21

Kurier Galicyjski * 17 – 28 listopada 2009

godzinami, ludzie się denerwowali,

Można trafić na siano do ludzi,

wiadomo, że będzie tak upalny, że

ludźmi, najpierw stwierdzać jak bar-

Pomiar służy

pachnieli czosnkiem i cebulą – dziw-

to bardzo dobry, wygodny nocleg,

trudno będzie oddychać.

dzo ci ludzie różnią się od nas, żeby

czemuś dobremu

nie to wszystko funkcjonowało.

pachnący, z różnymi dodatkowymi

Góry są nieodłącznym elemen-

No a potem zaczynają się już po-

potem we wniosku końcowym dojść

Owszem, żal mi, że w tej chwili co-

atrakcjami. Np. nie dosuszone siano,

tem tych wypraw. One są elementem

miary, mozolne całodniowe ślęczenie

do tego, że są tacy sami, że wszyscy

raz rzadziej mamy możliwość zatrzy-

którego temperatura mocno rośnie

rozrywki oczywiście i to jest najprost-

przy obiektach , domierzanie do cen-

jesteśmy tacy sami i nie ma między

mania na leśnej drodze tzw. hruzawi-

wewnątrz takiej szopy i siano za-

sze wytłumaczenie, ale pełnią też w

tymetrów. Bardzo mozolne, bardzo

nami znaczących różnic. Tak samo

tu i tam jesteśmy – dobrzy i źli, duzi

ka czyli ogromnej ciężarówki, takiej

czyna parzyć przez śpiwór. W takim

jakimś stopniu funkcję edukacyjną,

męczące, w gruncie rzeczy można

powiedzieć – nudne, ale to jest tak, że

i mali, i tyle.

do przewozu drewna, czy po prostu

momencie trzeba się z takiej szopy

wychowawczą. W tej chwili mło-

każdy z nas przez inwentaryzację po-

Zgodnie z umową spotkałam się

z wielką „kipą” i pojechania parunastu

ewakuować. No i można zanocować

dzi ludzie, mieszkający w miastach

winien przejść, ponieważ z zawodo-

z Włodkiem i uczestnikami wyprawy

czy parędziesięciu kilometrów w góry

w namiotach, rozbitych w jakimś lep-

znacznie mniej chodzą po górach niż

wego punktu widzenia jest to potrzeb-

w Jabłonicy, w domu Iwana Dronia-

razem z grzybiarzami, którzy wynajęli

szym lub gorszym miejscu”.

niegdyś. Taka jest większość osób na

ne i bardzo przydatne architektowi.

ka. Na pewno będzie on bohaterem

naszych wyprawach, osób które po

Kontekst kulturowy, to jest kwe-

innej opowieści więc, nie chcę pisać

raz pierwszy znalazły się w – dla nich

stia dostania się do obiektu, przeko-

za wiele, dość powiedzieć że lokal-

– bardzo trudnych warunkach funk-

nania tych ludzi, że nie mamy złych

ne muzeum stworzył sam, ocalając i

cjonowania, wobec pewnego rodzaju

zamiarów, że ten pomiar służy cze-

gromadząc wypatrzone „starocie”. Od

reżimu, który trzeba zachować. Dys-

wielu lat kolejne grupy studentów za-

trzymują się u jego rodziny na jeden

lub kilka noclegów, a gospodarze każ-

dego lata wypatrują ich niecierpliwie.

Nagle okazuje się, że w maleńkiej

izbie, w letniej kuchni, mieści się

za stołem ponad 20 osób. Studenci

przygotowują michy sałatki, gospo-

darze stawiają barszcz, bryndzę,

miód, ziemniaki z podlewką, z tej

i tamtej strony pojawia się coś „dla

rozgrzania nastroju”. Bywają śpie-

wy, bywają opowieści i wspomnie-

nia – bo te przyjazdy mają już

swoją historię. Słucham i patrzę

i wtedy właśnie postanawiam napi-

sać o Włodku i jego wyprawach. Ich

wartość dla studentów jest oczywi-

sta i o tym mówił Włodek. Wartość

tego co zostaje na papierze bardzo

wymierna, biorąc pod uwagę, że

W muzeum Iwana franki

stosunkowo młode i borykające się

z przemianami państwo ukraińskie

muś dobremu. Na ogół jest tak, ze

cypliny wobec samego siebie i grupy,

nie ma środków na prace, służące

wozimy z sobą jakieś rzeczy, szkice,

z którą się wędruje. Wobec faktu zmę-

ocaleniu dla przyszłych pokoleń dóbr

które można pokazać, aby pozwolili

czenia, niejednokrotnie krańcowego,

kulturalnych. Zwłaszcza tak delikat-

nam na wykonanie pomiarów. Nagle

wtedy kiedy po kilkunastu godzinach

nych i nietrwałych, bo drewnianych,

okazuje się, że umiejętność porozu-

brakuje zwyczajnie sił, i nie ma zna-

z tego rejonu. Wypieranych przez

mienia się z nimi w ich języku owocu-

czenia czy jest to ktoś, kto ma większe

budynki z cegły i betonu, znikających

je od razu otwartymi drzwiami, bo to

doświadczenie, czy jest to ktoś, kto jest

jak cerkiew w Moskalówce z powodu

jest dla nich przedziwne zupełnie.

po raz pierwszy w górach.

pożarów. Idea zapisania tych budow-

Szczyty o wysokości ok. 2000

nas tak bardzo nie dziwi

Ranek w górach

li, narysowania, zachowania „na kie-

m to nie jest nic nadzwyczajnego.

jak Ukrainiec w Polsce mówi

dyś” w szybko zmieniającej się rze-

ten samochód. Ale z kolei wcześniej

po polsku, uznajemy to za rzecz

Powiedzmy sobie szczerze, że są to

Góry są nieodłącznym

czywistości jest piękna i… I chciałam

nie było mi dane podróżowanie busi-

całkowicie naturalną, że to Ukrainiec

takie trochę większe Bieszczady, nie

elementem tych wypraw

napisać, że aż prosi o wsparcie, ale

kami, ściągniętymi z Zachodu przez

powinien mówić po polsku, a nie Po-

A więc, zajeżdżamy na miejsce.

mniej jednak, góry są zawsze w ja-

się zawahałam. Bo może i fundusze,

przedsiębiorczych ludzi, którzy wzięli

lak po ukraińsku. A niby dlaczego tak

Zazwyczaj staram się, żeby od razu

kimś sensie groźne. Groźne dla tych,

i sponsorzy ułatwili by te prace, ale

sprawy we własne ręce.

jest? To poczucie wyższości, które

było to miejsce z „mocnym uderze-

którzy nie docenią potęgi przyrody,

czy to jest potrzebne? Czy wtedy

Cały czas poruszamy się trans-

często towarzyszy Polakom przy

niem”, czyli głęboko w górach, ode-

dla tych, którzy wierzą zbyt mocno

inwentaryzacje zrobione byłyby le-

portem lokalnym i to jest wartością

okazji kontaktu z ludźmi z byłego

rwane od cywilizacji, z jakimiś czy-

w to, co sami potrafią. Tymczasem

piej? Czy środki nie spowodowałyby

ze względu na możliwość obserwa-

Związku Radzieckiego, jest bardzo

telnymi reliktami przeszłości. Wtedy

okazuje się, że nagła zmiana pogo-

położenia nacisku na ilość obiektów,

cji, kontaktów z ludźmi, wymiany do-

przykre i absolutnie nieuzasadnio-

od razu mamy możliwość wejść w

dy, ochłodzenie, silny deszcz, grad

warunki bytowania ekipy pracowni-

świadczeń.

ne. Absolutnie nie powinniśmy w ten

atmosferę tego, co jest do zrobienia.

czy burza, która wychodzi nagle ni

ków etc? Czy wtedy studenci mieliby

sposób do tych ludzi podchodzić, bo

Łatwo dostrzegamy, ze miejsce w któ-

stąd ni zowąd zza grani, powoduje

gdzie poznawać inności i podobień-

dlaczego właściwie?

rym się znajdujemy różni się w sposób

przestrach, załamanie psychiczne.

tu ludzie łatwiej się godzą, żeby

stwa, burzyć mity wschodniej granicy,

znaczący od wszystkich miejsc, które

Okazuje się, że wtedy trzeba bardzo

ingerować w ich prywatność

tak pojmuję tutaj swoją

poznawać samych siebie? Czy wtedy,

Ci ludzie, których spotykamy, są

znaliśmy dotychczas. Podobieństwa

mocno się wytężyć, żeby nie wpaść w

rolę, że po pierwsze jest to dą-

przy dotacjach, znalazło by się tam

ciekawi świata, sami rozpoczynają

przychodzą dopiero potem, ale pierw-

panikę, nie zacząć popełniać błędów,

żenie do pokazania i zapisa-

miejsce dla studentów?

rozmowy, sami zaczynają wypytywać

szy moment jest odbierany przez

które wbrew świadomości niektórych

nia świata, który się zmienia.

Bo wreszcie, jest jeszcze jeden

co nas interesuje, gdzie jedziemy,

Jak tak sobie obserwuje Huculsz-

uczestników z pewnym strachem i

uczestników tych naszych wypraw,

aspekt tych wypraw, o którym Włodek

skąd jesteśmy, co robimy, a z kolei

czyznę przez ostatnie kilkanaście

pewną dozą niepewności.

mogą skończyć się bardzo źle, na-

wspomniał w naszych rozmowach i któ-

zapytani chętnie opowiadają o sobie.

lat, to myślę, że tym co najbardziej

Bywają wspaniale, piękne chwi-

wet śmiercią. Telefon komórkowy nie

ry ma dla mnie szczególne znaczenie.

Myślę więc, że jest to ciekawe do-

mnie tu uderza, są zmiany, jakie się

le, kiedy rozchylamy połę namiotu o

pomoże, mimo, że od kilku lat nieźle

Wspólna historia Polski i Ukra-

świadczenie.

dokonują. Tak pojmuję tutaj swoją

świcie, takim zroszonym, lodowatym,

odbiera w tych górach, gdy mamy

iny, jak to bywa dla sąsiadów, jest

Tu ludzie łatwiej się godzą, żeby

rolę, że po pierwsze, jest to dąże-

i morze mgieł opada ku dolinom po-

kilka czy kilkanaście godzin drogi

historią burzliwą i budzącą wiele

ingerować w ich prywatność. Czasami

nie do pokazania i zapisania świa-

toków wyłaniając góry dookoła. Ten

do najbliższych siedzib ludzkich, i to

kontrowersji z obu stron. Zwłaszcza

sami temu sprzyjają, zapraszają. Np.,

ta, który się zmienia. Tutaj widzimy

proces jest kilkunastominutowy i

drogi nie asfaltowanej tylko ścieżki

historia zeszłego wieku, trudna, bo

sytuacja kiedy ktoś zaprasza przed

to bardziej niż gdzieś indziej, być

właściwie przez cały czas należałoby

w lesie. Kiedy zapada zmrok, kiedy

ciągle świeża. Jak Włodek wspo-

cerkwią wieczorem po Służbie Bożej

może dlatego, że jest to dla nas

go kręcić kamerą czy po prostu robić

trzeba „przechaszczować” poprzez

mniał wyżej – wszyscy jesteśmy tacy

do siebie do chaty, i jest to starsza

pewna egzotyka, a egzotykę łatwiej

zdjęcia poklatkowe, jak to się zmienia

krzaki czy bardzo ostro podejść pod

sami. Po obu stronach ta świeża

osoba, i jest grupa 8-9 młodych ludzi,

jest interpretować, łatwiej obser-

błyskawicznie, jak pięknie wygląda

górę doliną strumienia, po śliskich ka-

historia zostawiła wiele bólu i uprze-

którzy przecież nie wiadomo jakie

wować. Przekazanie pogorzelcom

budzący się dzień, o którym z góry

mieniach.

dzeń. On i jego studenci pochylając

mają zamiary, czy nie zrobią krzywdy

dokumentacji spalonej cerkwi w

Szczyty o wysokości ok. 2000 m to nie

głowę przed pięknem kultury i sza-

tej osobie, nie okradną jej w nocy.

Kosowie Moskalówce jest dla mnie

nując Człowieka, zmieniają postrze-

Rzadko, bardzo rzadko lądujemy

jeszcze jednym z dowodów na to,

jest nic nadzwyczajnego. Powiedzmy

ganie Polski i Polaków przez tych,

gdzieś na kwaterach, przygotowanych

że powinniśmy te stare cerkwie ry-

sobie szczerze, że są to takie trochę

których dziadków, rodziców, to co

dla turystów, dlatego, że w ten sposób

sować/zapisywać.

większe Bieszczady, nie mniej jednak

było, dotknęło najbardziej. Pokoik,

tracimy tę noc na kontakt z ludźmi. Na-

Ale myślę sobie również, że ce-

poświęcony Vincenzowi w muzeum

uczyłem się tutaj tego, żeby nie mar-

lem przyjazdów studentów jest na-

góry są zawsze w jakimś sensie groź-

w Krzyworówni jest tego jednym z

twić się pół dnia naprzód gdzie będę

uczenie ich umiejętności obserwacji

ne. Groźne dla tych, którzy nie docenią

dowodów. Przyjaźnie, znajomości,

spał, bo przeważnie jest tak, że lepiej

tego zmieniającego się świata i na-

konieczność i umiejętność dostoso-

lub gorzej, ale mam gdzie spać.

uczenie ich pewnego określonego

potęgi przyrody, dla tych, którzy wierzą

wania się i zrozumienie odmienności

Więc można trafić do ludzi i spać

typu wrażliwości. Zaznajomić się z

zbyt mocno w to, co sami potrafią. Tym-

życia, mają inny wymiar niż dotowa-

pod dachem, w izbie, i zostać ugosz-

inwentaryzowaniem można w zasa-

czasem okazuje się, że nagła zmiana

ne inwentaryzacje z doskoku, z izo-

czonym. Można wylądować w budyn-

dzie wszędzie, choćby na budynku

lowanego pensjonatu.

ku, który nie jest używany, i zarówno

ulicznego kiosku lub nowoczesnego

pogody, ochłodzenie, silny deszcz, grad

Wiec lepiej niech się to dzieje, jak

może to być budynek nowo budo-

wieżowca, tyle samo zawodowo się

czy burza, która wychodzi nagle

dotychczas. I pozostańmy przy tym,

wany i jeszcze nie zasiedlony, ale to

nauczą. Wyprawy są pretekstem,

że to co robią jest po prostu piękne.

rzadziej. Częściej jest to budynek już

żeby zrobić to w innym miejscu po to,

ni stąd ni zowąd zza grani, powoduje

opuszczony, już nie używany a jesz-

żeby nauczyć się obserwować. Żeby

kG

przestrach, załamanie psychiczne.

cze nie zniszczony.

nauczyć się patrzeć, kontaktować z