13

Kurier Galicyjski * 17 – 28 listopada 2009

Wojenno-Historycznego, współ-

bę na etacie majora. Ze względu na

który nie odegrał jednak większej roli

okupacyjnych. Aleksander Petlura

naszych oficerów, a wśród nich

twórcą i przewodniczącym Towarzy-

uwarunkowania, wynikające z trakta-

w działaniach bojowych. Aleksan-

jako były oficer Wojska Polskiego

kapitana (sotnika) Hołowania,

stwa Literacko-Artystycznego „We-

tu ryskiego, a nie wykluczone także,

drowi Petlurze udało się szczęśliwie

mógł być podejrzewany o współpracę

który dostał skierowanie do 1

sełka”, wydającego pod redakcją

że w trosce o własne bezpieczeństwo

uniknąć niewoli niemieckiej i radziec-

tak z polską partyzantką, jak i z Ukra-

pułku a[rtylerii] l[ekkiej]. Poradzi-

znanego poety Jewhena Małaniuka,

(po śmierci brata), przyjął za radą

kiej. Pod koniec 1939 r. konspiracyjnie

ińską Armią Powstańczą, która w tym

łem mu zaraz pojechać do Wilna

czasopismo artystyczne pod taką

władz wojskowych nazwisko Chorol-

zamieszkał w Chełmie. Tam wkrótce

czasie przystąpiła do akcji antynie-

i zwrócić się do Pana, aby być

mieckich. Groziło mu aresztowanie.

samą nazwą.

ski. Nawiązał w ten sposób do nazwy,

zawarł związek małżeński z pocho-

pod Pana nadzorem do 1 lipca.

Ponadto na jego położenie w środo-

Gdy, jak już wspomniano, po za-

wspomnianego wcześniej, miasteczka

dzącą ze Stanisławowa nauczycielką

Proszę Pana, Panie Pułkowniku,

wisku ukraińskim niekorzystnie wpły-

machu majowym i dojściu do władzy

Chorol na rodzinnej Połtawszczyźnie,

Ireną Witkowycką. Było ona rodzoną

wobec obcych traktować go jako

wał fakt, że odgrywający coraz więk-

Józefa Piłsudskiego stworzyły się

gdzie w 1918 r. był komisarzem rzą-

siostrą Iwanny Witkowyckiej żony jego

Pańskiego gościa, aby przez ten

siostrzeńca Stepana Skrypnyka przed-

szą rolę w Kościele prawosławnym

nowe możliwości zwiększenia kontyn-

dowym. Został skierowany do 1. Pułku

czas mógł unikać niepotrzeb-

jego siostrzeniec – Stepan Skrypnyk,

już wówczas wyświęcony na biskupa,

uchodził za zdecydowanego prze-

ciwnika OUN, zwłaszcza kierunku

banderowskiego). Postanowił więc

na postawie fałszywych dokumentów

ukryć się we Lwowie, gdzie wyjechał

wraz z rodziną w grudniu 1943 r. Po

kilku miesiącach przeniósł się jednak

do Warszawy, gdzie miał wielu znajo-

mych i przyjaciół.

Ze względu na zbliżający się front

radziecki w trosce o rodzinę tuż przed

wybuchem Powstania Warszawskie-

go zdecydował się opuścić Polskę. W

porozumieniu z wieloma ukraińskimi

emigrantami politycznymi wyjechał

do Bratysławy. Ze Słowacji wraz z

innymi uciekinierami, w tym także

siostrzeńcem bp. Mścisławem oraz

jego córką i jej mężem udali się do

Poczdamu, a następnie do Offenba-

chu, gdzie zastał go koniec II wojny

światowej. Znalazł się w amerykań-

skiej strefie okupacyjnej. Kolejnymi

przystankami rodziny Petlurów były

obozy dla uchodźców w Meinz-Kastel

(przebywali tam dwa lata) i Pforzhe-

im, skąd w połowie 1950 r. dzięki po-

mocy przebywającego już od jesieni

Aleksander Petlura - oficer Wojska Polskiego, 1928 r.

1947 r. w Winnipegu siostrzeńca abp.

Mścisława (Stepana Skrypnyka) udali

Piechoty Legionów w Wilnie. Musiał

gentu oficerów kontraktowych narodo-

się do Kanady. Zamieszkali w domu

dobrze wywiązywać się ze swych

wości ukraińskiej w Wojsku Polskim.

metropolity w miejscowości Grimsby

obowiązków, skoro już po kilku mie-

Aleksander Petlura od dawna nosił

(Ontario).

siącach służby powierzono mu dnia

się z tym zamiarem, dlatego też nie

Aleksander  Petlura  pracował

21 września 1928 r. w zastępstwie

wyjechał z Polski, mimo rozważania

fizycznie na farmie, a także współ-

funkcję dowódcy III Batalionu. Pełnił

takiej możliwości. W międzyczasie do-

pracował z z założonym przez abp.

ją do 4 kwietnia 1929 r., a następnie

szła do niego tragiczna wiadomość o

Aleksander Petlura z synem Wołodymyrem, Krynica 1944 r.

Mścisława miesięcznikiem „Cerkwa

do 1935 r. służył tam jako oficer szta-

zabójstwie 25 maja 1926 r. w Paryżu

i Narid” (Kościół i naród). Wkrótce

bowy pułku. Ponieważ przełożeni, tak

jego brata Symona. Przeżył ją boleśnie

dosięgła go, już od pewnego czasu

wojennego posła do Sejmu RP (póź-

polscy jaki i ukraińscy (Aleksander

zarówno z powodów rodzinnych, jak

nych trudności z administracją,

dająca o sobie znać, choroba no-

niejszego biskupa, a następnie prawo-

cały czas utrzymywał stały kontakt

i narodowych. Wroga Ukrainie prasa

a także proszę instruować go

wotworowa. Zmarł 4 marca 1951 r.

sławnego patriarchę Mścisława).

z gen. Salskim, jako szefem sztabu

francuska i sowiecka usiłowały bronić

odnośnie całego jego przyszłego

Został pochowany na cmentarzu w

Po wybuchu wojny sowiecko-nie-

ministra spraw wojskowych URL) do-

zabójcy, przedstawiając jego czyn jako

życia. Zwyczajnie do 1 lipca nikt

Toronto. Na jego mogile wysiłkiem

mieckiej (22. 06. 1941 r.) i ustąpieniu

strzegali jego umiejętności dowódcze

odwet za pogromy żydowskie spowo-

nie powinien wiedzieć, dlacze-

współtowarzyszy broni i ukraińskiej

wojsk radzieckich z Wołynia, wraz z

i w związku z tym przewidywali go w

dowane przez wojska URL. W tej sy-

go on jest w Wilnie. On sam ma

emigracji w Kanadzie ustawiono po-

żoną przeniósł się do Równego, gdzie

obsadzie na wyższe stanowiska, zo-

tuacji powstało w Polsce Towarzystwo

jak najmniej demonstrować, a

mnik w kształcie petlurowskiego Krzy-

zamieszkał przy ul. Koszyca 3. Osie-

stał w 1935 r. skierowany na kurs do-

im. Symona Petlury powołane w celu

siedzieć i uczyć się. Oczywiście

ża Wojennego.

dlenie się tam rodziny Petlurów na-

wódców batalionów w Centrum Wy-

obrony jego imienia, a także doma-

potrzebna mu będzie Pana po-

Po zamachu majowym i dojściu do

stąpiło z inicjatywy Stepana Skrypny-

szkolenia Piechoty Wojska Polskiego

gające się ujawniania prawdy o po-

moc w sprawie uszycia odzieży.

władzy Józefa Piłsudskiego stworzyły

ka, który w sierpniu 1941 r. wspólnie

w Rembertowie. Po zgłoszeniu się

gromach. Aleksander Petlura wszedł

W ogóle dałem mu wskazówki

się nowe możliwości zwiększenia kon-

z pisarzem Ułasem Samczukiem oraz

do Centrum przesłał następujący list

wówczas w skład zarządu oddziału To-

trzymać z Panem kontakt.

tyngentu oficerów kontraktowych naro-

znanym przedwojennym ukraińskim

gen. Wołodymyrowi Salskiemu:

warzystwa w Kaliszu, na czele którego

dowości ukraińskiej w Wojsku Polskim.

wydawcą Iwanem Tyktorem, założył

stanął gen. Hawryło Bazylski.

Z prawdziwą dla Pana powagą,

Wielce Szanowny

Aleksander Petlura od dawna no-

we Lwowie, a następnie przeniósł do

Mając nadzieję na rychłe przyję-

Wołodymyr Salski

Panie Generale!

sił się z tym zamiarem, dlatego też nie

Równego redakcję gazety „Wołyń”.

cie do służby wojskowej, próbował,

generał-chorąży

Melduję, że dnia 24 czerwca

wyjechał z Polski, mimo rozważania

Redakcję przekształcono w wydaw-

mieszkając w Kaliszu, dorywczo za-

Sztabu Generalnego

rozpocząłem naukę na kursie w

takiej możliwości. W międzyczasie

nictwo pod taką samą nazwą, które

rabiać na życie, cały czas pozostając

Rembertowie. Przydzielono mnie

doszła do niego tragiczna wiadomość

Aleksander Petlura musiał brać

oprócz wspomnianej gazety wydawa-

w ścisłym kontakcie z kierownictwem

do grupy dyplomowanych ma-

o zabójstwie 25 maja 1926 r. w Pa-

udział w różnych ukraińskich uroczy-

ło dwa inne czasopisma: „Ukrajinśkyj

politycznym emigracji ukraińskiej w

jorów i kapitanów, co będzie dla

ryżu jego brata Symona. Przeżył ją

stościach narodowych, akademiach z

Chliborob” (Ukraiński rolnik) oraz „Or-

Polsce, a zwłaszcza powstałym jesie-

mnie trudne, bo wymogi jako do

boleśnie zarówno z powodów rodzin-

okazji kolejnych rocznic śmierci brata

łenia” (Orlątko), a także szereg popu-

nią 1926 r., za zgodą marszałka Józefa

ludzi z wyższym wykształceniem

nych, jak i narodowych.

Symona, a także różnych uroczysto-

larnych publikacji z zakresu historii,

Piłsudskiego, sztabem ministra spraw

będą większe i będę musiał ich

Zmarł 4 marca 1951 r. Został po-

ści organizowanych przez ukraińską

religii i życia społecznego Ukraińców.

wojskowych URL, kierowanym przez

doganiać.

chowany na cmentarzu w Toronto. Na

emigrację w Polsce. Robił to jednak

Aleksander Petlura w wydawnictwie

gen. Wołodymyra Salskiego. Czeka-

Ze szczerym szacunkiem.

jego mogile wysiłkiem współtowarzy-

delikatnie i tam gdzie było możliwe

tym pełnił funkcję kierownika admini-

jąc na możliwość uzyskania odpo-

O. Chorolski

szy broni i ukraińskiej emigracji w Ka-

anonimowo, jako major Wojska Pol-

stracyjnego. W 1942 r. urodził mu się

wiedniego dla siebie etatu w Wojsku

nadzie ustawiono pomnik w kształcie

skiego Aleksander Chorolski. Część

syn Wołodymyr.

Po ukończeniu kursu powrócił

Polskim intensywnie uczył się języka

petlurowskiego Krzyża Wojennego.

zarobionych pieniędzy systematycz-

W Równem Petlurowie mieszkali

do 1. Pułku Piechoty w Wilnie i objął

polskiego, studiował literaturę woj-

nie przekazywał na ukraińskie cele

do jesieni 1943 r. Ostra walka między

stanowisko dowódcy batalionu. Ukra-

skową. Jako cudzoziemiec musiał na

narodowe i działalność charytatywną.

dwoma frakcjami Organizacji Ukra-

iński sztab generalny powierzał mu

wstąpienie do armii polskiej uzyskać

fotografie zostały udostęp-

Za swą działalność wojenną został

ińskich Nacjonalistów – banderow-

także opiekę nad młodszymi ofice-

zezwolenie Prezydenta RP. Nadeszło

nione przez Południowo-

odznaczony Krzyżem Rycerskim im.

cami a melnykowcami paraliżowały

rami ukraińskimi przyjmowanymi do

ono 26 stycznia 1928 r. Po odbyciu

Wschodni Instytut naukowy

Symona Petlury.

tamtejsze życie społeczne, do tego

Wojska Polskiego. Gen. Salski dnia 8

krótkoterminowego przeszkolenie, na

w Przemyślu. Pochodzą ze

Po wybuchu wojny polsko-nie-

doszła antypolska akcja Ukraińskiej

czerwca 1935 r. pisał do niego:

którym zapoznał się z regulaminami i

zbiorów prywatnych syna Alek-

mieckiej, walczył w kampanii wrze-

Powstańczej Armii na terenie Woły-

organizacją Wojska Polskiego, podpi-

sandra Petlury Wołodymyra.

Informuję, że 1 lipca bieżące-

śniowej na czele swojego batalionu,

nia. Wzrastał terror niemieckich władz

sał kontrakt na długoterminową służ-

go roku zakontraktowano trzech