jego religią była przyroda

19

Kurier Galicyjski * 15-28 stycznia 2010

bohdan ihor anTonycz –

poezja zieLoneGo czŁoWieka

dził się w opowieści z „Księgi Lwa”,

Wiara tego zielonego człowieka

autora „Zielonej Ewangelii” do tego

DR AGNiESZKA SAWiCZ

gdzie tytułowy Lew ma swe korzenie

zaskakuje swą prostotą i złożonością

wybujałego roślinnego świata ziele-

tekst

w motywach do jakich poeta sięgał

zarazem, jest i prymitywna, i niezwy-

ni, pijaności, wzrastania i bujnych

KoNStANty CZAWAGA

już w poprzednich tomach - słońcu,

kle głęboka, monoteistyczna i pogań-

soków, czemu dał taki mistrzowski

zdjęcia

ogniu, złocie, odwadze. Lecz Lew to

ska, a przede wszystkim dostępna

wyraz w swej poezji”.

też symbol miasta, w którym Anto-

całemu światu, nie tylko wybranym.

Antonyczowi przyszło tworzyć w

Bohdan ihor Antonycz

nycz osiadł i tworzył – Lwowa i do

Zielona wiara jest tą jedyną płynącą

specyficznej atmosferze Zachodniej

urodził się 5 października

tego nawiązuje między innymi w

z samego faktu istnienia.

Ukrainy lat 30. XX wieku. Wschod-

1909 roku w wiosce Nowi-

wierszu „Plac Aniołów”. Nie mniej

Poezja Antonycza fascynuje

nia Ukraina dziesięć lat wcześniej

ce w powiecie gorlickim.

widać, że poeta postrzegał Lwów

umiejętnością zamknięcia w kilku

zachłysnęła się odrodzeniem, ale w

Niewiele brakowało, a na-

głównie jako miasto dostojne i da-

wersach niezwykle złożonych obra-

tym czasie popadła już w manierę

zywałby się Kit, lecz jego

lekie od ludzi. Swoistą kwintesencją

zów. W niewielkich formach zawiera

socrealizmu. Wówczas to Zachód

ojciec na krótko przed na-

antonyczowskiej poezji są wiersze

nie tylko piękno przyrody, ale i wi-

przejął iście renesansowe spojrze-

rodzinami  jedynego,  jak

takie, jak wchodzące w skład tomu

zerunek wsi, opowieści o ludziach,

nie na sztukę. W nurt ten niewąt-

się miało okazać potomka

„Zielona Ewangelia”. To esencja fa-

historie ich życia. Zwyczajna łem-

pliwie wpisał się Antonycz wraz z

zmienił rodowe nazwisk,

scynacji światem, istnieniem, gdzie

kowska osada, zwykli ludzie prze-

jego definicją sztuki, jako odrębnej

sądząc, że brzmi ono zbyt

przyroda staje się równa księgom

istaczają się w treść wspaniałej ba-

rzeczywistości wywołującej odczu-

śmiesznie jak na potomka

Bohdan ihor Antonycz

należącym do filarów chrześcijań-

śni, jaką dla Antonycza było życie,

cia, jakich nie może zapropono-

parocha.

w którym uzupełniają się realizm

Początkowo Bohdan uczył się

i swego rodzaju nadrealizm.

w domu, gdzie ogromny wpływ na

Wiersze te pełne są kolorów,

jego postrzeganie świata wywarła

impresjonistyczne, wypełnione gło-

opiekunka. Miejscowa kobieta wpo-

sami i muzyką skrzypiec, melodią

iła chłopcu miłość do wierszy, baśni,

klarnetów Pawła Tyczyny, odwiecz-

ludowych pieśni, czego echa wyraź-

ną pieśnią lasu i głosami wsi, za-

ne są w poetyckiej twórczości Anto-

chwycają aromatami i wydają się

nycza. Lata spędzone w gimnazjum

zamieszkałe przez doskonale nam

w Sanoku pogłębiły z kolei jego zna-

znanych bohaterów. Bóg, przyroda,

jomość języka ukraińskiego, gdyż w

człowiek przeplatają się i tworzą

szkole tej dzieci z ukraińskich rodzin

jedności. Pnie się chmiel, kwitną

dodatkowo pobierały lekcje właśnie

tulipany, nieodłączną towarzyszką

ukraińskiego. Jesienią 1928 roku

męki Chrystusa jest tarnina. Poja-

Antonycz wyjechał do Lwowa, gdzie

wia się Anioł, a tuż obok niego cie-

studiował polonistykę i slawistykę.

śla. Wśród młodych źrebiąt, lisiąt,

Wówczas też rozpoczął wnikliwe

zajączków wszechobecny jest lew.

studia nad literackim językiem ukra-

Antonycz często też słyszy skrzyp-

stwa. Tom kolejny, „Obroty”, praw-

ińskimi oraz zaangażował się w

ce, klarnety i jak to poeta spogląda

dopodobnie niedokończony, pozba-

działalność studenckiej braci ukra-

w gwiazdy, na księżyc. Jak na Ukra-

wiony jest już tej radości. Z wierszy

inistów. Okres ten odegrał bardzo

ińca przystało pisze też o Ukrainie,

osadzonych w realiach cywilizacji

dużą rolę w kształtowaniu młodego

choć bliższa jest mu jego mała ojczy-

przebija pesymizm, tęsknota, nie-

twórcy. Przyjaciele zachęcili go do

zna, ukochana Łemkowszczyzna.

pokój i gorycz, a opisywane mia-

pisania wierszy po ukraińsku, który

Tadeusz Hollender napisał zresztą:

sto staje się apokaliptyczne, co

to język stał się dla niego równie

„Antonycz był przede wszystkim do-

potęguje samotność końca świata,

ważny, co mowa Łemków. Kiedy w

brym człowiekiem i poetą, a dopiero

życia. Tu motyw śmierci staje się

1933 roku Antonycz kończył eduka-

potem Ukraińcem”.

bardziej ludzki, nie jak w poprzed-

cję, miał już wydany tomik „Przywi-

Jak dobrym był poetą świadczą

nich tomach pozytywnie zwierzęcy.

tanie życia” (1931) i przygotowywał

jego wiersze, będące refleksją nad

Wyraźnie każde odejście poety od

następny „Trzy pierścienie” (1934).

rzeczywistością, a przede wszyst-

natury nierozerwalnie wiąże się z

Antonycz pisał też felietony,

kim obrazem baśniowego, lecz ży-

bólem istnienia.

parodie, a na łamach czasopisma

wego świata, świata poety.

Dla Antonycza bowiem religią

„Dażboh” prowadził kronikę literac-

jest przyroda, stanowiąca jedność

ką. Współpracował z pismami klery-

z Bogiem. Jego świat jest pełen

kalnymi, uprawiał krytykę literacką,

tygrysia

aromatów, ziół, kwiatów, drzew,

publikował teksty o sztuce. Rozpo-

w tym domu, we Lwowie Antonycz mieszkał w latach

zwierząt, a poeta jest jego częścią.

czął także prace nad powieścią

1928-1937

wyliczanka

Świat zwierząt staje się światem

„Na drugim brzegu”, redagował cza-

ludzkim, przenikają się one wza-

sopismo „Karby”. Poza tym grał na

jemnie, tworzą zwartą całość. Czło-

też, że jej autorem jest człowiek,

wać realny świat, której celem jest

skrzypcach, ułożył libretto do opery

Stanisława Nowosad

wiek funkcjonuje w rzeczywistości

jaki dożył ledwie lat 28. Dopiero

nie tworzenie piękna, a wywołanie

„Dowbusz”, komponował muzykę.

rządzonej przez odwieczny cykl

gdy zagłębimy się w jego wiersze,

przeżycia.

Niewiele zresztą brakowało, by za-

Ja grys, ty grys, my grys,

narodzin, życia i śmierci i stoi na

wyłania się spośród nich postać po-

Poezja Antonycza, wciąż mało

jęciu temu poświęcił się całkowicie,

Dużą jamę wygryzł,

równi z innymi istotami. Co więcej,

ety, który z uczniaka szybko wyrósł

znana w Polsce, ma w sobie cechy

lecz z humorem stwierdził: „ludzie

Spał smacznie na boku,

w obliczu niezmiennych praw nawet

na dojrzałego twórcę, ale pozostał

inspiracji Tuwimem, przywodzi na

przechodzą odrę poetycką, a ja

Czai się do skoku.

To groźna kocina,

bogowie stają się równi rodzącym

zarazem „zakochanym w życiu po-

myśl Asnykowe sonety „Nad głę-

muzyczną” i o wiele bardziej zaan-

Z którą żartów nie ma.

się pod jednym przecież niebem lu-

ganinem”, „pijanym dzieciakiem ze

biami”, kojarzy się z parnasizmem

gażował się w malarstwo. W efekcie

Chcesz się z nią pobawić,

dziom, zwierzętom, roślinom.

słońcem w kieszeni”, jak sam o so-

Tetmajera, z zawadiackim Wierzyń-

obie te fascynacje przepełniają jego

Spróbuj ułaskawić.

Uwagę zwracają erotyki Anto-

bie pisał, Łemkiem, pełnym miłości

skim, niesie echa imagizmu Ponda,

wiersze.

Czy ci się to uda?

nycza, takie jak „Osiem strof eks-

do świata.

imażynizmu Jesienina i przepojone-

W roku 1936 ukazała się „Księ-

Czy dokona cuda???

tazy”, „Chmiel”, czy „Duet”, w któ-

go religijnością zachwytu nadświa-

ga Lwa”, a pośmiertnie w 1938 roku

rych znów miłość do ziemi nie daje

Poszukiwania  własnej  drogi

tem Claudela. Jednak nie możemy

„Zielona Ewangelia” i „Obroty”.

się oddzielić od miłości do kobiety,

wyraźne w zróżnicowanym tema-

nie dostrzec, że przede wszystkim

Antonycz zmarł 6 lipca 1937 roku.

wciąż jest związana z naturą. Dla-

tycznie zbiorze „Przywitanie życia”,

ukształtował ją świat Łemków,

Światosław Hordyński pisał: „Sło-

tego nawet pozornie niemożliwy

w kolejnym tomie „Trzy pierścienie”,

baśniowy, odrealniony, wyideali-

necznego lipcowego dnia smutny

związek drzewa i diakoni owocuje

stały się liryką pełną radości istnie-

zowany, tak bliski poecie. Trudno

kondukt odprowadzał go lwowskimi

synem. Przecież jak pisał poeta w

nia, zakorzenioną w pięknie Łem-

uwierzyć, że okres, gdy Antonycz

ulicami na Cmentarz Janowski do

„Szarym hymnie”:

kowszczyzny, którą ukochał nawet

intensywnie tworzył, to zaledwie

mogiły, leżącej u stóp rozłożystych

„…ludzie mury i bakterie

Bóg, jaki przyszedł na świat w Dukli.

sześć do ośmiu lat. Spuścizna jaką

drzew i wśród gęstych traw. Było

są tym samym poddane prawom”.

Zachwyt na światem płynnie przero-

po sobie pozostawił nie wskazuje

coś symbolicznego w powrocie