15

Dodatek specjalny

Kurier Galicyjski * 31 sierpnia – 14 września 2009

POLSCY ORMIANIE RATUJĄ STARE CMENTARZE

skich, dzia³aj¹cych w ca³ym

kraju. Dlatego zaproponowano

projekt powo³ania Rady

JURIJ SMIRNOW

Konsultacyjnej do koordy-

tekst i zdjêcie

nacji tych dzia³añ. Projekt

takiej Rady przedstawili:

Po ca³ych Kresach, na

Bogdan Kasprowicz z Bytomia

rozleg³ych terenach Wo³y-

(autor przewodnika „Lwów

nia, Podola, Pokucia, Ziemi

sentymentalny”) i Eustachy

Lwowskiej, Stanis³awow-

£azarski z Krakowa.

skiej i Tarnopolskiej, etc,

Dyskusjê podsumowa³

etc, rozrzucone s¹ liczne,

uczestnicz¹cy w konferencji

ma³e i wielkie, znane i ca³-

senator RP £ukasz Abgaro-

kiem zapomniane cmentarze

wicz. Powiedzia³, ¿e pokolenia

katolickie. Niektóre znajduj¹

Ormian polskich wnios³y

siê obok œwi¹tyñ, inne zaœ

ogromny wk³ad w polsk¹

prawie w czystym polu,

kulturê i gospodarkê. Obec-

daleko nawet od okolicz-

nie Polaków pochodzenia

nych wiosek. W naszych

ormiañskiego  wyró¿nia

czasach ratowaæ takie cmen-

gor¹cy patriotyzm, mi³oœæ do

tarze od zniszczenia, od

Ojczyzny, które cechowa³y

ca³kowitego znikniêcia

ich równie¿ w czasach przed-

staraj¹ siê miejscowi ksiê¿a,

wojennych. Przyk³adem mo¿e

wspólnoty katolickie, orga-

s³u¿yæ wspania³a postaæ

nizacje, fundacje, naukowcy,

abpa Józefa Teodorowicza.

studenci z ró¿nych polskich

Trzeba staraæ siê o integra-

i ukraiñskich uczelni. Do

cjê œrodowisk ormiañskich

tych szlachetnych akcji ju¿

nagrobków, pomników i gro-

jest to, ¿e odradzacie te pa-

siê konserwator p. Joanna

w Polsce, o ich aktywnoϾ

od kilku lat do³¹czy³a siê

bowców. Do tego dodaæ trzeba

mi¹tki, wa¿ne jest to, ¿e

Lis, która przyjecha³a z nami

spo³eczn¹, trzeba razem

fundacja ormiañska – Ko³o

przygotowanie dokumentacji

zebraliœcie siê razem w tym

z Warszawy i bierze udzia³

stawiæ czo³o problemom.

Zainteresowañ Kultur¹

fotograficznej, kart grobów,

celu. ¯yczê Pañstwu powo-

w naszych pracach ju¿ drugi

Wa¿ne znaczenie ma wspó³-

Ormian polskich (KZKO)

opis prac konserwatorskich,

dzenia w pracy, któr¹ wyko-

sezon. Jest z nami równie¿

praca z Ministerstwem Dias-

w Warszawie.

ilustracjê i szkice fotogra-

nujecie i bêdziecie wykonywaæ.

pan profesor Tadeusz Trajdos,

pory i Ministerstwem Kul-

Do organizacji tej nale¿¹

ficzne cmentarzy w Œnia-

¯ebyœcie przez tê pracê siêgali

który jest opiekunem meryto-

tury Armenii.

przewa¿nie Polacy ormiañ-

tyniu, Ko³omyji, Horodence,

g³êbiej i odkrywali coœ, co

rycznym m³odzie¿y i prowadzi

Najm³odsza prelegentka

skiegopochodzenia,przodkowie

Czerniowcach, „odkrycie”

przewy¿sza same te pami¹tki,

z nimi w czasie naszego

na konferencji Piruza Mna-

których zamieszkiwali liczne

ca³kiem zapomnianego cmen-

co odzywa siê do was z g³êbi

pobytu wyk³ady, historyczne

cakanian w rozmowie z na-

miasta, miasteczka i wsie na

tarza katolickiego w Bani-

stuleci i przemienia. Wielkie

na temat miejsc w których

szym dziennikarzem wyra-

Pokuciu, w okolicach Stanis-

³owie, dokumentowanie mogi³

dziêki wszystkim.

przebywamy, bo zamys³ jest

zi³a nadziejê, ¿e bêdzie roz-

³awowa, na Bukowinie.

W rozmowie z dzienni-

w Milejowie, ilustracja cmen-

taki, ¿eby to nie by³a tylko

wija³a siê wspó³praca miêdzy

Prezesem Ko³a od lat jest pani

karzem „Kuriera Galicyj-

tarzywWy¿nicyiWyszkowcach.

praca i zabawa, ale tak¿e

naukowcami z Polski i Ar-

Marta Axentowicz-Boho-

skiego” kierownik grupy

Wszystko to nie by³oby

i nauka i ¿eby to by³o m¹drze

menii. Widzi ona problem

siewicz, ze znanej i zas³u¿o-

Maciej Bohosiewicz powie-

mo¿liwe bez pomocy finan-

po³¹czone w ca³oœæ.

tak¿e w tym, ¿e w bibliote-

nej  dla  Polski  rodziny

dzia³:

sowej organizacji polskich i

Pomaga nam ksi¹dz rzym-

kach i archiwach polskich

Axentowiczów. Nic dziwnego,

zagranicznych, jak to Fun-

- Tegoroczny wyjazd na

skokatolicki w Kutach ks.

znajduje siê znaczna liczba

¿e za pole dzia³alnoœci swojej

dacji im. Stefana Batorego,

Ukrainê jest doœæ urozma-

Wies³aw Dorosz, który goœci

materia³ów w jêzykach sta-

wybra³o KZKO dawn¹ „stolicê

Rady Ochrony Pomników,

icony. Nasza ekspedycja

nas i korzystamy z jego po-

roormiañskim, ormiañskim

Ormian polskich” miasteczko

Walk i Mêczeñstwa, Fundacji

sk³ada siê z dwóch grup.

mocy. Ks. Wies³aw udostêpnia

czy kipczackim. Niestety na-

Kuty w okolicach Ko³omyi.

„Pamiêæ, Odpowiedzalnoœæ

Pierwsza grupa, wolonta-

nam plebaniê, gdzie nocujemy

ukowcy z Polski poza kil-

St¹d te¿ organizowano wy-

i Przyszoœæ”.

riuszy jad¹ca do Kut, Ba-

i przygotowujemy posi³ki.

koma znanymi profesorami

pady, ekspedycje i wyjazdy do

KZKO w 2009 roku kon-

ni³owa, Milejowa, gdzie prze-

Czêœæ grupy pojedzie do

nie znaj¹ tych jêzyków i nie

niedalekich Bani³owa, Œnia-

tynuuje swoje szlachetne dzia-

prowadz¹ dalsz¹ renowacjê,

Œniatynia. Ten ostatni projekt

mog¹ samodzielnie z nich

tynia, Milejowa, Horodenki,

³ania, wskrzeszaj¹c pamiêæ,

rekonstrukcjê i porz¹dki na

polega na tym, ¿e nie bê-

korzystaæ. Z tego powodu

Wy¿nicy, Wyszkowców... Na

ratuj¹c od zniszczenia groby,

cmentarzach Ormian polskich

dziemy na razie wykonywaæ

nie potrafi¹ precyzyjnie

miejscu warszawskich entu-

ca³e cmentarze. 2 sierpnia do

w tych miejscowoœciach. To

prac, a wykonujemy opisy,

badaæ historie i kulturê

zjastów i wolontariuszy wspie-

Kut z Warszawy uda³a siê

ju¿ drugi raz jedziemy z m³o-

inwentaryzacjê zachowanych

Ormian w Polsce przedroz-

raj¹ ksiê¿a katoliccy, miej-

kolejna grupa wolontariuszy

dzie¿¹ ¿eby przeprowadziæ

grobów. Ocenimy okiem kon-

biorowej. Pani Piruza dopiero

scowe organizacje polskie.

pod kierownictwem Marty

ca³y ten program. Oprócz tego

serwatorskim jaki ma byæ

przed rokiem przyjecha³a do

Bezpoœrednio w Kutach

i Macieja Bohosiewiczów.

jedzie z nami grupa, która

nastêpny etap najbli¿szych

Polski z Erywaniu, w ramach

ogromn¹ pomoc i ¿yczliwoœæ

Podczas krótkiego postoju we

wyrusza do Czerniowiec i któ-

prac i jakie przygotowania

stypendium polskiego Minis-

wykazuje ks. Wies³aw Dorosz,

Lwowie uczestnicy ekspedycji

ra prowadzi projekt „Wielo-

trzeba poczyniæ na przysz³y

terstwa Edukacji. Zajmuje

miejscowy proboszcz rzym-

przyszli do Katedry Ormiañ-

kulturowe Czerniowce”. Jest

rok do prowadzenia prac

siê opisywaniem i t³umacze-

skokatolicki. Wiêkszoœæ wo-

skiej, wziêli udzia³ we Mszy

to grupa m³odych naukowców.

konserwatorskich w Œniatyniu.

niem rêkopisów ormiañskich

lontariuszy – to studenci

œwiêtej. Po Mszy by³o spotka-

Oba projekty s¹ finansowane

Nie mo¿na powiedzieæ, ¿e

w archiwach polskich. Przy-

uczelni warszawskich. Prace

nie z ks. proboszczem Tadeo-

przez Fundacjê Ormiañsk¹

w tym roku uda siê to wszystko

gotowuje doktorat na UJ

sem Geworgianem, który

porz¹dkowe, a nawet konser-

KZKO z Warszawy. Prezesem

skoñczyæ na cmentarzu w Ku-

o tematyce kultury jêzyków

watorskie na starych cmenta-

pob³ogos³awi³ wszystkich,

tej fundacji jest Marta Axen-

tach dlatego, ¿e tych grobów,

Ormian na terenie Polski.

rzach nie by³yby mo¿liwe bez

zw³aszcza m³odzie¿ i powie-

towicz-Bohosiewicz. Fun-

wymagaj¹cych konserwacji

Kierownikiem tej pracy m³o-

pomocy i nadzoru zawodowych

dzia³:

dacja  pozyska³a  œrodki

jest bardzo du¿o. Ktoœ w Kutach

dego naukowca z Armenii

konserwatorów. Dlatego KZKO

- Chcia³bym wszystkim

finansowe z Ministerstwa

chc¹c zrobiæ dobrze pomalo-

jest dr hab. Krzysztof Stopka.

jest w sta³ym kontakcie tak

przekazaæ b³ogos³awieñstwo

Kultury i Dziedzictwa Naro-

wa³ stare pomniki ormiañskie

Na zakoñczenie trzeba po-

z konserwatorami z Warszawy,

od arcybiskupa ormiañskiego

dowego, a tak¿e pozyska³a

nie odpowiedni¹ farb¹, która

dziêkowaæ organizatorom, PAU

jak i z Ukrainy. Ponad trzy-

lwowskiego w zwi¹zku z

œrodki od niemieckiej funda-

doprowadza do tego, ¿e

iFundacjiKulturyiDziedzictwa

dziestoosobowa grupa wolon-

Pañstwa misj¹. I chocia¿

cji „Memoria” na prowadzenie

kamieñ zaczyna siê niszczyæ.

Ormian Polskich z Warszawy

tariuszy, studentów i innych

granice nas dziel¹, to jed-

projektu czerniowieckiego.

W zesz³ym roku pan profesor

za wspania³¹ organizacjê

uczestników pracowa³a w Ku-

noczymy siê duchowo i ta

Bêdziemy na Ukrainie

Smaza te¿ by³ i widzia³ to

konferencji oraz dyskusji,

tach, Bani³owie, Milejowie w

jednoœæ nie zale¿y od ¿adnej

pracowaæ pod okiem konser-

wszystko i w tym te¿ przy-

a tak¿e za przygotowaniepotraw

dniach od 3 do 16 sierpnia

granicy. Jesteœmy razem i nie

watorów z Warszawy. Konser-

jedzie. My nie jesteœmy w sta-

z akcentami ormiañskimi.

2008 roku. Razem z nimi

zwracamy uwagi na granice.

watorzy dzia³aj¹ pod kierow-

nie wszystkiego zrobiæ,

Organizatorzy czyni¹ starania

przyjecha³a konserwator za-

Bardzo siê cieszymy, ¿e

nictwem prof. Janusza Smazy

robimy to dziêki wsparciu

o wydania materia³ów konfe-

bytków pani Joanna Lis z

jesteœcie tutaj i pamiêtacie, ¿e

i pan profesor przyje¿d¿a do

wolontariuszy, którzy s¹ z

rencji, jako osobnej publikacji

Warszawy. Trudno uwierzyæ,

w Galicji zw³aszcza we Lwo-

nas i monitoruje wszystkie

nami, ale zakres i wielkoϾ

pod patronatem PAU i Uniwer-

lecz ta niewielka grupa oczy-

wie s¹ stare pami¹tki ormiañ-

nasze prace, a codzienn¹

tych prac zaplanowana jest

sytetu Jagielloñskiego.

œci³a w Kutach ponad 90

skie. Byæ mo¿e mniej wa¿ne

opiek¹ merytoryczn¹ zajmuje

na dobre parê lat.