dawne kresy

22

30 listopada – 14 grudnia 2009 * Kurier Galicyjski

Wędr Wka szLakiem WspomnieŃ

MAŁgoRzATA ziEMskA

swojej Małej ojczyzny - Woły-

nia, rezygnujemy z wyjazdu do Zba-

By zrozumieć żal, tęsknotę i

raża, Wiśniowca i Tarnopola. Zresztą

wierną pamięć, trzeba odwiedzić

tego dnia spora grupa uczestników

Kresy. Dla grupy Lubuszan o kreso-

naszej wycieczki wyrusza samo-

wych korzeniach taka podróż sen-

dzielnie szlakiem wspomnień. Jedni

tymentalna stała się możliwa dzięki

jadą jeszcze dalej na wschód - w

wycieczce zorganizowanej pod ko-

głąb Ukrainy, inni na południe, gdzie

niec lipca bieżącego roku staraniem

toczy wody rodzinny Zbrucz. My

dwoje pozostajemy w Krzemieńcu.

prezesa Jana Tarnowskiego

przez Towarzystwo Miłośników

Pierwsze kroki kierujemy do pani

Lwowa i kresów Południowo-

ireny sandeckiej, ambasado-

Wschodnich z Zielonej Góry. Ku ro-

ra polskości w krzemieńcu.

dzinnym stronom wieźliśmy nie tylko

Dzięki życzliwości jej ucznia, który

stęsknione, gorące serca, ale i dary

pięknie mówi po polsku i prowadzi

dla polskich szkół we Lwowie i w

nas wprost do pani Ireny, bez trudu

Krzemieńcu.

docieramy do małego domku, w

Z pieśnią „Kiedy ranne wstają

którym niegdyś mieszkał profesor

zorze” wyruszamy o świcie z Zie-

Willibałd Besser. Ogród tonie w zie-

lonej Góry. Zaopatrzeni w lwowskie

leni. Do okien starego dworku za-

śpiewniki nie dostrzegamy setek ki-

glądają wysokie malwy o okazałych

lometrów dzielących nas od celu po-

ciemnobordowych kwiatach. Ledwo

dróży. Ileż w autokarze wspomnień

otworzyliśmy furtkę, do nóg łaszą

o polskich Kresach, nadziei, że bę-

się psy i koty, które znalazły tu mi-

dzie można dotrzeć do znajomych

skę strawy. Pukamy do drzwi zie-

miejsc, spotkać rodzinę, przyjaciół

lonego, oszklonego ganku. Otwiera

Na Cmentarzu orląt Lwowskich

z dzieciństwa i młodości, odwiedzić

opiekunka i córka chrzest-

kościół, w którym brali ślub rodzi-

projektodawców ukazała się postać

Późnym popołudniem docie-

wolę kolejnych pokoleń Polaków, by

na pani ireny - pani Emilia

ce czy przywieźć do kraju choćby

poety spowita w luźno narzucony

ramy do Krzemieńca. W jasnych

to przesłanie realizować. W drodze

Wolanicka. Pytamy żartem, czy

garść ziemi ze swojej Małej Ojczy-

płaszcz. Mistrz w zadumie wsparł

promieniach słońca „rzędem białe

do hotelu z okien autokaru ciekawie

panie przyjmą pielgrzymów z Pol-

zny. W tej przestrzeni wędrówki z

głowę na prawej ręce. Za nim stoi

ukazuje domy, jak perły, szmarag-

oglądamy miasto. Mijamy kolejne

ski, ale już jesteśmy zapraszani do

poszczególnych opowieści wyłania

Geniusz ubrany w zbroję i hełm ze

dami ogrodów przesnute”. Kraina

cerkwie. Hotel „Wika”, w którym no-

saloniku, w którym wita nas pani

się swoista mapa Kresów i ich tra-

spuszczoną przyłbicą. Skrzydłami

Króla Ducha wita nas majestatycznie

cujemy, godny polecenia każdemu,

Irena Sandecka. Długo rozmawia-

giczne losy. Wygnańcy ze Lwowa, z

zdaje się osłaniać siedzącą postać.

w koronie gór: Kułiczówki, Ostrej,

kto zamierza odwiedzić Krzemie-

my o życiu pani Ireny i jej rodziców,

Łucka, Dubna czy Tarnopola dobrze

Płaskorzeźba została umieszczona

Wołowicy, Kalinówki, Osowicy, Krzy-

niec. Wygodne, ładnie urządzone

wspominamy pracowników Liceum

pamiętają każdy bliski sercu kąt.

w owalnej niszy ujętej w obramowa-

żowej, Kępy Krafta, Skał Dziewi-

i dobrze wyposażone pokoiki (jest

Krzemienieckiego, oglądamy albu-

Z kolei potomkowie repatriantów

nie z ciemnego marmuru. Ryzykując

czych, Syczówki, Czerczej i Bony.

telewizor i lodówka) ze schludnymi

my ze zdjęciami. Smakujemy tej

z Wołynia i Podola przypominają

wiele, zaproszono na uroczystość

Położone w głębokim jarze miasto

łazienkami. Z kolei w hotelu „Eden”,

wyjątkowej kresowej serdeczności,

cenne wskazówki, które pomogą

przedstawiciela władz. Oświadczo-

rozciągnęło się wzdłuż głównej ar-

gdzie jemy śniadania i obiadokola-

która nie pozwala wypuścić gościa

rozpoznać rodzinny dom. W bagażu

no mu, że płaskorzeźba przedsta-

terii na trasie Czerniowce - Kijów.

cje, serwują smaczne posiłki. Wie-

z progów domu bez obiadu i słod-

wspomnień z Kresów, na zdjęciach

wia lokalnego poetę, a on dokonał

Autokar zatrzymuje się na parkingu

czorem trudno zasnąć. Nareszcie

kiego poczęstunku, bez dobrego

wyjętych ze starego albumu pozo-

odsłonięcia dzieła, które szczęśliwie

nieopodal kościoła pod wezwaniem

po wizycie w 1992 roku w Central-

słowa na drogę. Tym razem pani

stały przecież ważne punkty orien-

przetrwało do naszych czasów. Z kolei

św. Stanisława. Wkrótce pojawiają

nym Państwowym Historycznym

Emilia prowadzi nas wprost pod

tacyjne: kościół, strażnica KOP-u,

po prawej stronie wejścia widnieją

się w pobliżu chłopcy, którzy ofe-

Archiwum Ukrainy w Kijowie, gdzie

bramę Muzeum Słowackiego. Za-

zamkowa wieża, budynek niegdyś

dwa podłużne, przepiękne obrazy

rując za 1 hrywnę różnej wielkości

oglądałam licealne dokumenty opa-

dbany biały dworek kryje ślicznie

polskiej szkoły. Fragment pięknych,

ze starego licealnego kościoła - ar-

kawałki szaroszkłistego krzemienia,

trzone podpisem Tadeusza Czackie-

urządzone wnętrza. Ekspozycja

a później jakże bolesnych dziejów

chaniołowie Gabriel i Michał. Zatem

mimowolnie przypominają, skąd

go, zrealizowałam marzenie o wizycie

zachwyca zmysłem dekoracji. Waż-

naszego narodu. Młodsi uczestnicy

na te delikatne anielskie oblicza pa-

wywodzi się nazwa miasta. Dzisiaj

w słynnych Atenach Wołyńskich. W

ne są eksponaty; autografy i książki

wycieczki słuchają z uwagą niezwy-

trzyli w modlitwie uczniowie słynnej

ten materiał jest przede wszystkim

myślach zapełniam kręte uliczki wi-

Słowackiego, jego rysunki, portrety

kłej lekcji ojczystej historii. Podróż

Szkoły Czackiego, przed nimi modlił

wykorzystywany do celów budowla-

jące się po zboczach gór postaciami

malarskie członków jego rodziny, ale

nie dłuży się nikomu.

się Juliusz Słowacki. Oto owe „złote

nych, np. do brukowania ulic. Wcho-

uczniów, którzy o świcie zbiegają do

ważne jest też wyjątkowo misterne

Nocleg w Radymnie na północ

archanioły” z wielu jego wierszy. Nie-

dzimy do wnętrza kościoła – jedynej

królującego w centrum Krzemieńca

upięcie firan i zasłon, dobór barw w

od Przemyśla. Nazajutrz trzygodzin-

co dalej konfesjonał z kościoła jezu-

polskiej świątyni, która była otwarta

licealnego gmachu. Pospiesznie

aranżacji poszczególnych pomiesz-

ny postój na granicy. Po jej przekro-

itów, w którym obecnie znajduje się

na Wołyniu po wojnie. Ciemne wnę-

wchodzą po bocznych krętych scho-

czeń, piękne kwiatowe kompozycje

czeniu dzwonki telefonów komórko-

cerkiew prawosławna. Ciekawa jest

trze kryje dla pielgrzyma z Polski nie

dach. Godzina szósta rano. Praco-

rozstawione ze smakiem wśród sty-

wych oznajmiają zmianę operatora.

też historia odwiedzanej przez nas

lada skarby. Gdy oślepione słoń-

wity profesor Willibałd Besser,

lowych mebli. Po obejrzeniu ekspo-

Jeszcze przestawienie zegarków o

świątyni. W kontekście opowieści

cem oczy przywykną do półmroku,

który mieszka blisko szkoły, już

zycji miła niespodzianka - wystawa

godzinę do przodu. Droga wije się

o walce naszych rodaków o polski

z lewej strony wejścia wyłania się

rozpoczął lekcję zoologii dla kursi-

prac malarzy ukazujących Krzemie-

wśród pół i lasów. Nagle zza zakrętu

kościół w Krzemieńcu słowa poety:

piękna płaskorzeźba dłuta Wacława

stów. O siódmej uczniowie wraz z

niec w różnych porach roku. Z przy-

wyłania się potężna jasna budowla

„Lecz zaklinam, niech żywi nie tracą

Szymanowskiego. Nasza prze-

profesorami spotykają się na mszy

jemnością rozmawiamy z gospoda-

na wzgórzu. Zamek w Olesku –

nadziei...” nabierają wyjątkowego

porannej w licealnym kościele, a o

rzem tej małej galerii, przy okazji

wodniczka – pani Mirosława

miejsce narodzin króla Jana III So-

znaczenia. Zasłuchani nie mamy

Butyńska przypomina historię tego

ósmej już zaczynają się zajęcia. Na

poznając różne sekrety związane

bieskiego. Obiekt jest dostępny do

ochoty opuszczać tego tak ważnego

dzieła. Krzemieńczanie bardzo pra-

przerwach chłopcy przechadzają

z samym muzeum. Stąd już tak bli-

zwiedzania i kryje w swoim wnętrzu

dla Polaków miejsca. Jest niedziela,

gnęli w godny sposób uczcić waż-

się grupkami po rozległym dziedziń-

sko do licealnych gmachów. Przez

godną obejrzenia galerię rzeźb i ob-

więc żałujemy, że nie zdążyliśmy na

ną, bo 100 rocznicę urodzin Juliu-

cu. Lekcje trwają nawet do godziny

furtkę w starym murze wchodzimy

razów, między innymi portrety człon-

mszę o godzinie dziesiątej. Można

sza Słowackiego. Właśnie Wacław

dziewiętnastej, kiedy profesor Hipo-

na teren dawnego ogrodu botanicz-

ków rodzin Kamienieckich, Żółkiew-

wtedy spotkać krzemieńczan o pol-

Szymanowski wygrał konkurs na

lit Gerlache kończy wykład na temat

nego. Dzisiaj po wspięciu się na

skich, Daniłowiczów, Sobieskich,

skich korzeniach. Pragnęlibyśmy

projekt pomnika Szopena, który do

wymowy francuskiej. Licealiści wra-

schodki stajemy przy okazałej sali

a także malowidła batalistyczne

też poznać duszpasterza, który

dzisiaj zdobi warszawskie Łazienki.

cają do małych pobielanych dom-

gimnastycznej. Aż trudno uwierzyć,

przedstawiające wiktorię wiedeńską

tak dba o świątynię /właśnie trwa-

Zachwyceni jego pracą krzemień-

ków wśród zielonych sadów, których

że na początku XIX wieku stał tu

Sobieskiego oraz zwycięskie bitwy

ło układanie płyt w przedsionku/ i

czanie udali się zatem do Krakowa.

kilka widzieliśmy z okien autokaru.

dom, w którym przyszedł na świat

jego pradziada hetmana Stanisława

potrafi skupić wokół spraw parafii

Artysta przychylił się do ich prośby,

Zostało ich niewiele w Krzemieńcu.

Juliusz Słowacki. Wówczas było to

Żółkiewskiego. Napisy pod obrazami

nie tylko Polaków, ale i tych, którzy

ale ponieważ poezja Słowackiego

W urokliwej dzielnicy drewnianych

służbowe pomieszczenie przydzielo-

bardzo lakoniczne, ale nikłość opisu

pochodzą z małżeństw polsko-ukra-

była zakazana przez carską cen-

domków hitlerowcy urządzili w cza-

ne rodzinie Teodora Januszewskiego,

wynagradzają ładnie wydane w języ-

ińskich. Niestety telefon księdza nie

zurę, płaskorzeźba przyjechała do

sie wojny getto. Dzielnica spłonęła

zarządcy dóbr licealnych i ojca póź-

ku polskim foldery. Kilka kilometrów

odpowiada. Z żalem opuszczamy

Krzemieńca z Paryża, gdzie wyko-

w trakcie jego likwidacji.

niejszej pani Słowackiej. Po róż-

na północ kolejna posiadłość Sobie-

tę skromną świątynię o przecież

nano odlew z brązu, w kawałkach,

nych perypetiach budynek został w

Nazajutrz wraz z ojcem

skich - Podhorce. Zjeżdżamy na po-

wielkiej mocy, która kryje w sobie

natomiast na skrzyniach napisano,

1923 roku przeznaczony do rozbiórki,

Tadeuszem Marcinkowskim,

łudnie. Wąska droga pnie się wśród

nie tylko pomnik wieszcza i jego

że to fragmenty maszyn. Na miej-

a pani Irena Sandecka wspomniała,

łucczaninem z pochodzenia,

coraz wyższych wzniesień.

przesłanie, ale także niezłomną

scu zmontowano części i oto oczom

że z córką kuratora Marka Piekar-

który przekazał mi miłość do