czołgach

19

Kurier Galicyjski * 17 – 28 listopada 2009

Innokientyj Chalepski, szef misji

Postanowiono więc, nie licząc się z

wtedy uniesiona do góry za pomocą

przededniu wojny były niewielkie.

naprawdę nie wygrywa się pasami

radzieckiej, bynajmniej nie wpadł w

opinią pana Christie, zbudować swoją

specjalnego urządzenia hydrauliczne-

Podam Państwu przykład czołgu

do karabinów.

zachwyt nad konstrukcją Christi ego.

własną wersję czołgu kołowo-gąsie-

go i nie stykała się z podłożem, czego

Vickers zakupionego w Wielkiej Bry-

Jakie były losy czołgów Christi ego

Ocenił czołg jako niezbyt nadający

nicowego roboczo nazwanego „a la

nie było w czołgach amerykańskich,

tanii przez Związek Radziecki, które-

w Związku Radzieckim? Zakupionych

się dla armii Związku Radzieckiego,

Christie”. Czy pan Christie o tym wie-

ani w radzieckich czołgach BT. Napęd

go produkcja ruszyła w Rosji w roku

tylko dlatego, żeby nie dostały się Po-

ale skoro ten bardzo szybki czołg ma

dział?

przenoszony był na ostatnią parę kół.

1931, później zakupionego w Wielkiej

lakom. Właściwie niechcianych.

zakupić Polska, byłoby nieroztropne

- Trudno powiedzieć. Ale nawet

Gąsienice i sposób ich przesuwania

Brytanii również przez Polskę i któ-

pozwolić Polsce na uzyskanie takiej

jeśli wiedział, to wolał udawać, że o

się na kołach, a także mechanizm

rego produkcję Polska rozpoczęła

Skaczące czołgi

przewagi nad Związkiem Radzieckim.

niczym nie wie.

kierowania czołgiem, były technicz-

w roku 1936. Nawet uwzględniając

Czołgów Christiego nigdy nie eks-

No i tajemnica rozwiązana. Panu Chri-

Zespół inżynierów pracował więc

nymi rewelacjami zostawiającymi da-

pięcioletni okres czasu na korzyść

ploatowano. Oznaczono je symbolem

stie zapewne opłaciło się zerwanie

nad odtworzeniem czołgu, a prace

leko za sobą konkurencję radziecką i

Związku Radzieckiego, to jednak na

BT1 i od razu przystąpiono do ich mo-

umowy z Polską. Związek Radziecki

trwały tak długo, dopóki nie nałożono

amerykańską. Prototyp czołgu był go-

wrzesień 1939 Związek Radziecki

dernizacji. W roku 1932 do produkcji

dostał czołgi, a Polska dostała figę z

na nich obowiązku modernizacji nowo

towy dopiero w lipcu 1938. Seria prób

posiadał 8500 tych czołgów, a Polska

wszedł czołg BT2, pierwsza poważna

makiem.

zakupionego w Wielkiej Brytanii czoł-

pokazała, że na kołach czołg rozwija

tylko 139. Smutne, ale prawdziwe.

modyfikacja czołgu Christi ego. Pro-

gu Vickers. Modernizacja brytyjskiego

prędkość do 75 kilometrów na godzi-

dukcja ruszyła od razu na skalę maso-

Vickersa zaowocowało powstaniem

nę, zaś na gąsienicach do 56 kilome-

wą. Montowano w nim silnik budowa-

Sukces polskich

Karabiny na sznurkach

polskiej wersji czołgu o nazwie „7TP”,

trów na godzinę. 10TP na wojnę z

Polacy chcąc ratować się przed

ny na licencji amerykańskiej – Liberty

konstruktorów i nikłe

czyli „Siedmiotonowy Polski”.

Niemcami nie wyjechał. Nie tylko dla-

rozpaczą płynącą z tych dyspropor-

o mocy 400 koni mechanicznych. Na

możliwości producentów

Gdy Polacy, wściekli i rozżaleni,

Gdy tylko stało się to możliwe,

tego, że jego powstanie opóźnił prze-

cji, czasami podkreślają „dziadow-

kołach, czołg osiągnął podczas prób

powrócili ze Stanów Zjednoczonych

kontynuowano prace nad czołgiem „a

wrotny pan Christie. Na Polsce mściła

ski” wygląd żołnierzy Armii Czerwo-

zawrotną szybkość 100 kilometrów na

się teraz jej wiekowa niewola i idące

nej zajmujących wtedy Polskę, wy-

godzinę! Na co dzień tak prędko się nie

jeździło. Wystarczały szybkości pomię-

dzy 70 i 80 kilometrów ma godzinę.

Rosjanie szybko przekonali się,

że silnik czołgu BT ma duży nadmiar

mocy. Można więc było na czołgach

BT dokonywać sztuk akrobatycz-

nych. Trudno powiedzieć jak bardzo

przydatnych na wojnie, ale na pewno

niesłychanie widowiskowych, jak na

przykład – skakanie czołgu.

Rozpędzano czołg na wznoszącej

się pochylni, poczym czołg opuszczał

pochylnię, wychodził w powietrze,

przez chwilę jeszcze się wznosił, by

wreszcie opaść na drugą taką, po-

mniejszoną trochę pochylnię. Efekt

tego pokazu był niesamowity. Nikt

Czołg Bt5. Widać okalającą wieżę czołgu potężną antenę

nie miał „skaczących czołgów” więc

radiową

Skok czołgu Bt5

każdy, kto to widział od razu zdawał

do Polski, kapitan Ruciński, najdłużej

ciągają Rosjanom przysłowiowe już

sobie sprawę z przewagi Związku Ra-

przebywający w Ameryce w zakła-

„karabiny na sznurkach” i tak dalej,

dzieckiego.

dach Christie go, powiedział, że na

i tak dalej. Specjalnie sprawdzałem

podstawie swoich szkiców i notatek,

te sznurki. Rzeczywiście. Relacja

Droga do czołgu t-34

jakie wykonał w czasie, kiedy pan

jest prawdziwa. Rzecz polegała jed-

Następną poważną modyfikacją

Christie traktował Polaków jeszcze

nak nie na braku pasów do broni w

było pojawienie się czołgu BT5. BT5

jako pożądanych kontrahentów, jest

Związku Radzieckim, a na uświę-

posiadał już radiostację i można było

gotów w zespole z grupą fachowców

conym wielowiekową tradycją bała-

z nim rozmawiać podczas gdy był w

odtworzyć czołg Christie go, a nawet

ganie organizacyjnym alarmowego

ruchu. Wokół wieży czołgu, otaczając

przedstawić go w formie ulepszonej.

powoływania do służby wojsk rezer-

ją od tyłu, znajdowała się silna ante-

wy. Pasy były, ale całe ich wagony

na radiowa, specjalnie wzmocniona,

nawet uwzględ-

poszły gdzieś indziej, a tu trzeba

mająca wygląd jakiejś dziwacznej

niając pięcioletni

było już maszerować! Karabiny mu-

poręczy. Nie była to jednak poręcz, a

siały być choćby na sznurkach, ale

antena radiowa czołgowej radiostacji.

okres czasu na

za to rosyjscy żołnierze mieli pełne

W roku 1937 rozpoczęto pro-

Proszę spojrzeć na czołg Bt7. to już prawie t-34

korzyść Związku

kieszenie naboi do tych karabinów i

dukcję wersji BT7, czołgu większego,

la Christie”, zwanym teraz czołgiem

za nią zacofanie techniczne. Moce

dobrze sobie radzili ze strzelaniem

cięższego, z potężnym działem kali-

Radzieckiego, to

pościgowym, później czołgiem 10TP

wytwórcze Polski były niewielkie. One

z tych karabinów. Proszę Państwa.

bru 76,2 milimetra. Był to czołg bar-

(Dziesięciotonowy Polski).

już rosły i zapowiadały sukces, ale w

Przestańmy się czarować. Wojny

dzo już podobny do tego, jaki powsta-

jednak na wrze-

Czołg 10TP nieznacznie tylko

nie w niedalekiej przyszłości, czyli do

sień 1939 Związek

na Polsce mściła się teraz jej wiekowa

przypominał czołg Christi ego. Był od

sławnego T-34. Czołg T-34 powstał

tego czołgu większy i lepiej uzbrojo-

jako nie tyle może kontynuacja czoł-

Radziecki po-

niewola i idące za nią zacofanie tech-

ny. Mógł zdejmować gąsienice i jeź-

gów BT, ale jego projekt wziął się

siadał 8500 tych

niczne. Moce wytwórcze Polski były

dzić na kołach wioząc ze sobą zdjęte

niewątpliwie z doświadczeń zebra-

gąsienice na specjalnie do tego przy-

nych podczas budowy tych czołgów.

czołgów, a Polska

niewielkie. One już rosły i zapowiadały

stosowanych błotnikach. Jadąc na

Niestety! Załogę czołgu T-34 stano-

tylko 139. Smutne,

sukces, ale w przededniu wojny były

kołach, czołg kierowany był pierwszą

wiło nie trzech, ale czterech tankistów

parą kół. Chcąc uzyskać lepsze wa-

i dlatego czołg T-34 wymaga już innej

ale prawdziwe.

niewielkie.

runki kierowania, druga para kół była

opowieści.

W jaWoroWie obchodzono 380. rocznicę

W końcu września w Jaworowie

trycz – Kamieniec Podolski – Chocim

odbyła się III Międzynarodowa Konfe-

– Lwów – Jaworów.

urodzin kr La jana iii sobieskieGo

rencja poświęcona 380. rocznicy uro-

Dlaczego takie uroczystości od-

dzin Króla Jana III Sobieskiego. Przy-

bywają się w Jaworowie? Bo przez

kowania za pomoc okazaną w zorga-

przedstawicielom TKPZL ze Lwowa i

Uczniowie gimnazjum szkoły nr 1, pod

było grono osób z Polski i Ukrainy.

40 lat Jan III Sobieski, nawet już jako

nizowaniu Konferencji – lektorom, bur-

innym oraz zaprosiła do holu „Sokoła”

kierunkiem nauczycielki Galiny Fałyk

W przeddzień jej rozpoczęcia od-

król, był tu starostą. Poza Żółkwią

mistrzowi Jaworowa Witalijowi Doma-

na otwarcie wystawy kultury regio-

odegrali scenki z przedstawienia „Jan

prawiona została Msza święta, złożo-

i Wilanowem było to jego ulubione

szowcowi, konsulatowi RP we Lwowie,

nalnej. Następnie odbył się koncert.

III Sobieski na zamku jaworowskim”.

no kwiaty pod tablicą poświęconą wiel-

miejsce. Zespołowi parkowemu, jaki

Zaprezentowano też tańce w wyko-

kiemu królowi i dowódcy, a u wejścia

należał do jaworowskiego zamku, nie

W imieniu towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwow-

naniu uczniów szkoły N.2 jacy ćwiczyli

do miejscowego kościoła, zapalono

było równych w Europie. Na zamku

skiej Oddziału w Jaworowie składamy podziękowanie za

pod kierunkiem Mikołaja Polszyna.

znicze ku pamięci Jana Pawia II.

przyjmowano dostojnych gości i pod-

pomoc w sprzątaniu starego polskiego cmentarza z XIX

Wystąpił chór „Jabłuszko” naszej so-

Konferencja odbywała się w wyna-

pisywano ważne traktaty.

wieku pracownikom Konsulatu RP we Lwowie, szczegól-

botnio-niedzielnej szkoły polskiej, przy

jętym gmachu „Sokoła”. Gości przywi-

W taki sposób, organizując m.in.

udziale solisty Romana Giraka, chór

tali Konsul RP we Lwowie Jacek Żur

międzynarodowe konferencje, my,

nie p. Konsulom Marcinowi Zieniewiczowi i Jackowi Żu-

„Lilia” z Sądowej Wiszni, chór z Wi-

i prezes TKPZL we Lwowie Emil Lego-

TKPZL Oddział w Jaworowie, składa-

rowi za akcję którą zainicjował Konsulat Generalny „Pod

lanowa , jaki przyjechał z dyrektorem

wicz. Wygłoszono niezmiernie ciekawe

my hołd wdzięczności Naszemu słyn-

kamieniem”. 03.10.09 do Jaworowa przyjechało 40 osób

Domu Kultury Robertem Wożniakiem.

referaty. Pierwszy: „Jan III Sobieski –

nemu Władcy i Rodakowi.

ze Lwowa, w tym stypendyści „Semper Polonia”, którzy

Po koncercie gości zaproszono na

największy dowódca w dziejach Polski”

pracowali cały dzień z członkami naszego towarzystwa

spacer po Jaworowie. Oprowadzała

wygłosił historyk z Jarosławia – Paweł

Prezes tKPZL Oddziału

na cmentarzu: wycinali krzewy, chwasty, oczyszczali

uczennica polskiej szkoły sobotniej

Czerkas, drugi: „Jan III Sobieski w li-

w Jaworowie -

teren z suchych pni i gałęzi, kosili trawę, odnawiali krzy-

Katarzyna Grafińska.

teraturze polskiej” – dyrektor Muzeum

Zofia Michniewicz

że, nagrobki, ogrodzenia mogił. Jeszcze raz składamy

Następnego dnia wyjechaliśmy w

Narodowego Ziemi Przemyskiej Ma-

Wiceprezes tKPZL Oddziału

serdeczne dzięki za tak ciężki trud bo sami nie mogliśmy

dwudniowy objazd „Śladami Jana III

riusz Olbromski.

w Jaworowie –

dać sobie rady od czasu burzy-nawałnicy która przeszła

Sobieskiego” – Żółkiew – Olesko –

Zofia Michniewicz w imieniu TKPZL

Ludmiła Kiencało

u nas, w Jaworowie, 23.06.08 roku

Podhorce – Złoczów – Zbaraż – Smo-

Oddziału w Jaworowie złożyła podzię-