II

Wojciech Dzieduszycki

15 25 maja 2009 * Kurier Galicyjski

GENEALOGIA

mówi¹c, ¿e to przecie¿ tacy

sami stañczycy, jak krakow-

KAZIMIERZ KAROLCZAK

scy, tylko mniej m¹drzy. Ale

prof. dr hab.

WOJCIECHA DZIEDUSZYCKIEGO

wyj¹³ spoœród tego „ateñczy-

ków” i samego Wojciecha

Mówi¹c o tym, ¿e nazwisko

Dzieduszyckiego z uwagi na

jest wa¿ne, ¿e rodzina, z której

ten element, który dla Dziedu-

siêpochodzi, coœ daje na starcie,

stron zakoñczono tym, ¿e

szyckiego by³ nader istotny

w jakiœ sposób sytuuje nas w

z³o¿y³ dymisjê i wyjecha³ na

i mia³ nie tylko naukowe, ale

rzeczywistoœci, która bêdzie

Wêgry.

i praktyczne znaczenie dla

tworzy³a nasz¹ osobowoœæ, w

Tadeusz-Gerwazy jako

tego czasu, dla ówczesnej

wypadku Wojciecha Dziedu-

pierwszy z Dzieduszyckich

szyckiego jest nie bez znacze-

uzyska³ austriacki tytu³ hra-

nia. Przypomnê, ¿e wywodzi siê

biowski w 1775 roku. By³

z rodziny, która korzenie swoje

drugim, po Sierakowskim

znajduje ju¿ kilkaset lat

hrabi¹ w Galicji w tym nowym

wczeœniej. Natomiast, ¿eby nie

tworzeniu arystokracji przez

siêgaæ do legendarnych posta-

Austriaków, próbuj¹cych

ci, powiem tylko, ¿e wszyscy

zunifikowaæ tereny, przy³¹-

dzisiaj ¿yj¹cy Dzieduszyccy

czone do monarchii w drugiej

wywodz¹ siê od kasztelana

po³owie XVIII wieku. Dwa lata

Jerzego Lubaczowskiego z

póŸniej to samo uzyska³ dla

prze³omu XVI i XVII wieku. By³

swojej linii Dominik.

to pierwszy z dygnitarzy wœród

Wœród dzieci Tadeusza-

Dzieduszyckich, który zaj¹³

Gerwazego mamy czterech

miejsce w senacie w 1604 roku.

synów. Najstarszy – Wale-

Prof. dr hab. Jan Machnik

Tê sam¹ kasztelaniê Luba-

rian. Myœlê, ¿e Walerian

sytuacji politycznej. Dziedu-

czowsk¹ uzyska³ potem jego

Dzieduszycki wiêkszoœci z

szycki uwa¿a³, ¿e dla Rze-

syn Aleksander, o¿eniony z

Pañstwa jest znany – spisko-

czypospolitej, tak¿e tej Polski,

Ann¹ Czury³³ówn¹. Mówi¹c

wiec, genialny matematyk,

która ma powstaæ, powinna

o Czury³³ównie, wspominam to

w wieku 18 lat mia³ doktorat

obowi¹zywaæ zasada, ¿e im

nie bez przyczyny, jako, ze ród

z matematyki.

Prelekcjê wyg³asza prof. dr hab. Kazimierz Karolczak

wiêksze mo¿liwoœci finansowe

Czury³ów w³aœnie w drugiej

Dwaj dalsi synowie, uczest-

obywatela Rzeczypospolitej,

po³owie XVII wieku wygas³.

nicy Powstania Koœciuszkow-

tym wiêksze obowi¹zki obywa-

W procesie przyjêcia maj¹tku

nich by³ bezpoœredni przodek

wojewody Franciszka, ale

skiego – Wawrzyniec i Józef.

tela dla Rzeczypospolitej.

po Czury³³ach uczestniczy³o

naszego dzisiejszego bohatera

brat Franciszka Miko³aj.

Najm³odszy Józef to postaæ

Wezwanie Dzieduszyckiego,

kilka rodzin i niebagatelna

Wojciecha, a mianowicie –

Mniej zamo¿ny, mniej uty-

o tyle ciekawa, ¿e to jest twórca

które by³o adresowane do jego

czêœæ przypad³a Dzieduszyc-

Dominik Dzieduszycki.

tu³owany, ale mia³ syna.

Biblioteki Poturzyckiej, jednej

œrodowiska, czy przeciwko jego

kim.

Synem owego wojewody

Prawnukami owego Miko-

z wiêkszych prywatnych bib-

œrodowisku, by³o naówczas

Synowie owego Aleksandra,

Franciszka by³ Jerzy Dziedu-

³aja s¹ dwaj przedstawiciele

liotek w XIX wieku, zlokalizo-

piêknei wyj¹tkowowartoœciowe.

drugiego kasztelana Luba-

szycki, ¿yj¹cy na prze³omie

Dzieduszyckich, którzy od

wanej póŸniej we Lwowie. Ów

Tê istotê pogl¹du „ateñczyków”

czowskiego i Anny Czury³³ów-

XVII-XVIII wieku, urodzony w

po³owy XVIII wieku daj¹

Józef skoligaci³ po raz drugi

chcia³em tylko przypomnieæ”.

ny z Goraja, to Miko³aj i Fran-

1670, zmar³ 1730. Chyba je-

pocz¹tek dwóm liniom, do

Dzieduszyckich z Dzia³yñski-

Zamieni³em kilka s³ów z

ciszek. To s¹ ci, którzy ju¿

den z lepiej wykszta³conych

których mo¿emy dzisiaj kla-

mi, jako, ¿e o¿eni³ siê z

Paw³em Dzieduszyckim,

startowali z wy¿szego pu³apu,

magnatów I Rzeczypospolitej

syfikowaæ wszystkich Dziedu-

Paulin¹ Dzia³yñsk¹, siostr¹

którzy rozpoczynali swoja

tego okresu, w³adaj¹cy kilko-

szyckich. Starsza linia, to

Tytusa – twórcy zbiorów kór-

karierê nie od starañ o drobne

ma jêzykami, biegle mówi¹cy

jest linia: Tadeusza-Gerwa-

nickich. Józef Dzieduszycki

urzêdy, ale bardzo szybko

po ³acinie. On to wita³ w 1696

zego i m³odsza linia: Domi-

o¿eni³ siê ze swoj¹ siostrze-

wzrasta³o ich znaczenie poli-

roku w Tarnowskich Górach

nika-Herakliusza. Owego

nic¹. Pierwsze skoligacenie

tyczne, co utrwala³o tak¿e

Augusta II, kiedy ten wkracza³

Dominika, którego ju¿ wspo-

z Dzia³yñskimi, to by³a jego

pozycjê samego rodu. Franci-

obj¹æ tron Polski, wita³ go w

mina³em, tego, który mniej

siostra Justyna, która wysz³a

szek, jako m³ody cz³owiek,

imieniu, jak to wtedy mówiono

uczestniczy³ pocz¹tkowo w

za wojewodê poznañskiego –

osiemnastoletni o¿eni³ siê z

– rycerstwa polskiego wspa-

¿yciu politycznym I Rzeczy-

Ksawerego Dzia³yñskiego. To

Zofi¹ Jab³onowsk¹ – siostr¹

nia³¹ ³aciñsk¹ oracj¹. To sta³o

pospolitej, st¹d – nie obrós³

s¹ kwestie maj¹tkowe, które

póŸniejszego hetmana Stanis-

siê tez powodem dostrze¿enia

jeszcze starostwami, które

bardzo czêsto by³y rozgry-

³awa. Jak Stanis³aw Jab³o-

m³odego, wykszta³conego,

udawa³o siê uzyskaæ jego

wane w ten sposób, oczywiœ-

nowski w drugiej po³owie XVII

dobrze urodzonego cz³owieka

starszemu bratu Tadeuszo-

cie, by³o pozwolenie papieskie

wieku obejmowa³ coraz to

przez nowego króla, który

wi, bo on póŸniej wróci³ z

na ten œlub w bardzo bliskim

wy¿sze godnoœci i wzrasta³o

wysy³a go z misj¹ dyploma-

Francji. Obaj po³o¿yli bardzo

pokrewieñstwie.

Pawe³ Dzieduszycki

jego znaczenie w ¿yciu I Rze-

tyczn¹ do Wiednia i Watyka-

mocne podwaliny pod dzie-

W nastêpnych pokole-

czypospolitej, to w œlad za nim

nu. Dla przyozdobienia owego

wiêtnastowieczne dzieje Dzie-

niach mamy Maurycego

wnukiem Wojciecha Dziedu-

pod¹¿a³ jego szwagier Fran-

pos³a nadzwyczajnego lepsz¹

duszyckich, zapewnili rodzinie

Dzieduszyckiego, który jest

szyckiego:

ciszek Dzieduszycki.

godnoœci¹, otrzymuje wówczas

trwanie dziêki licznemu po-

zastêpc¹ kuratora Zak³adu

- Proszê podzieliæ siê

Franciszek Dzieduszycki

saski tytu³ hrabiowski, jako

tomstwu. Tadeusz mia³ czter-

Narodowego im. Ossoliñskich

swoimi refleksjami, zwi¹za-

swoj¹ karierê uwieñczy³ ju¿

pierwszy z Dzieduszyckich. Do

naœcioro dzieci, a Dominik –

we Lwowie w latach 1851-69.

nymi z obecn¹ sesj¹ naukow¹,

doœæ wysoko jako ¿e godnoœci¹

dzisiaj trwaj¹ spory, czy to

dwanaœcioro.

Faktycznie kierowa³ tym za-

poœwiêcon¹ Wojciechowi

wojewody Podolskiego w 1689

faktycznie by³o legalne, czy nie

Tadeusz od 1765 roku by³

k³adem, jako ¿e Lubomirski

Dzieduszyckiemu.

roku.

by³o. Oczywiœcie, nie u¿ywa³

czeœnikiem wielkim koron-

zosta³ od kierownictwa tym

- Uwa¿am postaæ Woj-

Koligacje z Jab³onowskimi

tego tytu³u w Polsce, bo nie

nym oraz jednym z czterech

zak³adem z przyczyn poli-

ciecha Dzieduszyckiego za

sprawi³y te¿, ¿e nazwisko Dzie-

mo¿na by³o, ale podró¿uj¹c po

regimentarzy, którzy pilno-

tycznych odsuniêty. Maury-

postaæ wybitn¹ i zarazem

duszyckich na trwale zwi¹za³o

Europie mieni³ siê rzeczy-

wali granic rozsypuj¹cej siê

cy, to równie¿ ten, który uczy

mi³¹. Sam j¹ bardzo lubiê.

siê ze Stanis³awem Leszczyñ-

wiœcie hrabi¹.

wtedy Rzeczypospolitej. Ta-

jêzyka polskiego arcyksiêcia

By³ m¹dry, wykszta³cony, by³

skim, póŸniejszym królem

Wojciech nie jest bezpo-

deusz dba³ o granicê po³ud-

Habsburga Jana Olbrachta,

te¿ postaci¹ kontrowersyjn¹.

Polski, jako ¿e Stanis³aw Lesz-

œrednim zstêpnym Jerzego,

niowo-wschodni¹ Rzeczy-

który po Wioœnie Ludów

Dobrze, ¿e obecna konfe-

czyñski jest zrodzony przez

jako ¿e Jerzy nie mia³ dzieci.

pospolitej. Podporz¹dkowano

zosta³ skierowany do Lwowa

rencja siê odby³a.

Jab³onowsk¹, przez córkê het-

Najbogatszy z Dzieduszyckich,

mu wojska koronne, dowodzi³

i przez kilkanaœcie miesiêcy

- Powsta³o nowe muzeum

mana, czyli jest wnukiem het-

o¿eniony z Zamoysk¹, ale coœ

kawaleri¹ Podolsk¹ i Po-

tam przebywa³, ucz¹c siê

Wojciecha Dzieduszyckiego

mana Jab³onowskiego. Kiedy

po Jerzym Wojciech ma. Mia-

kuck¹. Z tego okresu s¹ tak¿e

Galicji. Maurycy, to jeden z

w Zarzeczu.

by³ chrzczony we Lwowie, to do

nowicie tê cechê, któr¹ dzisiaj

i pewne jego problemy, które

trzech Dzieduszyckich zwi¹-

- Istnieje zwi¹zek rodowy

chrztu trzyma³a go Zofia z

czêsto podkreœlamy – pewn¹

maj¹ z pamiêci¹ o nim wszys-

zany z Akademi¹ Umiejêt-

Dzieduszyckich, na czele któ-

Jab³onowskich Dzieduszycka

oryginalnoœæ. Jerzy by³ wyj¹t-

cy jego biografowie. Zabez-

noœci.

rego stoi Iza Dzieduszycka

razem ze swoim bratem het-

kowym orygina³em, co zreszt¹

piecza³ tê granicê w okresie,

Najbardziej znanym Dzie-

z Bojanowskich. Ten zwi¹zek

manem Stanis³awem. Mia³o to

w rodzinie Dzieduszyckich, na

kiedy wybuch³a wojna, kiedy

duszyckim z linii starszej by³

bra³ udzia³ w powo³aniu tego

swoje konsekwencje, bo

szczêœcie, do dzisiaj siê utrzy-

trwa³a Konfederacja barska,

bez w¹tpienia W³odzimierz

muzeum wspólnie z Minister-

Stanis³aw Leszczyñski, kiedy

muje. Dziêki temu jest to

kiedy wszyscy opowiadali siê

Dzieduszycki, postaæ szerzej

stwem Kultury i Dziedzictwa

osiad³ w Lotaryngii, kiedy

barwna rodzina.

„za” albo „przeciw”. On, jako

znana, ordynat poturzycko-

Narodowego oraz z Muzeum

utrzymywa³ na w³asny koszt

Ci¹g³oœæ rodziny Dziedu-

dowódca wojskowy na tym

zarzecki, za³o¿yciel, fundator

Narodowym.

po kilku ch³opców-Polaków w

szyckich zapewnia nie owa

terenie, nie bardzo móg³ to

muzeum przyrodniczego we

KG

KG

szkole wojskowej, to jednym z

linia Jerzego, czy wczeœniej –

uczyniæ. Oskar¿enia z ró¿nych

Lwowie, marsza³ek Galicyj-