rekonstrukcja tożsamości

22

17 – 28 listopada 2009 * Kurier Galicyjski

czy paTrioTyzm może być opŁacaLnym?

ALEKSAnDER nIEWIńSKI

Lwowska ul. Kopernika w

pierwszych tygodniach wrze-

śnia br. miała szansę być w

centrum uwagi kulturologów

Lwowa, Ukrainy i gości z in-

nych krajów. Część z nich

zainteresowana była książka-

mi, przedstawionymi na XVI

forum Wydawców i sprzeda-

wanymi na dziedzińcu pałacu

Potockich. tuż nieopodal tego

pałacu, znacjonalizowanego

i zrabowanego po „złotym

wrześniu” 1939 r., w kinie Ko-

pernik, pamiętnym z lat przed-

Krzysztof Potocki wraz z żoną Anielą ze Skibniewskich

wojennych można było też

na terenie leśnictwa blisko Czortkowa

obejrzeć (w dniach 3-7 września

Kasjerki jednak łaskawie propono-

kiego artysty-malarza epoki odro-

br.) współczesne filmy polskie

wały krzesła z kawiarni w dodatku do

dzenia Albrechta Dürera (1471-1528).

o tematyce wojennej z okazji

biletów z odpowiednim wpisem słowa

W rzeczywistości okazało się, że jest

70. rocznicy wybuchu II wojny

„krzesło”. Chętnych widzów okaza-

to wydanie wrocławskiego artysty

światowej.

ło się tak dużo, że prawie wszystkie

szkoły powojennej. Jego surrealizm

Ukraińskie mass-media zwróciły

Autoobserwator z cyklu „Sztuka butów”, Andrzej Dudek-

krzesła w taki sposób przeniesiono

polega na szukaniu w sobie samym,

uwagę na niewłaściwy wybór miej-

Dürer

i ustawiono wzdłuż ściany… pół pu-

sięga aż w reinkarnację. Od 1969 r.

sca do urządzenia jarmarku książek

stronnictw patriotycznych?) prasę

za poważnego?” Jeszcze częściej

stej widowni (sic!). Wśród widzów

Andrzej Dudek wierzy, że jest wcie-

w sposób wręcz prozaiczny: „…za

i każdy może publicznie zaprezen-

brzmiała odpowiedź: „Wyjeżdżam…

brakowało organizatorów przeglądu i

leniem Albrechta Dürera…

mało miejsca…” Natomiast filmy pol-

tować własne zdanie na wspólne

Nie mam czasu”. Później, nieraz na-

prezesów polskich towarzystw (poza

Po zapoznaniu się z tą książką,

skie w kinie Kopernik pozostały bez

tematy, jeżeli oczywiście nie ma co

wet ze stron lwowskich gazet polsko-

jednym). W następnym dniu, podczas

odczułem niejako zachwyt z pożytku

ocen krytycznych.

ukrywać. Więc po co gdziekolwiek

języcznych udawało się wyjaśnić, kto

projekcji filmu Andrzeja Wajdy „Katyń”

twórczości artystycznej Albrechta

Rzeczywiście, skupienie uwagi

dzwonić i cokolwiek wyjaśniać? Po

i dokąd wyjeżdżał: do Częstochowy

i sytuacja powtórzyła się…

Dürera dla powojennych Niemiec,

na książce o dowolnej tematyce wy-

co wspólne tematy omawiać dwa

(pomodlić się), do Mrągowa (corocz-

Trudno uwierzyć różnym wersjom

przejawiającej się właśnie w rekon-

maga atmosfery szczególnej koncen-

razy do roku w kolejkach po kilo

nie na koncert), do podwarszaw-

podanej zmiany organizacyjnej, usły-

strukcji tożsamości narodu niemiec-

tracji, a nie gwaru ludzkiego, gdzie w

cukru, przestarzałą aspirynę w nie-

skiego sanatorium (na wypoczynek)

szanym po przeglądzie filmów. Rzecz

kiego, bez udziału reinkarnacji. W

powszechnej szturchaninie znacznie

oznakowanych opakowaniach wraz

i nawet do Warszawy… dla złożenia

jasna, że winy Konsulatu RP we Lwo-

latach powojennych, pragmatyczni

łatwiej jest zniszczyć buty, nie wspo-

z podartymi butami i z jedną książką

hołdu Orlętom Lwowskim. Przykro,

wie w tym nie ma, bo w ciągu 20 lat

Niemcy, po prostu, codziennie przy-

minając już o niewygodach innego

w dłoni, w dodatku o jakiejkolwiek

że tych stale wyjeżdżających „organi-

starań o odrodzenie kultury polskiej

pominali sobie chrześcijańskie war-

rodzaju. Na pewno nie do tego celu

treści? Czyżby kultura polska po-

zatorów-społeczników” nigdy nikt nie

we Lwowie zmieniło się wiele ekip

tości epoki odrodzenia, umieszcza-

zbudowany został pałac o pięknej,

legać miała li tylko na działalności

widział przy pracach remontowych

konsularnych, a podobne sytuacje

jąc reprodukcje obrazów Albrechta

na szczęście zachowanej architektu-

charytatywnej oraz na  układaniu

Cmentarza Orląt Lwowskich nawet

wciąż się zdarzają. Bo jaki interes

Dürera, urodzonego w Nowym Brze-

rze zewnętrznej. Nawiasem mówiąc

kwiatuszków pod pomnikami?

w najtrudniejszych dniach, gdy ga-

mogą mieć Anglicy „odwieczni nasi

gu, na banknotach marek niemiec-

historia nie pamięta czasów, by kiedy-

Oczywiście, najbardziej nieśmia-

zety ukraińskie pisały: „Przyjechali

sojusznicy”, by po raz drugi „mo-

kich. Tak trwało aż do czasu wejścia

kolwiek pobierano opłatę za wejście

li, lub mało zdolni mogą poddać się

tutaj Polacy, żeby budować swój

czyć palce” w wodach Gibraltaru? A

nowych banknotów (euro).

na pałacowe dziedzińce.

medytacji wzorem sztuki Andrzeja

cmentarz”.

„ręce Moskwy”? Przecież ich premier

Awangardzie artystycznej brakuje

Natomiast powszechnie zna-

Dudka-Dürera, która jest poszukiwa-

Była jeszcze jedna wersja wy-

Władimir Putin, będąc w Gdańsku

może świeżego spojrzenia na świat,

na jest historia pałacu Potockich w

niem drogi wyjścia z pustki duchowej

jaśniająca trudności w przeglądzie

1.09.2009 r., jednoznacznie stwier-

właściwego artystom renesansu. Na-

Antoninach, spalonego przez bol-

– drogi do źródeł ideowych. Ta sztu-

współczesnych filmów polskich na

dził, że „(…) Każdy naród ma swoją

tomiast rekonstrukcja tożsamości, to

szewików podczas rewolucji 1917 r.

ka wskazuje, że „twory sztuczne”

temat II wojny światowej – o zamiło-

historię”. Naiwni spodziewali się słów

konieczność zapotrzebowania na re-

Nieliczni turyści, rzadko zwiedzający

nie reprezentują tak naprawdę idei

waniu miejscowych „organizatorów-

czy chociaż gestów przeproszenia

alizm, odzwierciedlająca właśnie real-

to małe miasteczko, pozostałe po

wolności, czyli faktycznie świadczą

społeczników” do Schtirlitza, boha-

(kategoria pojęć chrześcijańskich),

ność (świata, otoczenia) w twórczości

wojnie 1918-1920 na terenie Rosji

o ich „fikcyjności”. Statua Wolności

tera serialu telewizyjnego z czasów

ale Rosjanie mają swoje problemy

artystycznej. Wyraźnym przykładem to

Sowieckiej (obecnie w obwodzie

w USA jest tylko ideowym symbolem

ZSRR, spopularyzowanego również

w rekonstrukcji własnej tożsamości.

potwierdzającym jest choćby „Sztuka

Chmielnickim), podziwiają resztki

wolności, a nie jej źródłem. Podobnie

w PRL. Wersja ta wydaje się bardzo

Już 9.09.2009 r. ukraińskie wiado-

Butów” Andrzeja Dudka-Dürera, kiedy

zespołu pałacowego: bramę wjaz-

jest z patriotyzmem, jego sztuczność

prawdopodobna, ponieważ niektóre

mości telewizyjne podały, że prawo-

artysta corocznie spogląda na świat

dową, park i stajnie dla koni. W tym

pojawia się wtedy, gdy chciwość pry-

programy TV Ukrainy od czasu do

sławna cerkiew rosyjska zrehabilito-

go otaczający, ubrany w te same buty,

miejscu należy przywołać sylwetkę

watnych interesików dominuje nad

czasu „kręcą” powtórkę tego serialu.

wała generała A. Własowa, hitlerow-

wielokrotnie naprawiane, lecz nie wy-

Krzysztofa Potockiego, związanego

interesami narodowymi. Razem z tym

Kim był naprawdę prototyp Schtir-

skiego kolaboranta... Amerykanom,

mieniane na nowe. Buty artysty sta-

z tym pałacem, a zamordowane-

odbywa się jednoznaczna zmiana toż-

litza-Isajewa, oficera wyższej rangi

też naszym sojusznikom w koalicji

rzeją się wraz z nim samym. Podobne

go w Katyniu, który aresztowany

samości osobowej. W sztuce jedzenia,

służb wojskowo-politycznych hitle-

antyhitlerowskiej, teraz nic do spraw

spojrzenie prezentuje „Sztuka dżin-

został za posiadanie broni myśliw-

na przykład, czarnego kawioru nigdy

rowskich i sowieckich? Nikt nie wie

polskich, a tym bardziej nie do Lwo-

sów” czy „Sztuka jedzenia”.

skiej. Przed II wojną światową był on

nie podaje się wraz z czerwonym.

po dzień dzisiejszy. Czyżby był nim

wa, z którego daleko tak do Gibralta-

Tak prosty wniosek nie każdy po-

nadleśniczym niedaleko Czortkowa

Czyżby nie wiedzieli o tym wielbicieli

generał A. Własow?

ru jak i do Katynia. Warto dodać, że

trafi wyciągnąć, gdyż nadal w sztuce

i broń ta należała mu się z urzędu.

„furszetów” poimprezowych? Patrio-

Podobnych pytań pozostaje wie-

amerykańscy studenci bardzo słabo

surrealistycznej istnieje zapotrzebowa-

Chociaż Krzysztof Potocki nie wal-

tyzm nie może być opłacalnym, ale

le po zmianie czerwonego sztandaru

znają polską historię (świadczą o

nie na taki właśnie rodzaj. Widocznie

czył z Sowietami po ich wkroczeniu

może być jedynie ofiarnym.

ZSRR na różnokolorową flagę . Po-

tym wywiady prowadzone przez TVP

na „terenach postkomunistycznych”

w granice II Rzeczypospolitej, nie

Wyciągnięcie koncepcji umiarko-

lacy mniej mają z tym kłopotu i dla-

„Polonia” w przededniu 70 rocznicy

wciąż trudno odnaleźć credo chrześci-

miało to dla władz sowieckich żad-

tego być może nie wszyscy goście

wybuchu II wojny światowej). Pozo-

jańskie: „po czynach ich poznacie”.

nego znaczenia. Podzielił los kilku

wania własnego egocentryzmu z twór-

z Polski potrzebują lustracji, a wielu

stają Ukraińcy, - ależ to nasi bracia

Pierwsze dwa dni przeglądu

tysięcy oficerów polskich.

czości Andrzeja Dudka-Dürera staje

z pewnością jest jej przeciwnikami.

i siostry!

polskich filmów fabularnych (współ-

Wróćmy jednak do tematu jed-

się być zrozumiałe. Pozostaje pytanie,

Natomiast we Lwowie po „złotym

Wcześniej w podobnej sytuacji

czesnych, historycznych) – „Gene-

nej z książek, nabytych na dziedziń-

czy warto sięgać do awangardowego

wrześniu” 1939 r. sytuacja jest zupeł-

któryś z moich kolegów próbował

rał Nil” – wywarły dobre wrażenie

cu pałacu Potockich w ramach wyżej

postmodernizmu, odwołującego do

nie inna. Na proste zwrócenie uwagi

dodzwonić się (teraz brak żadnych

na widzach. Wydawało się nawet,

wspomnianego Forum Wydawców.

akceptacji innych (wschodnich) kul-

po galicyjsku: „nie fajnie!” nie każdy

numerów telefonów na ofercie filmo-

że coś zmieniło się ku lepszemu w

Jest to album fotografii i wideo (pra-

tur, gdy żyjemy nie w Azji i nawet

potrafi odejść po angielsku lub wyra-

wej) do miejscowych samo oświeco-

organizacji podobnych polskich im-

ce z lat 1965-2005) Andrzeja Dud-

nie na przestrzeni euroazjatyckiej,

zić się po rosyjsku.

nych „organizatorów-społeczników”

prez we Lwowie. Niestety w trzecim

ka-Dürera, wydany we Wrocławiu w

lecz w europejskim Lwowie? Żyjemy

Wielki Polak i lwowianin Zbigniew

w celu wyjaśnienia przyczyn zaist-

dniu przeglądu (5.09.2009 – film

2006 r. pod tytułem „Rekonstrukcja

dzięki ofiarności takich bohaterów,

Herbert wszystkim rodakom pozo-

niałej sytuacji. Odpowiedzi można

„Generał. Zamach na Gibraltarze”)

tożsamości”. Książkę tę dostałem w

jak Rotmistrz Pilecki, Generał Nil, Pre-

stawił jednoznaczną zapowiedź: „Idź

było usłyszeć różne, najczęściej były

działania, chyba metafizyczne, po-

prezencie od młodej Ukrainki. Dziew-

mier Władysław Sikorski i Rodacy, spo-

i świadcz!” Na szczęście obecnie

to pytania typu „Pan by się poświę-

krzyżowały zbyt wczesny optymizm

czynie tej, być może jak i mnie, na-

czywający w dołach katyńskich i innych

mamy wolną i niezależną od przyja-

cił?”, „Co pana w tym pociąga?”,

i przywróciły dawny stan rzeczy.

zwisko na okładce Dürer, skojarzyło

grobach Golgoty Wschodu.

cielsko-rodzinnych kółek (różnych

„Po co to panu?”, „Pan uważa siebie

Wolnych biletów w kasie nie było.

się najpierw z twórczością niemiec-

kG