Magia Huculszczyzny

20

17 – 28 listopada 2009 * Kurier Galicyjski

pasje okreśLajĄ życie…

BARBARA StASIAK

Włodka poznałam w dziw-

ny sposób. Zauroczona Huculsz-

czyzną, po usłyszeniu słowa grażda,

mając pomysł na jej współczesną wer-

sję, szukałam jej dokładnej definicji w

Internecie. „Wyskoczył” mi Włodek. W

tamtym momencie nie Włodek, tylko

dr inż. arch. Włodzimierz Witkowski,

Politechnika, Łódź. I tak naprawdę

niewiele więcej mi „wyskoczyło”. On

i Vincenz. Więc napisałam emaila,

takiego kontrolnego, bo szczerze mó-

wiąc nie miałam większej nadziei na

odpowiedź. Ale odpowiedź przyszła

dość szybko.

„Dzień dobry. Jak to miło słyszeć

(czytać), że ktoś jeszcze wie, co to

znaczy grażda” – przeczytałam na

wstępie. A potem lawina informacji.

dr inż. arch. Włodzimierz

Po krótkiej, ale treściwej wymianie

Witkowski

emaili, uwzględnieniu zajęć moich

Do niedawna różniły się one od tego,

dzieci, Włodka dzieci, terminów, etc.

Obóz w górach

czym podróżowało się u nas. Na

etc. udało nam się spotkać. Szczerze

suchego programu studiów. I jeszcze

początku funkcjonował tabor, zdeze-

mówiąc miałam tremę przed spotka-

tego samego dnia wieczorem stanęli

lowany kompletnie, po miejscowych

niem z takim architektonicznym auto-

przede mną i stwierdzili krótko: „No to

szosach jeździła zupełna „rupieciar-

rytetem, okazało się, ze nie potrzeb-

kiedy ruszamy?” Ruszyliśmy w sze-

nia”. W tej chwili ten tabor niemal w

nie. Spotkało się dwoje pasjonatów.

ściu, na przełomie kwietnia i maja. I

całości jest wymieniony. Odczuwam

Zapomniałam o obiedzie i kolacji dla

tak to się właśnie zaczęło. Metodolo-

jakiś żal, że moim studentom nie bę-

synów, a Włodek pod koniec spo-

gia i tematy rodziły się stopniowo, do

dzie dane zobaczyć i podróżować po

tkania uświadomił sobie, ze zostawił

logistyki dorastałem powolutku. Była

lokalnych drogach tymi maleńkimi au-

chorą rodzinę i od kilku godzin powi-

Kapliczka wysoko w górach

współpraca z Biurem Pełnomocnika

tobusikami, pamiętającymi konstruk-

nien być w domu.

Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa

cyjnie czasy generalissimusa Stalina.

Kulturalnego za Granicą (trzy sezony;

Zmieniły się też pociągi, zdecydo-

W domu, w którym kiedyś mieszkał

Kiedy zaczęliśmy tu jeź-

‘98, 99 , 2000 dokumentacji d. Zakła-

wanie na korzyść. To znaczy, one się

Iwan Franko, a gdzie dziś mieści się

dzić w 1995 roku, wyglądało,

du Przyrodoleczniczego dra Apolina-

już zmieniły dwukrotnie. Wtedy kiedy

muzeum, poznałam jego kustosza

że będzie to przedsięwzięcie

rego Tarnawskiego w Kosowie, ruiny

zaczynałem jeździć na Ukrainę, funk-

Mykołę Dzuraka, który mimo trwają-

jednorazowe. Ot awantura,

obserwatorium na Popie Iwanie zmie-

cjonowała jeszcze kolej radziecka.

cego remontu oprowadził grupę stu-

eskapada, przyjemna bardzo.

rzone w 1996 r. przy huraganowym

I to była instytucja zupełnie niezwy-

Ciężko pojąć magię Huculszczy-

dentów po budynku, snując opowieści

wietrze, który darł nam namioty). W

kła, bo to było państwo w państwie,

zny komuś kto nigdy nie doświadczył

i odpowiadając na pytania.

Podczas pomiarów

2004 r. obroniłem doktorat „Drewniana

ale funkcjonowało punktualnie, miało

tej krainy. Ci, którym jest dobrze w

Spotkanie było krótkie, studenci

architektura Huculszczyzny. Budowle

swoje zasady. Była wagonowa – pro-

mieście, nigdy jej nie zrozumieją. To

po kilku dniach inwentaryzacji cerkwi

świeckie”, który jest efektem zarówno

głównie poprzez jej odmienność od

wodnica, która roznosiła „kipiatok” z

świat dla ludzi szukających tego co

w rejonie Kosowa wyruszali z pleca-

działań terenowych, jak i rozległych

tego, do czego przyzwyczaili się w

samowara, opalanego drewnem. Raz,

przeminęło, wartości, które nadają

kami na wyprawę przez góry. Po dro-

kwerend i poszukiwań archiwalnych.

zadbanym i pachnącym świecie na-

w czasie tej podróży, zamiast wrzątku

sens życiu. Świat cieni zapomnianych

dze mieli obejrzeć i udokumentować

szego codziennego konsumpcjoni-

można było dostać mocno posłodzo-

przodków. I świat który odchodzi.

malutką grażdę w Synycach, którą

zmu. Uczą się też, jak ważne bywa

ną herbatę, przy czym nie miało się

Włodek i ludzie, których dzięki niemu

wypatrzyłam dla Włodka. Przez trzy

Od 1998 r. dokumentujemy

spotkanie drugiego człowieka i ile z

wpływu na to, jak bardzo ta herbata

poznałam, starają się zatrzymać, za-

dni mieli dojść do Jabłonicy nad Bia-

dziedzictwo sakralne

Od 1998 r. dokumentujemy dzie-

tego może wynikać emocji. A tego

będzie posłodzona.

notować, przechować to, co bezpow-

łym Czeremoszem i tam umówiliśmy

dzictwo sakralne, najpierw tylko plany

nie da się zrobić na ulicy wielkiego

Potem nastąpił upadek tych kolei.

rotnie ginie.

się na następne spotkanie.

cerkwi, teraz całe budowle w trybie

miasta. Usłyszałem też kiedyś, że o

W połowie lat dziewięćdziesiątych po-

Najważniejsze słowa dotyczące Huculsz-

jeden dzień na jeden obiekt, co jest

ile dawniej podróże architektonicz-

dróżowanie kolejami to była rozpacz,

tempem zawrotnym, ale w dużej

ne adepci architektury odbywali do

ponieważ był to odczuwalny rozpad

czyzny, które usłyszałam od Włodka na

grupie możliwym do zrealizowania.

Wenecji, Rzymu, Paryża, o tyle teraz

tego państwa w państwie. Rozpadały

pożegnanie w sierpniu: „Tutaj zaczyna

I przełożenie czasu pracy na efekt

wyjazd na Huculszczyznę jest dla

się wagony i rozpadały się te stosunki

finalny wypada bardzo dobrze, bo te

uczestników naszych wypraw taką

społeczne, które na kolei funkcjono-

się rozumieć i czuć, co naprawdę w ży-

nasze inwentaryzacje są naprawdę

właśnie wędrówką do źródeł prawdzi-

wały. Na przykład, nie do pomyślenia

ciu jest ważne”.

rzetelne.

wej architektury. I ja im wierzę, bo i

było we „wcześniejszych” kolejach

Grupy liczą od kilkunastu do nawet

dla mnie tak właśnie było. Ktoś inny

– tych ukraińskich-radzieckich, żeby

25 osób (rekord na X Wyprawie Jubile-

powiedział mi kiedyś, że te wyprawy

wagonowa była pijana.

W filmowym reportażu z IX Wy-

„Połonina” mnie tak

uszowej w 2007 r.), ale najlepiej pracuje

mają już charakter kultowy i dlatego

Potem nagle, nie umiem nawet

prawy Naukowej Studentów Architek-

zaczarowała, że już się

się w zespole nie większym niż 15-16

warto na nie jeździć. To akurat ocenić

powiedzieć, w którym momencie, ten

tury Politechniki Łódzkiej w Karpaty

nie mogłem uwolnić

osób. Z różnych względów, ale głównie

mi trudniej, ale fakt, że „przepuściłem”

transport się zmienił. Nagle, w ciągu

Wschodnie 2006 (przygotowanym

Co do moich wspomnień z począt-

logistycznych: przejazdy i noclegi.

przez Huculszczyznę już ponad 160

kilku lat wyremontowano wszystkie

przez Annę Bens z Radia Żak Poli-

ków wyjazdów na Ukrainę – powie-

Studenci mają swój maleńki su-

osób, czegoś tam chyba dowodzi.

większe dworce kolejowe, pracowni-

techniki Łódzkiej i studenta architek-

dział Włodek, – to dla mnie wszystko

rvival, zachwyty nad krajobrazami,

I promocja jaką robimy Huculsz-

cy kolei znowu zaczęli chodzić w czy-

tury Michała Borowskiego – uczest-

zaczęło się słynną wystawą radomską

przestrzenią, ciszą, porażającą logi-

czyźnie poprzez nasze coroczne je-

stych mundurach. Znowu jest tak, że

ników wyprawy) powiedział: „Kiedy

w 1987 r. i II tomem „Wysokiej Poło-

ką i prostotą tradycyjnej architektury,

sienne wystawy w mieście też chyba

chodzą w tych mundurach niezależnie

zaczęliśmy tu jeździć w 1995 roku,

niny”, podsuniętym przez koleżankę

która została doprowadzona do form

ma jakieś znaczenie, skoro przycho-

od tego czy jest to środek nocy czy ra-

wyglądało, ze będzie to przedsię-

polonistkę. No i „Połonina” mnie tak

absolutnie perfekcyjnie doskonałych,

dzi na wernisaże nawet do 200 osób.

nek, kiedy się wjeżdża do Lwowa.

wzięcie jednorazowe. Ot awantura,

zaczarowała, że już się nie mogłem

ludzką gościnnością. Niektórzy za-

W tej chwili ta kolej funkcjonuje

eskapada, przyjemna bardzo.

uwolnić. Więc wtedy, gdy w 1991 r.

czynają przy okazji rozumieć, co tak

bardzo dobrze, jest skomputeryzo-

Tymczasem w 2006 roku liczba

PTTK organizowało Łódzki Tydzień Gór

Kiedy zaczynałem jeździć

naprawdę jest w życiu ważne i jak

wana. Bilety są imienne, nie ma takiej

uczestników wszystkich wyjazdów

na tematy huculskie, i kiedy okazało

na Ukrainę funkcjonowała

należy ustawić swoje prywatne hie-

sytuacji, że wsiądzie się do pociągu

przekroczyła setkę. To już jest pewna

się, że towarzyszy mu tygodniowy wy-

jeszcze kolej radziecka

rarchie wartości. Jedni wracają na

Zasada jest taka, i tę zasadę

i nie ma miejsca, nie wpuszczą do

grupa ludzi. Choć jak usłyszałem w

jazd w Czarnohorę, zdecydowałem się

Huculszczyznę prywatnie, dla innych

przyjąłem od początku podróżowania

wagonu więcej osób niż jest miejsc.

Krakowie na Politechnice, że jedno-

natychmiast. I była Howerla w strugach

przygoda ma charakter jednorazo-

– poruszamy się wyłącznie środkami

Wyczuwa się na tych dworcach ide-

razowo zabierają do Kamieńca Podol-

deszczu i w śniegu 02.05.1991 r., i Pop

wy, ale pozostawia wrażenie na tyle

komunikacji, dostępnymi na miejscu,

alny porządek, życzyłbym sobie, żeby

skiego 120 osób, to szczęka mi opadła.

Iwan o zmroku, i traumatyczny biwak

silne, że wspominają ją jako jedną z

przy czym jeśli jest to możliwe, mają

w Polsce na dworcach było tak jak na

Tylko tyle, ze oni jadą tam i z powrotem

nad Jeziorkiem Niesamowitym, gdy

ważniejszych wypraw swego życia,

być to środki transportu publicznego.

dworcach ukraińskich i w pociągach

autokarami, mają pobyt zorganizowa-

5 godzin zajęło nam rozpalenie ognia

ukraińskich.

ny, program „globalny”, i w gruncie rze-

z mokrej kosówki. A potem pomysł na

Ciężko pojąć magię Huculszczyzny

W tym pierwszym jeszcze mo-

czy nie jestem pewien czy o regionie,

podróż poślubną był już prostą konse-

mencie, w kolejach radzieckich, stało

miejscu i ludziach dowiadują się więcej

kwencją wyboru, dokonanego wcześniej.

komuś kto nigdy nie doświadczył tej kra-

się w kilometrowych kolejkach przez

niż my dotykając wszystkiego, stając

No i latem, na miesiąc przed uzyskaniem

iny. Ci, którym jest dobrze w mieście,

pół dnia na rozpalonym lwowskim

się na chwilę częścią tego świata”.

przez Ukrainę niepodległości, po raz

nigdy jej nie zrozumieją. To świat dla

dworcu, żeby kupić bilety, tzw. kwit-

Drugi raz spotkaliśmy się z Włod-

pierwszy doświadczyłem tej szcze-

ki, które pani pracowicie wypisywała

kiem na Huculszczyźnie, w Krzy-

gólnej huculskiej gościnności, jakiej

ludzi szukających tego co przeminęło,

ręcznie. Nie miała praktycznie żadne-

worówni, w sierpniu tego roku. XII

do dziś nie mogę się nadziwić...

wartości, które nadają sens życiu. Świat

go sposobu sprawdzenia ile już tych

Po kilku latach, zimą 1995 r. zro-

Wyprawa naukowa Studen-

biletów wykupiono po drodze, dzwo-

biłem mały wykład ze slajdami dla

tów Architektury Politechniki

cieni zapomnianych przodków. I świat

niła na ostatnią stację, gdzie spływały

wąskiej grupki studentów, chcących

łódzkiej w Karpaty Wschod-

który odchodzi.

wszystkie informacje, trwało to więc

nie – HUCULSZCZyZnA 2009.

robić coś więcej, niż tylko realizację