, kampania przeciwko
od Polaków, a od Francuzów.
- Szefem Sztabu po³¹czonych
dowców. Dziêki temu natych-
Dyskusja wœród jego prze³o-
bolszewikom zakoñczy³a siê
W odpowiedzi na ukraiñskie
wojsk. Zapocz¹tkowa³o to
miast byli informowani o
¿onych dotyczy³a tylko tego,
dla wojska ukraiñskiego ka-
memorandum, szef francus-
seriê udanych walk z bolsze-
wszystkich poczynaniach
czy ju¿, w tej chwili powierzyæ
tastrof¹. ¯o³nierzy ukraiñskich
kiej misji wojskowej w Polsce
wikami i wojskami armii
SPP i wykorzystywali to w
Tiutiunnykowi dowództwo 6
internowano w polskich obo-
genera³ Niessel poleci³ Ukra-
Denikina.
gwa³townych notach protes-
Batalionu Syberyjskiego, czy
zach.
iñcom zwróciæ siê z propozy-
Gdy pod koniec roku 1919
tacyjnych, oskar¿aj¹cych
mo¿e lepiej umo¿liwiæ mu
Internowani nigdy nie po-
cj¹ wspó³pracy do polskiego
roku losy wojny odmieni³y siê
Polskê o finansowanie grup
najpierw ukoñczenie oficjal-
godzili siê z myœl¹ o przegra-
Sztabu Generalnego, sam
i nad armi¹ ukraiñsk¹ zawis³o
dywersyjnych, dzia³aj¹cych
nych studiów wojskowych.
nej, a sytuacjê na radzieckiej
oferuj¹c mediacjê pomiêdzy
widmo zag³ady, na naradzie
na terytorium Zwi¹zku Ra-
Wreszcie zdecydowano siê na
obecnie Ukrainie traktowali
obu stronami. Dosz³o wkrótce
w Czartoryi dnia 4 grud-nia
dzieckiego oraz zwalnianie z
to drugie.
jako tymczasowoϾ. Jakodo ugody i Polacy zgodzili siê
1919 dowództwo ukraiñskie
internowania ¿o³nierzy ukra-
Po ukoñczeniu szko³y ofi-
wieœci nadchodz¹ce z Ukrainy
na powstanie na terenie Pol-
zdecydowa³o skoñczyæ z dzia-
iñskich i przekazywanie ich
cerskiej Tiutiunnyk wraca do
mówi³y o wybuchaj¹cych
ski ukraiñskiego Sztabu Pow-
³aniami, polegaj¹cymi na
dowództwu ukraiñskiemu,
s³u¿by czynnej, awansowany
wszêdzie buntach przeciwko
stañczego, który mia³by zaj¹æ
otwartej walce z nieprzyja-
które tworzy z nich te oddzia³y.
na dowódcê 6 Batalionu Sy-
w³adzy bolszewików, a liczeb-
siê przygotowywaniem pow-
