pałace kresowe

12

15-28 stycznia 2010 * Kurier Galicyjski

koLekcja kLasyczna

dachu i większości sklepień. Jego

jAN GoRtAt

czas jest policzony.

Na obszarze ziem Ukra-

Pałac w Czarnominie (koło

iny wchodzących niegdyś

Bracławia) został wybudowany dla

w skład Rzeczypospolitej

Mikołaja Czarnomskiego h. Ślepow-

wielu narodów znajdowała

ron około 1820 r. przez architekta

się moc domów szlachec-

Francesco Boffo, który działał w

kich – pałaców i dworów,

Odessie a pochodził z Sardynii. Mi-

wybudowanych w XViii i XiX

kołaj Czarnomski był człowiekiem

w. Wiele z nich powstało w

przedsiębiorczym i w początku XIX

ostatniej ćwierci XViii w. i w

w. doszedł do sporego majątku,

pocz. XiX w., w okresie do-

kupując min. wieś Rozbójna, której

minacji stylu klasycystycz-

nazwę zmienił na Czarnocin i za-

nego. Do dnia dzisiejsze-

łożył w niej swą główną rezyden-

go, mimo zniszczeń dwóch

cję. Pałac w Czarnominie został

wojen światowych i działań

ulokowany na wzgórzu dzięki

reżimu  komunistycznego,

czemu był widoczny ze znacznej

przetrwało kilka znamieni-

odległości. Wokół niego założono

tych przykładów klasycy-

piękny park. Sam budynek pier-

stycznej  architektury  re-

wotnie był wybudowany na planie

zydencjonalnej, o których

wydłużonego prostokąta. Wejście

warto pamiętać.

główne do pałacu znajdowało się

w krótszym jego boku (co było nie-

Pałac w Międzyrzeczu

typowym rozwiązaniem), do które-

Koreckim (Wielkim), koło Kor-

go przylegał portyk kolumnowy z

ca stanowi jeden z najpiękniejszych

podjazdem. Elewacja południowa,

rezydencji na ziemiach dawnej Rze-

która traktowana była jako główna

czypospolitej. Budynek ten został

fasada budynku, otrzymała mo-

ufundowany w ostatniej ćwierci XVIII

numentalny  sześciokolumnowy

w. przez ówczesnego właściciela

portyk na jońskich kolumnach.

miejscowości Jana Kazimierza

Od północnej strony pałac zdobił

Steckiego h. Radwan piastujące-

półkolisty ryzalit otoczony kolum-

go wówczas godność chorążego

Pałac w Rudym Siole, widok od frontu

koronnego. Jego ojciec – Ka-

zimierz Stecki był kasztelanem

kijowskim, po którym Jan Kazi-

mierz Stecki odziedziczył Kustyn

na Wołyniu oraz inne majątki.

Chorąży Stecki był człowiekiem

przedsiębiorczym i szybko po-

mnożył odziedziczoną fortunę,

co pozwoliło mu na wybudowa-

nie dwóch pałaców: jednego w

rodzinnym Kustyniu, drugiego w

zakupionym w 1773 r. od Lubo-

mirskich Międzyrzeczu Koreckim.

Sporządzenie projektów obydwu

budowli  powierzył  najpewniej

znakomitemu warszawskiemu ar-

chitektowi pochodzenia niemiec-

kiego  Szymonowi Bogumiłowi

Zugowi. Miejsce na rezydencję

Pałac w Czarnominie

międzyrzecką nie zostało wybra-

Pałac w Rudym Siole, fasada ogrodowa

środkowy był zawsze oświetlony,

ne przypadkowo. ,,Park i pałac

nadą przypominającą rozwiąza-

zaś portyki boczne pałacu przeważ-

hr. Steckich położony jest na osi

nie zastosowane w tzw. ,,Białym

nie zacienione, jedynie ich kolumny

pięknej alei, wysadzanej niegdyś

Domu – siedzibie prezydentów

tworzyły jasne pionowe akcenty.

włoskimi topolami, prowadzącej

USA. Nie ma żadnych dowodów

Pałac od ogrodu wyglądał niemal

do miasta przez rozległe łąki. Za-

by Boffo wzorował się na tej bu-

identycznie – ryzalit środkowy nie

łożony na stoku rozległego wzgó-

dowli, choć nie jest to wykluczo-

otrzymał jedynie podcieni. Pałac w

rza stwarza monumentalne ramy

ne. Trzeba jednak zaznaczyć, że

Rudym Siole jest z całą pewnością

dla klasycystycznej architektury

sam motyw półkolistego ryzalitu

jedną z najoryginalniejszych rezy-

pałacu pisali w 1939 r. Krysty-

okalanego kolumnami był rozwią-

dencji późnoklasycystycznych środ-

na Żelechowska i Gerard Ciołek

zaniem prezentowanym w wydaw-

kowej Europy. Frapujące jest zasto-

znawcy zabytkowych ogrodów

nictwach wzorcowych drugiej po-

sowanie zlicowanych z ryzalitem

Wołynia. Sam pałac należy do

łowy XVIII w. Mimo oszczędnych

portyków, w częściach bocznych.

typu rezydencji palladiańskich,

środków zastosowanego języka

Czy miały one zapewnić jedynie

których cechą jest to, że korpus

architektonicznego pałac w Czar-

miły cień w południowych pomiesz-

główny łączą z prostopadłymi

nominie jest okazałą budowlą o

czeniach, czy też cel ich użycia był

oficynami ćwierćkoliste galerie.

doskonałych proporcjach. Poza

wyłącznie zdeterminowany końco-

Korpus główny pałacu od frontu

niekwestionowanymi zewnętrzny-

wym efektem artystycznym?

flankują po bokach wydatne ryza-

mi walorami architektonicznymi

Po śmierci Stanisława Zale-

lity, zaś po środku ozdabia joński

pałac ten posiadła także ciekawe

skiego Rude Sioło przeszło na

portyk kolumnowy dostawiony do

wnętrza, które zostały skompo-

Pałac w Międzyrzeczu Koreckim 1939 r., widok od ogrodu

jego bratanicę Felicję z Zaleskich

utworzonego z sześciu kolumn

nowane w sposób niekonwencjo-

Iwanowską. Felicja Iwanowska zo-

pseudoryzalitu. Oś środkową pa-

nalny. Środek pałacu przecinał

dzyrzeckie przeszły na jego syna

Rude Sioło (koło Białej

stała w 1838 r. skazana na zesłanie

Cerkwi) na przełomie XVIII i XIX

łacu została zaakcentowana do-

bowiem wydłużony salon łączą-

Józefa Steckiego, po nim zaś, na

w głąb Rosji (do Kurska) za utrzy-

w. stanowiło własność Stanisława

datkowo swoistym belwederem,

cy portyk kolumnowy południowej

wnuka Ludwika Steckiego, które-

mywanie kontaktów listownych ze

Zalewskiego h. Prawdzic, marszał-

który przełamuje horyzontalną

elewacji z półkolistym ryzalitem

mu za udział w walkach z Rosja-

swym bratem – Józefem Zaleskim,

ka szlachty powiatu skwirskiego,

bryłę pałacu. Elewacja pałacu od

elewacji północnej. Środek tego sa-

nami w powstaniu listopadowym

powstańcem listopadowym i emi-

który wybudował, prawdopodobnie

strony ogrodu została ukształto-

lonu wyznaczała okazała arkada w

(1830/1831 r.) zostały skonfisko-

grantem. Po niej dobra rudosielskie

w początku XIX w., nietypowy pa-

wana w prostszy sposób. Jej do-

kształcie serialny posadowiona na

wane. Dzięki wielu staraniom ro-

odziedziczyła córka Konstancja,

łac. Osoby jego architekta dotąd nie

minantę stanowi sześciokolum-

wolnostojących kolumnach.

dzinnym w 1859 r. władze carskie

popularna w swej epoce literatka, za-

udało się ustalić. Od strony frontowej

nowy portyk z balkonem wsparty

Pałac w Czarnominie był wła-

zwróciły majątek właścicielom i

mężna za Ernestem hr. Rzewuskim,

budowla ta otrzymała ryzalit oparty

na kolumnach, które pierwotnie

snością rodziny Czarnomskich do

kolejnym dziedzicem Międzyrze-

najmłodszym bratem pisarza hr. Hen-

o arkadowe podcienia i zwieńczony

utrzymane były w porządku ko-

wybuchu rewolucji październikowej.

ca stał się Witold Stecki, prawnuk

ryka Rzewuskiego. Ich syn – Adam

trójkątnym frontonem. Przylegają

rynckim, co powodowało, że pałac

Obecnie mieści się w nim szkoła.

Jana Kazimierza. Do 1939 r. pałac

Rzewuski, był kolejnym właścicielem

do niego boczne części korpusu

międzyrzecki jawił się gościom,

Warto dodać, że prawdopodobnym

międzyrzecki znajdował się w po-

majątku. Ostatnią, przed rewolucją,

głównego, poprzedzone opartymi

nadjeżdżającym od strony parku

dziełem architekta Francesco Boffo

siadaniu rodziny Steckich. Pałac

właścicielką Rudego Sioła była

na jońskich kolumnach portykami.

i miasteczka, jako majestatyczna

jest także pałac rodziny Lanckoroń-

posiadał pierwotnie ciekawe wnę-

córka Adama Rzewuskiego – Zofia

Dzięki temu zabiegowi powstała sil-

budowla. Po Janie Kazimierzu

skich w miejscowości Strusów koło

trza z malowidłami, które częścio-

Podhorska. Obecnie pałac stoi bez

nie światłocieniowa fasada – ryzalit

Steckim (zm. 1820 r.) dobra mię-

Trembowli.

wo dotrwały do dni dzisiejszych.