22

Postacie niezwykłe

24 lipca 14 sierpnia 2009 * Kurier Galicyjski

ALEKSANDER WERTYŃSKI:

KTÓRYŚ MÓJ PRADZIAD Z PEWNOŚCIĄ BYŁ POLAKIEM

ALEKSANDER NIEWIÑSKI

artysta du¿o wspomina³ w

li³a siê na Wo³yñ z radomskiego

ksi¹¿ce autobiograficznej

w drugiej po³owie XVIII w. W

130. rocznica urodzin Ka-

„Æwieræ wieku bez ojczyzny”

jednej z ksi¹¿ek historycz-

zimierza Malewicza (1878-

(Kijów, Muzyczna Ukraina,

nych, wydanej w 1910 r. przez

1935) up³ynê³a, w ubieg³ym

1989 r.), gdzie m.in. wyraŸnie

miejscowego krajoznawcê

roku niestety w kulturalnym

wskaza³ na swoje polskie

Jana Marka Gi¿yckiego napi-

korzenie, pisz¹c o Polsce

sano o tym szlachetnym cz³o-

zaciszu Ukrainy, na terenie

(str. 56): „Do tego kraju zawsze

wieku tak: „…Pan Józef by³

której urodzi³ siê ten wielki,

mia³em jak¹œ sympatiê. Byæ

dusz¹ ca³ego towarzystwa i nie

o œwiatowej s³awie artysta-

malarz. Prawdê mówi¹c, w lu-

mo¿e dlatego, ¿e w moich

bez nauki; wymownie o tym

tym 2008 r., kiedy to przypa-

¿y³ach p³ynie jakaœ czêœæ krwi

œwiadcz¹ pozosta³e listy p. Jó-

da³a rocznica jego urodzin,

polskiej. Ludzi z takim naz-

zefa, jest w nich i werwa

komentator  wiadomoœci

wiskiem, jak moje w Rosji nie

poetyczna, ¿ycie, i wyraŸne

jednego z czo³owych progra-

spotyka³em, ale w Polsce zda-

œlady dobrej znajomoœci ³a-

mów TV Ukrainy („Inter”, lub

rza³o siê ono rzadziej lub

ciny… Nast¹pi³o powstanie

„1+1”, – nie pamiêtam dok-

czêœciej. Co prawda, tam wy-

(1830r. - aut.), pan Józef z

³adnie) wspomnia³ artystê w

mawia³o siê je trochê inaczej.

dwoma synami, jeszcze m³o-

sposób swoisty – bez wska-

Polacy mówi¹: „pan Wiertyñ-

dzieniaszkami, z Ludwikiem

ski” albo „pan Wierciñski”.

i Bertoldem, siad³ na koñ

zania na Ÿród³o informacji

Jest to kwestia wymowy.

i pod¹¿y³ na pole walki… Ju¿

stwierdzi³, ¿e Polacy uwa¿aj¹

Któryœ mój pradziad z pew-

w lipcu 1831 r. na³o¿ono

Kazimierza Malewicza za

Polaka, Rosjanie – za rosyj-

noœci¹ by³ Polakiem”.

areszt na maj¹tek p. Józefa.

skiego artystê-malarza, a on

W zwi¹zku z powy¿szym,

Synowie emigrowali nastêp-

sam jakoby nazywa³ siebie

zaciekawi³a mnie ogólna

nie za granicê, ojciec ich

Ukraiñcem. Komentarz taki

historia polskiego, szlachec-

zes³any w 1835 r. do Wiatki,

na pewno nie zmieni³ orien-

kiego rodu Wertyñskich na

potem internowany w Po³ta-

tacji œwiatopogl¹dowej prze-

Ukrainie. W tym czasie posia-

wie i Czernichowie, powróci³

ciêtnych obywateli by³ego

da³em wiadomoœci o losie

zapewne po roku 1840,

ZSRS, dla wiêkszoœci których

ostatniego w³aœciciela miej-

ogo³ocony ze wszystkiego, bez

– g³ównym Ÿród³em informacji

scowoœci sk¹d pochodzê,

funduszów i œrodków do

po³o¿onej we wschodniej,

¿ycia”. Za³¹czony do mego

pozostaj¹ nadal wiadomoœci

zazbruczañskiej czêœci pogra-

tekstu  rysunek  drzewa

telewizyjne.

nicza Wo³ynia i Podola, która

rodowego, byæ mo¿e, pomo¿e

Oczywistym jest fakt, ¿e

dla ludzi dobrze wykszta³-

to posiad³oœæ po pierwszym

wspó³czesnym historykom

conych w wy¿szych uczel-

rozbiorze Rzeczypospolitej,

ustaliæ zwi¹zek tej rodziny z

niach Zwi¹zku Sowieckiego,

znalaz³a siê w zaborze rosyj-

Aleksandrem Wertyñskim,

Aleksander Wertyñski

lecz zepchniêtych na mar-

wielkim artyst¹ estradowym.

gines spo³eczny przez gwa³-

Aleksandra Wertyñskiego,

towny jego rozpad, bli¿szymi

nawet jeœli próbowaæ nazwaæ

pozostaj¹ postacie twórców,

go Polakiem z pochodzenia,

mistrzów sztuki, ani¿eli

na pewno mo¿na nazwaæ

wiadomoœci o wysokich ce-

ksiêciem estrady i romansu

nach ich dzie³, og³aszane

rosyjskiego.

Twórcami kultury rosyj-

przez  nowoupieczonych

skiej, oprócz Wertyñskiego,

milionerów. Przecie¿, nie

wszyscy obywatele by³ego

byli równie¿ ludzie innych

ZSRS nale¿eli ideowo do ma-

narodowoœci, podobnie jak

terialistów. Wiadomo, ¿e dla

on – szczerze mi³uj¹cy Rosjê

pog³êbionej wiedzy o sztuce

i naród rosyjski i byæ mo¿e,

malarskiej, poza dobrym

¿e  poszukuj¹cy  ci¹gle

wykszta³ceniem, niezbêdnym

odwzajemnionej mi³oœci.

jest czas i uwa¿ne spojrzenie

Mi³oœæ z ró¿nych powodów

– elementy tak bardzo po-

nie zawsze bywa odwzajem-

trzebne tak¿e przy s³uchaniu

nion¹, lecz nie dotyczy to

muzyki klasycznej, dla jej

osób o wysokiej kulturze.

Œwiadectwem tego, niech

prawid³owego zrozumienia.

bêdzie wiersz jednego z naj-

Sztuka, do której niew¹tpli-

wie nale¿¹ obrazy Malewicza,

wybitniejszych poetów rosyj-

jest czymœ ponadnarodowym,

skich – Siergieja Jesienina -

tym niemniej jej twórcami s¹

„Polska” napisany w 1915

ludzie o ró¿nych narodowoœ-

roku, w którym po³¹czy³y siê

Drzewo rodowe Wierciñskich

ciach, co w pewnym stopniu

w¹tki: odrodzenie Polski z

dobna jest pod tym wzglêdem

œpiewa³ w g³ównej mierze dla

skim. Chodzi o Ma³y £azu-

odbija siê w ich twórczoœci.

dobr¹ znajomoœci¹ polskiej

do mentalnoœci cz³owieka z

bia³ogwardzistów, którzy

czyn, wspomniany w Archi-

Ka¿dy cz³owiek, który kie-

historii i zrozumieniem od-

pocz¹tku wieku XX. Pewna

walczyli przeciwko rebelii

wum S³awuckim (t. 1), jako

dykolwiek zapozna³ siê z kul-

wiecznego pragnienia Polaków

tur¹ polsk¹, mo¿e zauwa¿yæ

pani z polskiego grona

sowieckiej. Jego wystêpy

darowizna ksiêcia Witolda

ku wolnoœci. Rok 2010 bêdzie

w twórczoœci Kazimierza

intelektualistów lwowskich,

zagrzewa³y ich do walki. W

s³udze swemu Paw³owi (w

rokiem jubileuszowym dla

chyba o nieco zmienionym

póŸniejszym okresie, na wyg-

lipcu 1420 r.). Ostatnim

tego poety, którego œwiadect-

Malewicza nie tylko osobli-

œwiatopogl¹dzie, by³a zdzi-

naniu, Wertyñski ws³awi³ siê

w³aœcicielem Ma³ego £azu-

wem ¿ycia by³y dwie najwa¿-

woœci jego abstrakcjonis-

wiona moim zaintereso-

niepowtarzaln¹ manier¹

czyna by³ Józef Wierciñski,

tycznego, w³asnego stylu –

niejsze dla wszystkich ludzi

waniem ¿yciorysem Alek-

wykonywania rosyjskiego

pochodz¹cy z Wierciñskich,

suprematyzm, lecz równie¿

rzeczy: mi³oœæ i wolnoœæ. Dla-

sandra Wertyñskiego (1889-

romansu. O swojej æwieræwie-

herbu Rawicz z przydomkiem

dostrzega w czêœci jego obra-

tego na przewidywanych

1957), którego wspomniany

kowej tu³aczce po œwiecie

Snopek. Rodzina ta przesied-

zów polskie motywy naro-

jubileuszowych uroczystoœ-

ju¿ sowiecki „S³ownik Ency-

dowe, na co wp³ynê³o z pew-

ciach, poza Rosjanami na

„Do tego kraju zawsze mia³em jak¹œ

klopedyczny” (str. 212) wy-

noœci¹ jego wychowanie

pewno nie zabraknie osób

sympatiê. Byæ mo¿e dlatego, ¿e w

mienia³ jako rosyjskiego,

rodzinne. Natomiast „Ency-

innych narodowoœci. Trawes-

sowieckiego artystê estrado-

klopedyczny S³ownik so-

tuj¹c znane rzymskie przys³o-

moich ¿y³ach p³ynie jakaœ czêœæ krwi

wiecki” (1986 r.) w notatce na

wego od… 1915 r. Owszem,

wie mo¿na powiedzieæ: dzia³a

polskiej. Ludzi z takim nazwiskiem,

str. 751, zalicza³ Malewicza

Aleksander Wertyñski pozo-

milcz¹, gdy muzy przema-

stanie w historii pionierem

wiaj¹.

do artystów-malarzy… so-

jak moje w Rosji nie spotyka³em, ale

rosyjskiej pieœni estradowej,

Trudno okreœliæ zawi³e po-

wieckich.

w Polsce zdarza³o siê ono rzadziej lub

ale jeszcze sprzed okresu

chodzenia tego poety, lecz jego

Oczywiœcie, narodowoœæ

sowieckiego.

by³a i pozostanie zawsze

nazwisko brzmi raczej po pol-

czêœciej. Któryœ mój pradziad z

Warto dodaæ, ¿e podczas

kwesti¹ wyboru ka¿dego

sku. Autorem wy¿ej podanego

pewnoœci¹ by³ Polakiem”.

swoich wystêpów estrado-

cz³owieka. Mentalnoœæ cz³o-

wiersza jest Sergiusz Jesienin

wych Aleksander Wertyñski

wieka wspó³czesnego po-

(1895-1925). Kto wie…?