Terra incognita

8

29 stycznia - 11 lutego 2010 * Kurier Galicyjski

Jak Łanowice zostały Janukowiczami

poLska Wieś Wybiera prezydenTa ukrainy

dziś. Tradycja ta przekazywana jest z

władze państwowe zawsze przypomi-

pokolenia na pokolenie”.

nają sobie o nas przed kolejnymi wy-

Mamy już też trzech księży i jed-

borami” – żartują łanowiccy Polacy.

ną siostrę zakonną z Łanowic. Gdy

Potem już bez uśmiechu stwier-

ks. Jan Zając, obecny dyrektor lwow-

dzili, że w poprzednich wyborach, gdy

skiego WSD w Brzuchowicach, był

wygrał Juszczenko, a ich wieś głoso-

proboszczem w Chorostkowie koło

wała na Janukowycza, mieli poważne

Tarnopola, to właśnie łanowiczanie

kłopoty. Zdaniem niektórych wieśnia-

pomogli wybudować nowy kościół w

ków, ktoś z przyjezdnych aktywistów

KONSTANTy CzAWAgA

tym podolskim miasteczku. Ponieważ

politycznych mógł celowo sfałszować

tekst i zdjęcia

już mieli doświadczenie, postawili

wtedy głosy miejscowych Polaków.

Łanowice – to największa polska

świątynię i dom parafialny w Łanowi-

„Nie mogły całe Łanowice mieć

wieś na terenie rejonu samborskiego

cach. Teraz odbywają się tam: zebra-

jednego zdania” – dziwi się Józef Pu-

i w obwodzie lwowskim, może nawet

nia, spotkania z gośćmi z Polski czy z

kajło.

na całej Ukrainie, jednak nie można

konsulami RP ze Lwowa.

Kobiety opowiadają mi, z jaką nie-

znaleźć jej na żadnych dostępnych w

chęcią spotykali się wtedy w Sambo-

sprzedaży mapach. Próżno też szukać

rze. Dentysta nie chciał ich przyjąć w

Okno na świat

jakichkolwiek wskazówek w atlasach

Odrodzenie życia duchowego za-

gabinecie: „A, to teraz ta wasza wieś

drogowych. Po prostu trzeba wiedzieć,

częło się od wzniesienia kaplicy na

już nazywa się Janukowicze, a nie

na tym słupie kiedyś wisiała tabliczka z napisem „łanowice”

jak dojechać do wsi. Józef Pukajło,

cmentarzu. W sobotę i niedzielę przy-

Łanowice. Idźcie do swego Janukowi-

rodowity łanowiczanin, z pierwsze-

jeżdżał ksiądz, po tylu latach znów

cza, niech on wam leczy zęby...”

go domu, od którego zaczyna się ta

wieś, pokazuje mi betonowy słup, na

którym kiedyś była tabliczka z nazwą

„Łanowice”. Niestety została usunięta

przez służbę drogową. Józef chętnie

odnowiłby tablicę, umieściłby na niej

napis w dwóch językach: polskim i

ukraińskim, ale jest to karalne. A radzie

wiejskiej, która mieści się w sąsiednich

Pianowiczach jest to absolutnie obojęt-

ne, ponieważ każdy z miejscowych i tak

wie, że w Łanowicach prawie wszyscy

mieszkańcy to Polacy. Kiedyś nazy-

wano ich wioskę Małym Rzeszowem.

Skąd i kiedy wzięli się oni na tej ziemi?

Odpowiedzi na to pytanie nie znajdzie-

chór „łanowiczanie”

my ani w encyklopedii, ani w Internecie

(choć można domniemywać, że właśnie

z Rzeszowa?). Brak jest jakiejkolwiek

publikacji naukowej, kroniki, nie mówiąc

już o folderze dla turystów.

„U nas, jak pogrzeb, to przycho-

dzą ludzie, przez całą noc opowia-

dają, jak to kiedyś było, i to właśnie

od nich, od starszych osób, trochę

dowiedziałem się o historii Łanowic” –

mówi Józef Pukajło.

Pytam, jak udało się tutejszym

Polakom przeżyć w trudnych czasach

wojennych i powojennych i jednocze-

śnie zachować swoją tożsamość?

„Kiedy Niemcy tu szli, to nawet

łanowickie dziewczyny dokonają dobrego wyboru

Nauczycielka Maria Strogusz

dzieciom czekoladki dawali – wspomina

opowieści starszych ludzi Józef Pukaj-

była w Łanowicach odprawiana Msza

dzieci nie mogą się nacieszyć pracą

chowi Kaczyńskiemu za to, że o nas

Niektóre emerytki potwierdzają fakt

ło. – Gorzej było, jak dziadkowie musieli

św. W kaplicy chrzczono dzieci, zawie-

grona działaczy Towarzystwa. Zarząd

pamięta i dał nam tę „Kartę Polaka”.

głosowania na Janukowycza, bo obie-

się bronić przed banderowcami”.

rano związki małżeńskie. Równocze-

wysyła dzieci i młodzież na kolonie do

W Łanowicach jest ponad 650

cywał podnieść renty. Każda wspomi-

Łanowice są położone wśród łanów.

śnie pod czujnym okiem ks. Gerarda

Polski, organizuje imprezy i zabawy,

mieszkańców i prawie wszyscy są

na, jak ciężko pracowała w kołchozie.

Dookoła nie było lasów, może to też po-

Liryka trwała budowa kościoła. Z po-

zorganizował chór „Łanowiczanie”,

Polakami. Maria Strogusz ma dyplom

Po wojnie część mieszkańców Łano-

mogło mieszkańcom polskiej wsi uniknąć

mocą przyszedł też przewodniczący

który zaprezentował się w Samborze,

nauczyciela. Obecnie jest bez pracy

wic wyjechała do powojennej Polski,

czystki etnicznej. Trudno było podejść

kołchozu, który pochodził z Mościsk.

Strzelczyskach, w Kazimierzu Dolnym,

i jako członek zarządu oddziału To-

zamieszkała w Namysłowie, Kluczbor-

nie zauważonym. Za czasów sowieckich

Angażowali się także ci Polacy, którzy

a ostatnio brał udział w I przeglądzie

warzystwa TKPZL pomaga wypełniać

ku, w Pastuchowie koło Wrocławia i w

wieś została zukrainizowana.

byli komunistami.

zespołów kolędniczych w Strzałkowi-

wnioski. Pozwiedzała, że większość

innych miejscowościach.

„W domu i na ulicy rozmawialiśmy

Drugi etap odrodzenia tej wsi jest

cach. Walery Tracz nawiązał współpra-

tutejszych Polaków już otrzymała „Kar-

„Nikt z nich nie żałuje, że wyjechał,

po polsku, ale w szkole trzeba było

związany z poświęceniem kościoła

cę z różnymi organizacjami w Polsce.

tę Polaka”, teraz starają się o wizy do

a my tak, że zostaliśmy” – mówi Ste-

mówić po ukraińsku lub rosyjsku –

i przybyciem do pracy na tę parafię

Bardzo wspierają wieś mieszkańcy

Polski. W porównaniu z innymi wio-

fania Jaszczyszyn. – Od 16 lat buraki

wspomina Józef. – Źle traktowano

księży saletynów z Polski, dzięki któ-

Katowic i pan Bronisław Orski z Krako-

skami i osadami polskimi w obwodzie

siekałam w kołchozie, a potem przez

nas, Polaków. W tamtych czasach

rym powstała tutaj jedyna na Ukrainie

wa, który pochodzi z Łanowic.

lwowskim, Łanowice nie wymierają.

25 lat krowy doiłam. Nic nie zarobiłam,

podczas świąt polskich chodziło się

Kalwaria Matki Bożej Saletyńskiej.

„Nie możemy być wyobcowani,

tylko zdrowie straciłam. Miałam trochę

do szkoły. Nasz stary kościół nie był

Trzecie największe wydarzenie w

żyjemy tutaj, jak wszyscy na Ukra-

pieniędzy, wpłaciłam do banku w Sam-

głosowanie

czynny, jeździliśmy więc do Sambora.

życiu łanowickich Polaków związane

inie – uważa Maria Fijałko. – Teraz

borze i przepadły. Nie oddali. Teraz na

w pierwszej klasie

Za to, że do Mszy św. służyłem jako

jest związane z powstaniem oddziału

Ukraińcy z okolicznych wiosek lepiej

Wydaje się, że obecnie władzom

wybory nie chodziłam, a wcześniej gło-

ministrant, miałem poważne nieprzy-

Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi

nas traktują, ale dawniej było inaczej.

miejscowym jest naprawdę obojętne,

sowałam na Juszczenkę”.

jemności u dyrektora. Ale gdy mój

Lwowskiej, na czele którego stanął

Teraz, kiedy mamy „Kartę Polaka”,

co się dzieje w Łanowicach, nie ma

Przed pożegnaniem, pani Stefa

brat, Franciszek poszedł na księdza,

młody i energiczny Walery Tracz. Nie

Polska z Ukrainą utrzymuje dobrosą-

z mieszkańcami żadnych kłopotów:

pokazuje uratowany przez nią krzyż

to było jeszcze gorzej. Dyrektor szko-

do końca zrozumiały jest fakt, że w

siedzkie stosunki, a Ukraińcy wyjeż-

płacą podatki, na swój koszt przepro-

ze starego kościoła, który zniszczyli

ły Andrij Mychajłowycz Chomyk, który

największej polskiej wsi na terenach

dżają do pracy do Polski, to już jest

wadzili gazyfikację, ludzie są spokojni

komuniści. Przed tym krzyżem kobie-

był ateistą, do końca szkoły mnie za to

galicyjskich, tak późno założono od-

całkiem inaczej, dużo lepiej. Nigdy

i pobożni. Dobre jest też połączenie

ta codziennie się modli.

gnębił. Później się okazało, że kiedy

dział TKPZL, który został zarejestro-

nie wstydziliśmy się tego, że jesteśmy

autobusowe z Samborem. A to, że

Nauczycielka, którą zastaliśmy w

poszedł na emeryturę, zaczął uczyć

wany dopiero w październiku 2008

Polakami. Dlatego w imieniu wszyst-

od szosy droga kiepska, to przecież

malutkim budynku szkoły początkowej

religii. Ale my przygotowywaliśmy Ja-

roku. Mieszkańcy Łanowic od naj-

kich Polaków z Łanowic chciałabym

nie tylko w samych Łanowicach, ale

nazywa się Maria Strogusz. W szkole

sełka, i są Jasełka w Łanowicach do

starszego pokolenia aż po najmłodsze

podziękować panu prezydentowi Le-

i w niemal całej Ukrainie. „Ukraińskie

są cztery klasy i trzy sale, gdzie jest