10

Zapomniane Termopile

31 sierpnia – 14 września 2009 * Kurier Galicyjski

DYTIATYN 1920 – BATERIA ŚMIERCI

Któ¿ nie s³ysza³ o „boju pod Zadwórzem” (patrz poprzednia strona

kapitan Zaj¹c, widz¹c w ja-

dzielnie odpierali kolejne

kim po³o¿eniu jest 9 kom-

ataki wroga. Kapitan Gabryœ

KG), gdzie m³odzi polscy ¿o³nierze walczyli nawet nie „do ostatniego

pania, zebra³ wszystkich

wiedzia³, ¿e musi utrzymaæ

naboju”, a „do ostatniej kropli krwi”. Corocznie, w rocznicê bitwy

artylerzystów, którzy ruszyli

wzgórze przez wiele godzin,

odbywaj¹ siê tam uroczystoœci, zje¿d¿aj¹ goœcie, wyg³aszane s¹

z bagnetami na odsiecz strzel-

aby bolszewicy nie przedarli

okolicznoœciowe mowy. Tak powinno byæ. To nasza powinnoœæ!

com. Zaskoczony nieprzyja-

siê przez Dytiatyn i nie rozbili

A kto s³ysza³ o „boju pod Dytiatynem”, stoczonym zaledwie miesi¹c

ciel zosta³ odrzucony boha-

atakiem od ty³u ósmej DP.

Wreszcie, wyda³ rozkaz do

terskim kontratakiem.

póŸniej, w czasie tej samej kampanii 1920 roku? Kto czytaj¹c na pylonie

wycofania siê polskich podod-

Kawaleria rosyjska zda-

Grobu Nieznanego ¯o³nierza w Warszawie nazwê Dytiatyn potrafi znaleŸæ

wa³a sobie jednak sprawê z

dzia³ów, poniewa¿ zrozumia³,

j¹ na mapie, albo chocia¿ wskazaæ czy bój ten stoczono na piaskach

tego, ¿e Polacy s¹ u kresu si³,

i¿ d³u¿ej nie jest w stanie

pustyni, czy mo¿e w innym egzotycznym miejscu?

wiêc nie schodz¹c z pola

utrzymaæ zajmowanych po-

O ¿o³nierzach s³awnej „baterii œmierci” nie pamiêtaj¹ dziœ ani ich

przegrupowa³a siê do kolejnej

zycji.

Szeœciuset naszych ¿o³nie-

szar¿y. Artyleria bolszewicka

rodacy – Polacy, ani ich ówczeœni sojusznicy – Ukraiñcy.

rzy stawi³o opór dywizji ka-

zamilk³a,  pozostawiaj¹c

Tak byæ nie powinno.

walerii i brygadzie piechoty

rozstrzygniêcie bitwy jeŸdzie.

Marcin Romer

bolszewickiej w sile kilku

Polskie karabiny maszynowe

SZYMON HAT£AS

nieustannie strzela³y. Wresz-

cie, gdy woda zagotowa³a siê

DYTIATYN – to ma³a miej-

w ch³odnicach, odmówi³y

scowoϾ pod Haliczem.

pos³uszeñstwa.

Niespe³na 30 km od Stanis-

Korzystaj¹c z milczenia

³awowa (dzisiejszego Iwano-

polskich dzia³, sowieckie ta-

Frankiwska), nieca³e 100

czanki podje¿d¿a³y blisko i za-

km od Lwowa.

sypywa³y polskich ¿o³nierzy

16 wrzeœnia 1920 roku

gradem pocisków. Po ciê¿kiej

by³ miejscem bohaterskiej

walce, resztki obu kompanii

i tragicznej zarazem bitwy

zosta³y zepchniête ze wzgórza

w wojnie polsko-bolszewic-

ods³aniaj¹c pozycje baterii

kiej, zwanej Polskimi Ter-

artylerii. Oko³o piêædziesiêciu

mopilami, stoczonej tu ze

Polsko, gdzie s¹

s³ynn¹ dywizj¹ „Czerwo-

Twoje groby?

nych Kozaków”, wspieran¹

przez brygadê bolszewickiej

Jan Pawe³ II

piechoty. Mia³a ona klu-

czowe znaczenie dla utrzy-

¿o³nierzy obs³ugi zajê³o po-

mania ofensywy na froncie

zycje wœród porozbijanych

w Ma³opolsce Wschodniej.

dzia³. Do³¹czy³ do nich II plu-

Poœwiêcaj¹c swoje ¿ycie,

ton 9 kompanii. Kawaleria

niewielki oddzia³ Wojska

bolszewicka podjecha³a na

Polskiego zatrzyma³ na wiele

kilkadziesi¹t kroków od pol-

godzin nieprzyjaciela, ratu-

skiej linii obrony na wzgórzu

j¹c przed rozbiciem sw¹

385. W stronê dowódcy ob-

macierzyst¹ VIII Dywizjê

rony kapitana Zaj¹ca pada³y

Piechoty oraz ukraiñsk¹

okrzyki: Poliak, zdajsia! Nie

dywizjê kawalerii. Za swój

ujdiosz! Kapitan, nie zwa-

czyn bohaterowie otrzymali

¿aj¹c na to, chodzi³ miêdzy

Krzy¿ Virtuti Militari, a miej-

dzia³ami i krzycza³: Broniæ

sce bitwy otoczone zosta³o

siê do ostatniej kropli krwi!

wielk¹ czci¹ ze strony woj-

Wiedzia³, ¿e przed³u¿aj¹c tê

ska i mieszkañców Ziemi

walkê ratowa³ ¿ycie swoich

Jeden z elementów tryptyku Jerzego Kossaka „Bój pod Dytjatynem”, zatytu³owany

Halickiej.

kolegów, którzy wycofywali

„Po bitwie”

W po³owie wrzeœnia 1920

siê z Dytiatyna i chroni³ ma-

tysiêcy wojska. Gdy ju¿ czêœæ

roku rozpoczê³o siê Galicji

cierzyst¹ dywizjê przed ata-

oddzia³ów zdo³a³a ju¿ siê

Wschodniej natarcie polskiej

kiem od ty³u. Niektórzy kozacy

wycofaæ, na wzgórzu zosta³a

VI Armii, wspieranej na

przystawali i przygl¹dali siê ze

bateria artylerii górskiej z

prawym skrzydle przez Armiê

zdumieniem  walcz¹cym

czêœci¹ 9 kompanii piechoty,

Ukraiñskiej Republiki Ludo-

dzielnie Polakom. Na wezwa-

które równie¿ rozpoczê³y

wej gen. Paw³enki. Dodaæ

nie do kapitulacji odpowie-

przygotowania do odwrotu.

nale¿y, ¿e wspó³dzia³anie pol-

dziano strza³ami.

Jednak¿e o godzinie szes-

skiej i ukraiñskiej armii w

W odleg³oœci trzystu kro-

nastej Rosjanie przyst¹pili do

walce przeciwko bolszewikom

ków od milcz¹cych dzia³

pi¹tego ju¿ w tym dniu ude-

warte jest dziœ podkreœlenia

kawaleria rosyjska przygoto-

rzenia. Kawaleria atakowa³a

i propagowania, równie¿ wœród

wywa³a ostatni¹ szar¿ê,

czo³em oraz na lewym skrzydle.

Ukraiñców. G³ównym celem

zasilan¹ przez nowe oddzia³y,

Dwa ostatnie, w³aœnie napra-

tej operacji by³o zepchniêcie

które okr¹¿a³y powoli bro-

wione, karabiny maszynowe

bolszewików na polsk¹ III

ni¹c¹ siê bateriê. Przed go-

rozpoczê³y ostrza³ kozaków.

Armiê i odciêcie im drogi na

dzin¹ siedemnast¹ na dany

Na wzgórzu artyleria górska

Tarnopol.

znak, kawalerzyœci ruszyli

strzela³a z dwóch ocala³ych

Wa¿n¹ czêœæ tego zadania

w szyku zwartym na bateriê.

haubic. Nie powstrzymywa³o

mia³a wykonaæ 8 Dywizja

Powita³y ich rzadkie strza³y

to jednak szar¿y gêstych ³aw

Piechoty (8 DP) i jej 13 Pu³k

karabinowe, które wkrótce

kawalerii, które zala³y naj-

Piechoty (13 pp). 16 wrzeœnia

ucich³y. Wyczerpanym obroñ-

Koœció³ek mogilny, poœwiêcony 21 wrzeœnia 1930 roku

pierw punkt obserwacyjny,

III batalion 13pp wspierany

com pozosta³y tylko bagnety.

a nastêpnie wpad³y na liniê

przez 4 bateriê 1 Pu³ku Arty-

Otoczeni przez kozaków

okopów naszej piechoty. Nikt

lerii Górskiej oraz 7 bateriê

zaatakowani przez niewielki

wyda³ rozkaz ostrzelania nie-

¿o³nierze stanêli przy swoich

nie wpad³ w panikê, nikt nie

8 Pu³ku Artylerii Polowej, w

oddzia³ bolszewicki. Gdy od-

przyjaciela. Wywi¹za³a siê

oficerach, broni¹c siê zaciekle.

szuka³ ocalenia w ucieczce.

sile oko³o szeœciuset ¿o³-

rzucili wroga i zajêli pobliskie

zaciêta walka, która trwa³a od

Kpt. Zaj¹c i por. W¹troba,

¯o³nierze bronili siê kolb¹

nierzy, wyruszy³ w kierunku

wzgórze, oczom ich ukaza³a

dziewi¹tej rano do godziny

strzelaj¹c z pistoletów wprost

i bagnetem. Wszystko to

Rudnik, aby tam po³¹czyæ siê

siê kolumna wojska. Po usta-

piêtnastej bez przerwy. £awy

w twarze czerwonoarmistów,

dzia³o siê piêædziesi¹t metrów

z macierzyst¹ dywizj¹. Po

leniu przez konnych zwia-

kawalerii sowieckiej, wspie-

oddali ¿ycie zar¹bani szab-

od stanowisk 4 baterii arty-

drodze jednak, na terenie wsi

dowców, ¿e s¹ to bolszewicy,

rane przez piechotê zalewa³y

lami. Z karabinem w rêku

lerii górskiej. Jej dowódca,

Dytiatyn Polacy zostali

dowódca kpt. Jan Gabryœ

wzgórze, a nieliczni obroñcy

zgin¹³ ppor. Œwiebocki. Po