od batiara do Tatara

18

20 – 29 października 2009 * Kurier Galicyjski

ukraiŃskie kLimaTy

języka, choćby giętkiego. Smaki, za-

pachy, dźwięki, to wszystko można

LILIana aBRaHaM-

już tylko sobie dopowiedzieć. Warto

ZUBIńsKa

również nadmienić, że Władysława

Szproch w czasie podróży na Krym

Jednak Władysława, jak każdy

Krym zaskakuje niemal na każ-

Jak ogólnie wiadomo, po-

dała się poznać jako wspaniała inter-

prawdziwy artysta, wie, że aby poznać

dym kroku, różnorodność, wielokultu-

dróże kształcą, ale także wzbo-

pretatorka ukraińskich dumek, dając

miasto trzeba dotknąć jego codzien-

rowość, kraj kontrastów i zaskakują-

gacają, mamy okazję przeko-

tym samym dowód na posiadanie,

ności, spotkać mieszkańców, więc

cych zestawień. Lektura ukraińskiego

nać się o tym po raz kolejny.

kresowej, śpiewnej duszy.

oprowadza nas nie tylko po znanych

tomiku Władysławy pozwala wczuć

tym razem podróżując z Wła-

„Taniec zwycięstwa” jest utwo-

placach, kościołach, nekropoliach,

się w klimat niezwykłego bogactwa

dysławą szproch po Ukrainie.

rem, który opowiada o szczególnym

ale także tam gdzie tętni życie miasta,

doznań, którego doświadczyła autor-

tomik „Od batiara do tatara”,

kolorycie majowych dni na Ukrainie,

gdzie jego współcześni lwowiacy. Oglą-

ka. Wyczuwa się zachwyt i zarazem

to książka ze wszech miar wie-

a konkretnie mowa o 9 mają – dniu

damy więc oczami autorki ruchliwe uli-

czujne malarskie oko artystki, która

lowymiarowa, kolorowa, choć

zwycięstwa.

ce, głośne bazary, i właśnie to nadaje

na wiele sposobów chłonie wszystko

poprawniej powiedzieć barw-

niezbędnej równowagi w spojrzeniu,

co spotyka w podróży, co ją otacza.

na. słowa, obrazy, fotografie.

gdy patrzymy na Ukrainę w pięknie jej

Co wrażliwszy odbiorca usłyszy szum

słowa to poezja i szkic lite-

Dziewiątego mają AD 2008

różnorodności.

fal Morza Czarnego, poczuje zapach

racki na temat odwiedzonych

Cała przeszłość i teraźniejszość

majowych kwiatów, usłyszy stukot ob-

miejsc, a także literacko-ma-

Na ulicach Jałty

(…)

casów pięknych Ukrainek.

larskie fascynacje Ukrainą na

Ukraina

Jednym z piękniejszych, najbardziej

przestrzeni wieków. Bowiem

Odkurzone żołnierskie mundury

Zielony kraj

plastycznych utworów jest „Krymski sym-

tomik ten jest swego rodzaju

Przypięte medale, krzyże i ordery

A historia ludzi

bol orientu” w kilku odsłonach opisujący

kroniką-dziennikiem podróży

W dłoniach kwiaty

Czerwono

Władysława szproch

Bakczysaraj i pałac krymskich chanów.

opowiedzianym na wiele spo-

Wskrzeszone duchy wojny

Pomarańczowo

sobów.

Po raz sześćdziesiąty trzeci

Błękitna

Władysława Szproch jest zna-

Krym, ciągle jeszcze za mało

ną autorką (kilkanaście wydanych

(...) Śpiewam i ja ulubione Słowiki

turystycznie doceniany zakątek Eu-

książek), ale także uznanym twórcą:

I tańczę kazaczoka

ropy. Przyzwyczajeni jakimś owczym

Brązowy i Srebrny Krzyż Zasługi,

Z weteranką spod Berlina (...)”

pędem do odwiedzania i zwiedzania

Brązowym Medalem „Zasłużony Kul-

Niemal każdy z wierszy chciało-

zachodnich krajów Europy i wszel-

turze” Gloria Artis i statuetką Nike

by się zacytować w całości, trudno

kich egzotycznych zakątków świata

Świętokrzyska.

wybrać fragment utworu, na którym

nie dostrzegamy tego co wyjątkowe

Autorka realizuje swoje arty-

można poprzestać. To zachęca do

piękne i stosunkowo bliskie. Ukraina,

styczne pasje na wiele sposobów,

przeczytania tej książki, do zapozna-

to już wiemy, a precyzyjniej Krym, bo

jest przede wszystkim poetką, ale

nia się z nią poprzez słowo i obraz,

o nim tu mowa. O ile Lwów jest zna-

także malarką, rzeźbiarką, poza tym

również poprzez przeżycie jej, oso-

nym miejscem wycieczek, o tyle Krym

animatorem życia kulturalnego. Nie

bistą podróż wewnętrzną. Wszystko

wydaje się na tyle odległy, że czasem

dziwi więc, że i tym razem jej książka

to pozwala w inny, rozważny sposób

nawet trudno o precyzyjne umiejsco-

posiada bogatą szatę graficzną, zdję-

spojrzeć na historię miejsc a także

wienie.

cia, ale przede wszystkim obraz, uka-

ludzkich losów, zwykłych ludzi, a

A można tu znaleźć nadmorskie

zujące odwiedzane miejsca, a także

także bohaterów wojen i licznych ar-

plaże, malownicze skaliste zatoki, góry

inspirowane jedynym w swoim rodza-

tystów, którzy bez względu na czas

z licznymi jaskiniami, wodospadami i

ju klimatem i bogatą kulturą Ukrainy.

zawsze opiewają przede wszystkim

wąwozami, a także równinne obszary

Jałtański bulwar, zachód słońca nad

Krym, Jaskółcze gniazdo

naturalne piękno Ukrainy.

stepowe ze słonymi jeziorami. Wielka

Morzem Czarnym, przystań z żaglów-

Władysława  Szproch  dotąd

różnorodność zabytków, unikatowa

kami, Jaskółcze Gniazdo, oniryczna

znana z lirycznych wierszy, choćby

roślinność, sprzyjający odpoczywaniu

ulica Lwowa, prześwietlona słońcem

Krym

III.

w ostatnim tomiku „Siódmy balkon

klimat. Chciałoby się i można pisać i pi-

uliczka Jałty, cerkiew i meczet w Bak-

Ukraiński kraj

Na Dziedzińcu Fontann

światła”, a także z tekstów humory-

sać o tych wszystkich walorach Krymu,

czysaraju.

A ponad dachami

Selsebil – rajskie święte zdroje

stycznych „Fraszkodzieje i myślo-

ale lepiej oddać głos poetce:

Autorka swoją książką oprowa-

Spiżowy palec Lenina

Chłodzi czoło zimna garstka wody

chwile” czy „Prześmiewki Kundzi

dza nie tylko po tu i teraz, ale również

- wciąż żywa idea

Pulsująca ze Złotego kranu

Jojko” w tomiku „Od batiara do Ta-

po przeszłości, często odległej. A gdy

Na cokołach dziejów

Krym

tara” daje się poznać z innej strony,

ta przeszłość bolesna poetka próbuje

Jak sowiecki policjant

Przechodnie komnaty Europy

Obok Fontanna łez

jako podróżnik, tropiciel i wrażliwy

ten ból słowami ukoić, między innymi

Na skrzyżowaniu epok

Tatarskie jurty Azji

obserwator, który odsłania przed

taka rola literatury.

Jak strażnik na posterunku

Skalne jamy Czufut-Kale

Roni od wieków szerzące namazy

czytelnikiem wyjątkowe walory od-

Władysława Szproch odkrywa śla-

Pokoleń

Pałace możnowładców

Marmurowe oczy Puszkina

wiedzanych miejsc. Warto sięgnąć

dy przeszłości odwiedzane miejsca po-

Lepianki ubogich

Wpatrzone w bijące źródło

„Szczęśliwym zbiegiem oko-

po tę książkę, być może zachęci do

ruszają wewnątrz, czułe struny. Lwów,

I Bóg za ikonostasem szczytów

Miłości i bólu (…)

liczności, dane mi było spędzić

podróży na piękną Ukrainę, ale z

to przede wszystkim naturalne piękno

wczasy na Krymie w maju 2008

całą pewnością przybliży jej uroki.

miasta: Jestem w mieście wtulonym /w

Trudno dziwić się, że autorka to-

Krym

roku wraz z grupą literatów z Kie-

wieniec siedmiu wzgórz /…/Jestem w

miku „Od batiara do Tatara” wyraża

Księga ludów

leckiego Oddziału Związku Lite-

mieście niezwykłym /Gdzie tyle wież

swoje zachwyty nad Krymem w każdy

Władysława szproch

Z pieczęcią „tranzyt”

ratów Polskich” – pisze autorka

naraz/ Tnie błękitny horyzont /…/

możliwy sposób, słowami, obrazami

„Od batiara do tatara –

w życiorysie

tomiku. Nie dziwią mnie te słowa,

Ale Lwów, to także Cmentarz Ły-

i fotografią, bowiem wydaje się, że

Ukraina w poezji i malar-

Kurorty carów

uczestniczyłam w tej wyprawie i uwa-

czakowski, najbardziej czuły punkt

samo słowo często nie wystarczy.

stwie”, Kielce 2009, ss. 79

Interesy oligarchów

żam, że była wyjątkowa i szalenie

tego miasta dla każdego polskiego

Wielość doznań z podróży czasem

Obcojęzyczne porty

kG

inspirująca.

turysty, podróżującego po Ukrainie.

znacznie wykracza poza możliwości

Strategicznych graczy

Kryminał z lat dawnych

jan mardyrosieWicz – LWoWski ksiĄdz, bankier, WynaLazca i nie TyLko

pitałem ponad 260 tysięcy au-

koron bank stracił przez niefa-

koron z kasy banku w przed-

JuriJ SMirnow

wicz na wiadomość o areszto-

striackich florenów.

chową działalność dyrektora.

siębiorstwo „Schodnica”, które

waniu Mardyrosiewicza dostał

Korzystając z braku kontroli

Mardyrosiewicz również od-

zajmowało się poszukiwaniem

Jan Mardyrosiewicz urodził

zawał i zmarł 29.04.1901 roku.

ze strony arcybiskupa, kapituły

przedawał cenne rzeczy zasta-

nafty. W rezultacie procesu

się w 1858 roku w Kutach (te-

Jego ostatnimi słowami były:

i rady nadzorczej banku Mardy-

wione do lombardu. Był jesz-

sądowego

Mardyrosiewicza

raz obwód Iwanofrankowski)

„Ksiądz, który zdradził mnie,

rosiewicz rozpoczął finansowe

cze i wynalazcą. Wśród jego

skazano tylko na 8 miesięcy

w rodzinie ormiańskiej. Teo-

zabił mnie. Ale wybaczam mu

machinacje, prowadził podwój-

wynalazków były: składany pa-

więzienia, inni wspólnicy nie

logiczne wykształcenie otrzy-

i niech mu Bóg wybaczy”.

ne życie, wydawał duże sumy

rasol, bezdymny piec, gumowe

byli ukarani. Na protest proku-

mał we Lwowie, ukończywszy

Podczas śledztwa udowod-

na kobiety i hazardowe gry. Kie-

plomby do kolejowych wago-

ratora sąd dodał Mardyriosie-

duchowne seminarium i teo-

niono, że Mardyrasiewicz po-

dy zabrakło własnych pienię-

nów, sedes z podgrzewaniem

wiczowi jeszcze 10 miesięcy

logiczny wydział Uniwersytetu

życzył z kasy banku osobom

dzy, zaczął wydawać pieniądze

nowej konstrukcji i inne. Tylko

więzienia. W 1904 roku Mar-

Lwowskiego. Święcenia ka-

prywatnym znaczne sumy, nie

z kasy banku. Chcąc pokryć

na patenty tych wynalazków

dyrasiewicz wyszedł z więzie-

płańskie otrzymał w 1880 roku

żądając zwrotu. Na procesie

ubytek, zajmował się spekula-

wydał z kasy banku 15.000 ko-

nia, odbył pokutne rekolekcje

i skierowano go na wikariusza

figurowały nazwiska doktora

cjami naftowymi akcjami w po-

ron. Kiedy ukryć stanu rzeczy

w klasztorze ojców misjonarzy

lwowskiej katedry ormiańskiej.

A. Lehmana i doktora Z. Asz-

dejrzanych firmach z kapitałem

nie był już w stanie, Mardyro-

w Krakowie i wyjechał do USA,

W 1885 Mardyrosiewicz został

kenazy. Nazwisk kobiet, któ-

żydowskim, wciągnąwszy w te

siewicz sam w kwietniu 1901

gdzie pracował w jednej z die-

proboszczem w Horodence,

re też brały pieniądze z kasy,

brudne sprawy swojego współ-

roku oddał się w ręce policji.

cezji. Po I wojnie światowej

a od 1889 został kanonikiem

Mardyrosiewicz odmówił ujaw-

pracownika księdza Tomaszew-

Mardyrosiewicz był jednym z

kiedy w lwowskiej archidiecezji

kapituły  ormiańskiej,  człon-

nienia. Razem z współuczest-

skiego.

głównych pretendentów na sta-

zaczęto odczuwać brak księży

kiem Towarzystwa Kółek Rol-

nikiem Remiszem Mardyrosie-

Spekulacje,  zamiast  zy-

nowisko nowego arcybiskupa,

ormiańskich,  Mardyrasiewicz

niczych. Cieszył się zaufaniem

wicz włożył w firmę „Dziadone”

sków, przyniosły finansową ka-

ze względu na niemłody wiek

wrócił do Galicji i w 1919-1926

arcybiskupa Isakowicza, który

84.000 koron z banku, otrzymał

tastrofę i utratę z kasy banku

i słabe zdrowie abp I. Isakowi-

został  administratorem  or-

w 1890 powołał go na posadę

dochód 40.000 koron, ale pie-

poważnej sumy w 288 tysięcy

cza. Katastrofa banku okryła

miańskiej parafii w Tyśmienicy,

dyrektora lwowskiego ormiań-

niędzy do banku nie zwrócił.

koron, co składało połowę ca-

hańbą całą archidiecezję or-

gdzie zmarł 19.12.1926 roku.

skiego zastawniczego banku

Z doktorem Z. Aszkenazy

łego kapitału. Prawie 62000

miańską. Arcybiskup I. Isako-

Tam też został pochowany.

(lombardu) „Mons Pius”, z ka-

Mardyrosiewicz włożył 100.000