25

Kurier Galicyjski * 17 – 28 listopada 2009

baty. Nie ma mowy o jakichkolwiek

cunku. Chodzi jednak przede wszyst-

sprzed 1939 r. Jest to raczej odważna,

w mniejszym lub większym stopniu jest

archaicznym języku musi zostać od-

ambitnych projektach, połączonych

kim o to, że nie od tego powinno się

zdecydowana i skuteczna, ale jednak

spowodowane obecnością świadomej

rzucona. Język otwarty, ale przecież

w bogatą koncepcję i realizowanych

zacząć.

walka o obronę podstawowych praw,

narodowo ludności polskiej. Tak więc na

nie sprzeniewierzający się polskich

za granicami kraju, dopóki dopóty w

Nacisk położony być powinien na

o obronę prawa do polskości i wiary

słowa o wzmożonej aktywności Polski

wartościom i prawdom historycznym,

Polsce nie zostanie przełamany pat

zupełnie inne elementy polsko-ukraiń-

katolickiej. Oczywiście, nie należy tu-

wobec Polaków na Wschodzie, o wie-

nastawiony jednak na uznanie tego,

w tej materii.

skich, ale także polsko-litewskich czy

taj generalizować. Zupełnie przecież

lopłaszczyznowych projektach nowego

co inne narody wniosły w budowę

polsko-białoruskich interakcji. Przede

otwarcia, łatwo postawić zarzut naiw-

inaczej wygląda sytuacja w Wilnie,

Kresów Wschodnich, zanurzony w

wszystkim trzeba postawić na odbu-

ności. Przecież narody zamieszkujące

inaczej w Grodnie i jeszcze inaczej

europejskim kontekście, ma dużo

tożsamość kresowa –

dowanie zaufania między narodami.

rzeczone tereny są niezwykle czułe na

we Lwowie, gdzie nawet podstawowe

większe szanse powodzenia. Ci, któ-

ważny składnik polskości

Polacy zamieszkujący znajdujące

To osiągnąć można tylko przez wza-

każdy przejaw aktywności polskiej, na

prawo własności jest w odniesieniu

rzy doszukują się w tym zaprzedania

się poza granicami kraju tereny kre-

jemne poznanie się, obalenie stereoty-

każdy argument mówiący, że Polacy są

do Polaków brutalnie łamane.

pryncypiów (takich jak choćby walka

sów wschodnich z całą pewnością

pów. Niezbędna wydaje się swego ro-

tam u siebie, że znikąd nie przyjechali,

Nie należy jednak popadać w

o pamięć wołyńską), mylą się. Szorst-

nie przedstawiają takiego bogactwa

dzaju kampania kulturalna, ilustrująca

że nie są obcy.

skrajny pesymizm. Aktualna kondy-

kim językiem nie da się nic osiągnąć

zarówno intelektualnego, jak i gospo-

obiektywnie pozytywny wkład Polski i

Rzeczywiście, zmiana polityki

cja Polaków w mniejszym lub więk-

po drugiej stronie, potrzebna jest po-

darczego w porównaniu do swoich

Polaków w najpiękniejsze walory Kre-

Warszawy wobec Kresów i Polaków

szym stopniu nie jest bardziej witalna

lityka wielu kroków, które muszą w

przodków, zamieszkujących Lwów czy

sów. Winno zostać to pokazane nie

zamieszkujących te tereny wymaga

przede wszystkim dlatego, że w kraju

końcu doprowadzić do zrozumienia

Wilno w czasach II Rzeczpospolitej.

jako przejaw polskiej ekspansji, ale

subtelności, wyczucia i znajomości

nie ma pomysłu na Kresy, na pomoc

polskich racji o wielu tragicznych wy-

Przed wojną bowiem wspomniane

jako wspólne dziedzictwo, które ubo-

w pozytywnym nowym otwarciu Pola-

narodów sąsiednich. Polska sub-

darzeniach. Już dziś powinniśmy po-

kresowe metropolie były wybitnymi

telność zmutowała się do skrajnych

gaca dziś ukraińskie czy białoruskie

ków na Wschodzie. Środki i sygnały

łożyć akcent w debacie z Ukraińcami

ośrodkami nie tylko na skalę regio-

postaci, przez co wysyłany jest jasny

regiony, ludności oferuje całą gamę

płynące z Warszawy są po pierwsze

na to, że z rąk zbrodniczej UPA ginęły

nalną, ale z całą pewnością ogól-

również dziesiątki tysięcy Ukraińców.

nopolską. Mało tego, były ważnymi

Nikt też dziś nie określił, jakie inte-

ośrodkami w całym regionie centralnej

resy po swojej zachodniej granicy ma

i wschodniej Europy. Dziś, owszem

Rosja, gdzie one są zbieżne z polski-

jest to przyznawane, jednak bezna-

mi a gdzie im przeciwstawne. Wydaje

miętne potraktowanie tego tematu

się, ze Rosjanie już dawno rozpoczęli

często owocuje brakiem uznania rze-

swoją miękką politykę, przez radio

czywistej wartości tego niewątpliwego

film i muzykę, tak, by odzyskać wpływ

sukcesu. Sukcesu, który był dziełem

tam, gdzie istnieje ich mniejszość

Polaków szczególnego typu, Polaków

narodowa. Rosjanie choćby przez

kresowych.

ofensywę swojej popkultury mocno

Dziś na Kresach cały czas spo-

osadzili się w świadomości społecz-

tykamy się czarującą polskością,

nej państw między Polską a Rosją,

usposobieniem mieszkających tam

gdzie w wielu regionach doprowadzili

rodaków, niespotykaną kulturą by-

do kulturowej rusyfikacji. Dziś wy-

cia, które przetrwały tam w niemal

grywają różne polityczne wybory w

nienaruszonym stanie od czasów II

Estonii i Łotwie, mocno wewnętrznie

Rzeczpospolitej. Cały czas spotkamy

wzmacniając swoje organizacje w tym

tam Polaka, przedstawiciela kultury

regionie. W Moskwie tak jak i u nas z

zachodniej, przedstawiciela cywilizacji

całą konsekwencję przypomina się o

łacińskiej, która piękno, kulturę i filozo-

zbrodniczej historii OUN i UPA. Dziś

fię wykrystalizowała w sobie poprzez

mało się w Polsce mówi o tym, że wie-

starcie z narodami ze Wschodu. A

lu litewskich Rosjan i Białorusinów woli

przecież Kresy były przez całe wieki

dziś głosować na Akcję Wyborczą Pola-

tyglem narodów i to głównie narodów

ków na Litwie, widząc w niej reprezen-

wschodnich. Ta oszlifowana w licz-

tanta swoich interesów.

nych konfliktach, walce o tożsamość,

specyfika Polaka stała się doskona-

W poszukiwaniu

Lwów, Wołoska cerkiew i kościół Dominikanów

łym środowiskiem dla rozwoju wielu

sojuszników

wybitnych postaci, w które obfituje

Wszelkie te działania, nawet naj-

słabe, nieśmiałe ciągle oglądające się

historia Kresów Wschodnich. Jeśli

bardziej przyjazne, twórcze i budu-

na sąsiednie stolice, a z drugiej stro-

dodamy do tego specyficzne, wyjąt-

jące działania, nie stworzą trwałych

ny defensywne, skupione na ckliwym

kowe połączenie polskiej ludowości

podwalin pod wzmożoną aktywność

zachowaniu szczupłego stanu po-

z ogromnym potencjałem intelektual-

Polski na Kresach Wschodnich, gdy

siadania. Jakże bolą słowa Polaków

nym ważniejszych ośrodków akade-

Polacy będą działać sami. Potrzeb-

z Wilna, którzy mówią, że najlepszą

mickich, łatwo zrozumiemy, że naród

ne jest szerokie grono podmiotów,

dla nich pomocą byłoby zamknięcie

polski stracił jeden z najważniejszych

narodów, które zostaną zaproszone

polskiej ambasady w Wilnie, czy ro-

swoich składników. Można nawet po-

do tego „europejskiego leczenia ran”.

daków ze Lwowa, którzy mają poważ-

wiedzieć, że oprócz sylwetki Polaka

Można być przekonanym, że tego ro-

ny do nas zarzut, że zostawiliśmy ich

z Wielkopolski jest to jeden z dwóch

dzaju projekty zyskają uznanie w całej

a tak poparliśmy szkodliwą dla nich

najważniejszych typów osobowości

Europie i to pod unijnym sztandarem

„pomarańczową rewolucję”. Bez ja-

polskiej, która razem ukształtowała

będzie można wykonać całą masę po-

snej, spójnej i wielopłaszczyznowej

uniwersalną świadomość polską.

zytywnej pracy, której owocem może

koncepcji z Polski, z Warszawy, na

Polacy po obu stronach granicy II

być właśnie przygotowanie gruntu,

wspomniane nowe otwarcie, na „Kre-

Rzeczpospolitej doświadczyli szcze-

ochłodzenie wrogości do Polaków,

sy jutra” stan ten nie ulegnie zmianie.

gólnie wiele. Oprócz zbrodniczej oku-

obudzenie sympatii, bez której każda

A przecież może mieć to nie tylko

pacji niemieckiej, czy też barbarzyń-

obecność Polski po drugiej stronie

zbawcze skutki dla samych Kresów,

skiej okupacji sowieckiej, doświad-

granicy będzie owocowała skanda-

ale i poprzez tamtejszą – jak wspo-

czyli ludobójstwa ze strony faszystów

lem i manifestacjami radykałów.

sygnał o polskiej uległości, o pozo-

bardzo interesujących wydarzeń kul-

mniano wcześniej, niezwykle cenną –

ukraińskich, którzy z nienawiścią

Nie mniej istotna jest zmiana

stawieniu Polaków na Wschodzie sa-

turalnych. Stale należy podkreślać,

tożsamość i potencjał także dla Polski

zalali krwią całe województwa. Jak

kursu geopolitycznego Polski w tym

mym sobie. A to jest sygnał, który już

że obecność polskiej kultury, nauki,

i nowoczesnej świadomości Polaków

wiele znaczy tożsamość kresowa, ta

regionie. Jedynie kurs wobec Litwy

na wstępie blokuje pewne działania.

czy przede wszystkim popkultury i

XXI wieku. Polaków, którzy potrze-

duchowa odrębność, łatwo wskazać

i budowanie jednego bloku z pań-

Z drugiej zaś strony wiele środowisk

rozrywki na tamtych terenach to nie

bują witalności kresowej, by z pogo-

na przykładzie Wrocławia czy innych

stwami bałtyckimi może być oceniane

uderza w punkt najbardziej czuły – w

oznaka polskiej ekspansji, ale nasz

dą ducha uczestniczyć w procesach

większych ośrodków Ziem Odzyska-

pozytywnie. W odniesieniu do Kijowa

tym wypadku dla Ukraińców w zbrod-

wkład w budowę mostów między na-

zjednoczonej Europy.

nych, w których to niemal z miejsca

i Mińska sprawa wygląda już mniej

nie UPA i OUN. Można powiedzieć,

rodami, powinniśmy zaszczepić w są-

przesiedleni mieszkańcy Kresów za-

optymistycznie. Warszawa zdecydo-

że zaczęto zupełnie od końca. Polacy

siadach myśl o budowaniu jedności w

częli odgrywać znaczącą rolę w kultu-

wanie opowiedziała się za demokra-

Kresowość nie jest wroga

jako naród nie mając za grosz zaufa-

wielości. Do tego niezbędnym wyda-

rze, nauce, życiu społecznym. Rzecz

tami, a więc opozycją wobec Łuka-

narodom sąsiednim

nia po stronie narodu ukraińskiego –

je się zaznaczenie, że przez Polskę

Pierwszym zarzutem, jaki pojawi

jasna potencjał ów był zbyt słaby, zbyt

szenki. Z punktu widzenia polskich

mowa tu głównie o zachodniej Ukra-

tak naprawdę płynie na Wschód nie

się w odniesieniu do powyżej wskaza-

zdziesiątkowany, pozbawiony elit, aby

interesów jest to raczej pochopne

inie – celują w najbardziej czuły, z

tylko kultura znad Wisły, ale przede

nych tez będzie – jak sądzę – zarzut

móc przenieść bez utraty na wartości

posunięcie. Owszem, nie należy uda-

jednej strony wstydliwy, z drugiej zaś

wszystkim świadomość zachodnia,

nierealności. Faktem jest przecież, że

wzorce z miast Kresów.

wać, że demokratycznej opozycji nie

legendarny punkt tożsamości ukraiń-

europejska, za którą często za Bu-

Polacy zamieszkują najbardziej naro-

Dziś oprócz ujmującego usposo-

ma, albo też że prezydent Białorusi

skiej. Oczywiście, prawda historyczna

giem tak się tęskni. Polska narracja

dowo aktywne tereny Litwy, Białorusi

bienia i wciąż żywej tożsamości kre-

jest demokratą na wzór zachodni. To

jest istotna, nie można pozwolić sobie

musi być mocno zakorzeniona w wąt-

i Ukrainy. Można nawet powiedzieć

sowej Polacy na Wschodzie nie znaj-

są oczywistości, o których doprawdy

na zbyt koncyliacyjne podejście – to

ku europejskim. Retoryka narodowa,

więcej, że ożywienie narodów są-

dą tyle siły, aby zorganizować życie

nie warto debatować całymi latami.

tylko rodzi coraz większy brak sza-

szorstka, egoistyczna, prowadzona w

siednich w tych właśnie miejscach,

na Kresach Wschodnich na wzór tego

Na razie w Mińsku rządzi Łuka-