21

Kurier Galicyjski * 15-28 stycznia 2010

odegrać, ale jak to Polacy. Bardzo szyb-

nych Niemczech dotarła informacja o

Wkrótce w Haren, wolnym całko-

w Maczkowie, ale koordynował pracę

31 maja 1945 Churchill pole-

ko im się tego odechciało. Na przykład,

polskiej strefie okupacyjnej, tam tłumy

wicie od ludności niemieckiej, znala-

polskich szkół na terenie całych Nie-

cił brytyjskiemu Ministerstwu Wojny

wysiedlono Niemców z Maczkowa

wynędzniałych, pozbawionych pomo-

zło się ponad 5000 Polaków. Jako,

miec będących pod okupacją zachod-

utworzenie z żołnierzy 1 Dywizji Pan-

i nie pozwolono im nawet wchodzić do

cy i nadziei Polaków, rozpoczynały

że w przytłaczającej większości byli

nią. W Maczkowie otwarto kilka szkól

cernej i 1 Samodzielnej Brygady Spa-

miasta. Ale zaraz zaczęto robić wyjątki.

wędrówkę w stronę Emsland. Szli pie-

to lwowiacy, lub ludzie, pochodzący

podstawowych, gimnazjum, liceum

dochronowej, korpusu okupacyjnego

Choćby dla niemieckich rzemieślników,

chotą, czepiali się pociągów, czasami

z województw lwowskiego i stanisła-

i Polskie Gimnazjum Mechaniczne.

w Emsland. Gdy to nastąpiło, wojskowa

raz po raz potrzebnych w mieście.

wowskiego, oficjalnie zmienili nazwę

udawało się im uprosić angielskich,

Powstała polska parafia. Zaraz potem

komendantura brytyjska zaczęła prze-

Początkowo na kolei, wprowadzo-

miasta z niemieckiego Haren, na

lub amerykańskich żołnierzy, by ci

utworzono klub sportowy. Otwarto w

siedlać polskich dipisów do Emsland

no w pociągach specjalne przedziały

Lwów! Główne ulice miasta też uzy-

pozwolili im wejść na jakąś wojskową

Maczkowie kino i dwa teatry. W lipcu

z różnych obozów strefy brytyjskiej. W

„Nur Für Polen” (Tylko Dla Polaków),

skały nowe nazwy, takie, jakie pamię-

ciężarówkę.

1945 roku wystąpił w Maczkowie z

rządzonym przez Polaków Emsland

co było oczywistym odwróceniem

tano ze Lwowa. A więc: Akademicka,

Polskie władze okupacyjne począt-

koncertem sam wielki Yehudi Menu-

spotykała ich opieka ze strony żołnierzy

sytuacji z okupowanej Polski, gdzie

Łyczakowska, Legionów...

kowo umieszczały przybywających w

hin. Gorące przyjęcie, jakie mu zgo-

1 Dywizji i organizacji UNNRA.

Niemcy wprowadzili dla siebie prze-

Spotkało się to z natychmiastową

pustych barakach obozowych, jakie

towali mieszkańcy Maczkowa, artysta

działy „Nur Für Deutsche” (Tylko Dla

pozostały po repatriowanych już Fran-

i bardzo hałaśliwą reakcją dyplomacji

wspominał nawet po wielu latach.

teren polskiej

Niemców).

radzieckiej, która zaczęła domagać

cuzach i Holendrach. Wkrótce jednak,

Zaczęła wychodzić polska prasa.

strefy okupacyjnej

Polskie patrole wojskowe spraw-

się nie tylko zmiany nazwy miasta,

baraki się zapełniły, a nowi Polacy nie

Gazety „Dziennik” i „Defilada” o nakła-

Jako polską strefę okupacyjną

dzały, czy do przedziału dla Polaków

przestali napływać. Przystąpiono więc

ale całkowitej likwidacji polskiej strefy

dzie ponad 90 tysięcy egzemplarzy.

wyznaczono graniczące z Holandią

Wjazd do Maczkowa. Miasto

było zamknięte dla Niemców.

U dołu podano po angielsku

tekst tego rozporządzenia i po

polsku, zmienione nazwy ulic,

po których Niemcom wolno

było przechodzić przez Macz-

ków. Założę się, że Niemcy nic

Przeciwny do poprzedniego wjazd do Maczkowa. Z odwrot-

z tego nie rozumieli

nej niż poprzednio kolejności ulic wymienionych, jako moż-

liwe do przejścia dla Niemców wynika, że Niemcy mieli tylko

powiaty: Aschendorf, Meppen i Lin-

jedną drogę do przejścia przez miasto

gen, a także hrabstwa: Bentheim,

Bersenbruck i Cloppenburg włącznie

do wysiedlania ludności niemieckiej,

okupacyjnej w Emsland. Pod naci-

z miastami: Papenburg, Meppen, Lin-

lokując w domach opuszczonych

skiem tej antylwowskiej wrzawy, Bry-

gen i Cloppenburg w Dolnej Saksonii

przez Niemców głównie polskie ro-

tyjczycy starali się wpłynąć na Pola-

i Leer we Fryzji Wschodniej.

dziny, lub matki z dziećmi, pomiesz-

ków, by jednak zmienili nazwę miasta

Cały teren polskiej okupacji obej-

czenia obozowe, zostawiając dla

na jakąś inną. W sprawę zaangażo-

mował 6500 kilometrów kwadrato-

tak zwanych singlów (z angielskiego

wał się sam Wódz Naczelny generał

Emsland

wych. Na tym terenie, jeszcze przed

single, samotny, bez małżonka, bez

Bór-Komorowski.

przybyciem Polskich Sił Zbrojnych

rodziny).

W czerwcu 1945 generał przybył

nie wszedł aby jakiś Niemiec, ale jeśli

W mieście Mappen otwarto polską

znajdowało się wielu Polaków, robot-

do Haren-Lwowa. W wyniku interwen-

Niemiec jechał razem z Polakiem, to

księgarnię o niesamowitym powodze-

ników przymusowych, jeńców wojen-

cji generała, 23 czerwca 1945 Lwów

nikt go z tego przedziału nie wyrzucał.

niu wśród polskich dipisów. Księgar-

Haren zmieniło nazwę

nych, a nawet 1700 kobiet, żołnierzy

Wielka ewakuacja Niemców za-

został przemianowany na Maczków,

Cały czas trwał „czarny” handel

nia sprzedawała miesięcznie 15 – 18

AK z Powstania Warszawskiego, któ-

częła się 19 maja 1945 roku. Przebie-

na cześć dowódcy 1 Dywizji Pancer-

(tuż obok granica z Holandią!), w któ-

tysięcy książek!

re przebywały w obozie Oberlangen.

gała na różnych zasadach, zależnych

nej, generała Maczka. Takich prze-

rym uczestniczyli po równo kombina-

Duża ilość panien i kawalerów była

Na to wszystko Brytyjczycy wciąż do-

mianowań miejscowości o nazwach

od miejscowych władz polskich. W

torzy polscy, niemieccy i holenderscy.

powodem nadzwyczajnej ilości ślubów,

wozili następnych polskich dipisów. W

Papenburgu na przykład, wysiedlono

niemieckich na nazwy polskie, było

To, że biznes jest międzynarodowy

które zawierano w Maczkowie i całym

styczniu 1946 roku zorganizowano 15

i antynacjonalistyczny, widać się dało

Emsland. Zaczęły rodzić się dzieci. W

W Haren, wolnym całkowicie od ludności

obozów dla polskich dipisów, 5 obo-

gołym okiem. Na tej współpracy wyro-

samym Maczkowie urodziło się ich 489.

zów dla polskich jeńców wojennych

sła niejedna fortuna.

Żyją do dzisiaj, mając w paszportach

niemieckiej, znalazło się ponad 5000

i jeden obóz dla dipisów z krajów bał-

Niektórzy Niemcy próbowali jed-

wpisane miejsce urodzenia Maczków.

Polaków. Jako, że w przytłaczającej

tyckich. Dokądkolwiek w okupowa-

nak „pajacować”. Tak stało się na

Miejscowość dzisiaj już nieistniejącą.

przykład, w miejscowości Aschen-

większości byli to lwowiacy, lub ludzie,

Czterech polskich księży udzieliło 289

Okupacja polska

dorf, gdzie na placu przed kościołem

ślubów, 497 chrztów i odprawiło 110

pochodzący z województw lwowskiego

przebiegała spo-

umieszczono listę 35 niemieckich

pogrzebów. Groby dawnych, polskich

i stanisławowskiego, oficjalnie zmienili

kobiet, wpisanych tam jako osoby

mieszkańców Maczkowa znajdują się

kojnie. Nie po-

chore wenerycznie, bo utrzymujące

dziś pod ochroną konsulatu polskiego

nazwę miasta z niemieckiego Haren, na

wstały żadne nie-

stosunki z Polakami. Tego nie można

w Hamburgu i lokalnych władz miasta

Lwów! Główne ulice miasta też uzyskały

było wybaczyć i na drugi dzień polscy

Haren.

mieckie oddziały

żołnierze wyciągnęli na ulicę sześciu

nowe nazwy, takie, jakie pamiętano ze

partyzanckie, czy

Niemców, zwolenników hitlerowskiej

okupacja polska

Lwowa. A więc: Akademicka, Łyczakow-

grupy dywersyjne,

ustawy o czystości rasy niemieckiej.

przebiegała spokojnie

ska, Legionów...

Wszyscy zostali przykładnie pobici.

Ludność niemiecka Emslandu

czego Polacy, zna-

Siódmemu się udało, bo uciekał tak

była na Polaków wściekła. Niemcy

jąc sami siebie

szybko, że nawet nie trafiła go seria

Niemców z 257 domów, ale pozwolo-

więcej. Maczków uzyskał nowy herb,

nie mogli darować Polakom przede

ze stena, jaką puścił za nim jakiś

no im pozostać w mieście i mieszkać

na którym znalazł się kwiat maku i sym-

wszystkim wysiedlenia i używania

i osądzając innych

żołnierz. Drugi groźny incydent wy-

w swoich własnych komórkach, staj-

bol 1 Dywizji Pancernej, hełm i skrzydło

ich własnych, niemieckich mebli, na-

według siebie,

darzył się w miejscowości Freren.

niach i oborach. W mieście Haren

husarskie.

rzędzi, czy ubrań. Jednak nikomu z

spodziewali się po

Polacy spalili tam dom byłego orts-

wyeksmitowano wszystkich, za wy-

Maczków zaczął od razu rozwijać

Niemców nie przychodziła do głowy

gruppenleitera NSDAP Eilerta. Była

jątkiem burmistrza i sióstr zakonnych,

się bardzo dynamicznie. Przyczyniło

otwarta walka z Polakami. Okupacja

Niemcach całkiem

to zemsta za śmierć polskiego jeńca

pracujących w miejscowym szpitalu.

się do tego głównie szczęśliwe dobra-

polska przebiegała spokojnie. Nie

poważnie. Najwy-

wojennego.

W dodatku zarządzono zakaz wstępu

nie się wyjątkowych ludzi zamieszku-

powstały żadne niemieckie oddziały

I to były już wszystkie incydenty,

Niemcom do miasta Haren. Co naj-

jących obecny Maczków. Duża część

partyzanckie, czy grupy dywersyjne,

raźniej przecenio-

jakie zdarzyły się pomiędzy Niemca-

wyżej mogli przechodzić przez miasto

polskiej inteligencji prześladowana

czego Polacy, znając sami siebie

no przywiązanie

mi i Polakami na terenie polskiej stre-

po wyznaczonych ulicach. Burmistrz

przez reżim hitlerowski, znajdowała

i osądzając innych według siebie,

Niemców do ustro-

fy okupacyjnej. Między obu nacjami

został zobowiązany do opieki nad wy-

się w obozach niemieckich, a teraz,

spodziewali się po Niemcach całkiem

trwała niewątpliwie wzajemna nie-

siedlonymi Niemcami. Trudno sobie

po wyzwoleniu obozów, prawie w kom-

poważnie. Najwyraźniej przeceniono

ju hitlerowskiego,

chęć, choć raczej na pewno nie była

wyobrazić tę opiekę, skoro Niemców

plecie stawiła się w polskiej strefie oku-

przywiązanie Niemców do ustroju

którego, okazało

to nienawiść. Po zakończeniu polskiej

trzeba było rozmieścić aż w trzydzie-

pacyjnej. W mieście powstała polska

hitlerowskiego, którego, okazało się,

okupacji, sami Niemcy przyznawali,

stu sąsiednich gminach. Siostrom za-

administracja, wszystkie ulice uzy-

Niemcy aż tak bardzo nie kochali.

się, Niemcy aż tak

że Polacy zachowywali się wobec

konnym było o tyle łatwiej, że tak jak

skały polskie nazwy, Związek Szkół

Polacy, początkowo przynajmniej,

bardzo nie kochali.

nich raczej w porządku...

przedtem, pracowały w szpitalu.

Polskich patronował szkołom nie tylko

skłonni byli trochę się na Niemcach