9

Kurier Galicyjski * 29 stycznia - 11 lutego 2010

probLemy z diaLoGiem

zaledwie 30 uczniów. W jednej salce

uczą się uczniowie drugiej i czwartej

klasy. W czwartej klasie jest tylko troje

uczniów. Wykłady po ukraińsku, tylko

z obrazem Lwowa zawsze wiernego

dach, w pewien sposób ich tolerancja

niechęć rdzennych Lwowian, co potę-

raz w tygodniu jest język polski, fakul-

Rzeczpospolitej, jak chcą Polacy, ale i

dla innych społeczności odwiecznie

gował fakt, iż proces identyfikacji na-

tatywnie. Jednak dzieci pomiędzy sobą

z odmiennym postrzeganiem „ukraiń-

wielokulturowego konglomeratu była

pływowej ludności z miastem nie był

rozmawiają po polsku. Przed wyborami

skości” przez mieszkańców centralnej

niejako wymuszona. Dziś, gdy nie są

równoznaczny z przejmowaniem jego

przyjechali z komisji wyborczej i powie-

i wschodniej części kraju. Tam nie za-

już mniejszością, a żyją we własnym

kultury, tradycji, obyczajowości, gwa-

dzieli, że tutaj będzie głosowanie – mówi

pomniano, że Wasyl Stus urodził się

niepodległym państwie, nawet na

ry, a więc elementów kształtujących

nauczycielka. I tak jest zawsze, bo nie

w obwodzie winnickim, a Iwan Dziuba

straganach z pamiątkami widać, jak

świadomość wielu pokoleń Lwowian.

ma innego pomieszczenia na wsi. Nie

DR AgNIeSzKA SAWICz

pochodził z donieckiego, natomiast

trudno jest o akceptację dla innych

Starzy mieszkańcy poczęli postrze-

będą ludzie głosować na plebanii. Dla-

Galicja – to ziemia Stepana Bandery,

nacji i zapewne niełatwo byłoby prze-

gać siebie jako swoistą elitę i straż-

tego znów 1 klasa, gdzie najwięcej jest

lwowianie chętnie spędzają

niekoniecznie postrzeganego pozy-

konać Rosjan, iż napisy na murach

ników wyidealizowanej przeszłości,

miejsca i ciepło, została przygotowana

czas na rozmowach. Kawiarnie

tywnie przez jego rodaków. Nakłada

sugerujące im wyjazd do Moskwy są

która, jak to w przypadku elit bywa,

na lokal wyborczy. „Ja głosowałam na

wypełnione gwarem, skwery,

się na to galicyjskie przekonanie, iż

świadectwem troski o ich powrót na

izoluje się i nie podejmuje dialogu z

Tymoszenko” – nie ukrywa Maria.

na których żywo dyskutuje się

Lwów może konkurować z Kijowem

łono ojczyzny i wyrazem wdzięczno-

otoczeniem. Nowe osiedla – sypial-

wszelakie kwestie, przekupki

do miana ośrodka, odgrywającego

ści za lata moskiewskiej dominacji.

nie stały się w jej opinii zagrożeniem

omawiające problemy dnia co-

wiodącą rolę w kształtowaniu polityki

Trzeba tu jednak przyznać, że władze

dla dawnego świata. Lecz niejako

dziennego i sprawy ważne dla

całego kraju, o czym zdaje się być

radzieckie zapracowały na to, by dziś

paradoksalnie trzeba zauważyć, że

świata – gdziekolwiek nie spoj-

przekonany tylko Zachód Ukrainy. Ten

Rosjanie traktowani byli bez większej

zarazem tworzyły miasto ukraińskie

rzymy trwa ciągła wymiana

domyślny dialog Lwowian z „resztą”

życzliwości.

pod względem narodowościowym w

słów. Nawet gdy spojrzymy na

kraju wiąże się też z dyskusjami, pro-

Ukraińcy, walczący o swoją nie-

stopniu większym, niż miało to miej-

historię czy położenie miasta

wadzonymi w samym mieście, pomię-

podległość, domagali się między in-

sce kiedykolwiek w historii.

wydaje się ono być wręcz ska-

dzy jego mieszkańcami – tymi osiadły-

nymi prawa do wyrażania się we wła-

Migracja ze wsi do miasta nie

zane na ustawiczną rozmowę.

mi w nim z dziada pradziada i przyby-

snym języku, co po latach supremacji

To miejsce, leżące i w sensie do-

była zjawiskiem nowym w historii

łymi po 1945 roku, których nawiasem

języka rosyjskiego przekładało się na

słownym, i w przenośni, na styku róż-

Lwowa, lecz ta powojenna miała

mówiąc, jest dziś tam większość,

niechęć do osób narodowości rosyj-

nych światów, wchodzących w komuni-

nieznany wcześniej charakter. Do

pomiędzy przedstawicielami różnych

skiej. Dziś sytuacja jest o tyle skom-

kacyjną interakcję. To nie tylko bowiem

czasu II wojny światowej przybysze

narodowości, jacy mimo wpisów w

plikowana, że rosyjski pozostał nader

dzisiejsze pogranicze polsko-ukraiń-

z prowincji napływali stopniowo, nie

dowodzie, świadczących iż są Ukraiń-

kłopotliwą spuścizną po Związku Ra-

skie, symboliczny punkt zetknięcia się

były to jednorazowe przemieszcze-

Pani Stefania Jaszczyszyn

cami, zachowali pamięć o etnicznych

dzieckim, to nawet lwowscy Ukraińcy

Wschodu i Zachodu. Na przestrzeni

nia licznych grup. Nowi mieszkańcy

korzeniach i tradycji przodków.

od niego nie stronią w codziennych

wieków tutaj przecinały się szlaki han-

szybciej asymilowali się ze środowi-

Po drodze do Łanowic kupiłem

dlowe, tu ulice rozbrzmiewały gwarem

skiem, przejmowali obyczaje i bałak,

w kiosku gazetkę „Nowiny Sambora”

Gdy podejmowane są niektóre wątki,

przeróżnych języków, a mieszkańcy

co ułatwiało funkcjonowanie w za-

z wynikami pierwszej tury wyborów

i przybysze tworzyli mozaikę narodo-

stanej społeczności. Tymczasem po

prezydenta Ukrainy. Okazało się, że z

zwłaszcza dotyczące wspólnej prze-

wości, kultur, religii. W pewien więc

1945 roku mniejszość spoza miasta

498 wyborców w Łanowicach przyszło

szłości narodów, jakich przedstawiciele

sposób, naturalna stała się dla prze-

stała się większością, która z jednej

głosować o stu mniej. Tym razem wśród

postrzegają Lwów jako „swoje” miasto,

strzeni Lwowa konieczność znalezie-

strony zaczęła zmieniać oblicze Lwo-

łanowickich Polaków najwięcej głosów –

nia płaszczyzn porozumienia ludzi,

wa, z drugiej przyjmowała, często w

101 zdobył młody kandydat Arsenij Jace-

okazuje się, że nadmierne przywiąza-

tworzących ten wielobarwny tygiel.

sposób zniekształcony, tradycje „sta-

niuk.Jaktosięstało,nikt zmoich współro-

nie do historii, mitów czy stereotypów

Gdy myślimy o Lwowie, często wi-

rych” Lwowian. Okazały się one tak

zmówców nie potrafił wyjaśnić. Nikt tutaj

utrudnia, lub wręcz uniemożliwia jakikol-

dzimy miasto, gdzie prócz Ukraińców

atrakcyjne, że kuszące stało się choć-

nie agitował za żadnym z kandydatów.

wiek dialog.

żyją przedstawiciele wielu narodowo-

by pozorne wejście do tej elitarnej

Nawet plakatów i portretów przedwybor-

ści – Polacy, Rosjanie, Żydzi, Ormia-

społeczności. Te występujące rów-

czych nie zauważono na ulicach. Wiktor

rozmowach. Nie tylko wpływ na to ma

Nawet kiedy głosy, które podkre-

nie, Niemcy, gdzie zakupy robi się na

nolegle zjawiska w porównywalnym

Juszczenko zdobył 76 głosów, 67 – Julia

przeniesienie zwyczajów językowych

ślają znaczenie Lwowa świadczą o

ulicy Krakowskiej, naprzeciw ormiań-

stopniu zachwiały strukturą lwowskiej

Tymoszenko, 57 – Sergiusz Tigipko.

z centralnej i wschodniej Ukrainy, w

miłości do „małej ojczyzny”, to jeżeli

skiej świątyni, w dawnym sklepiku ży-

społeczności, tworząc płaszczyznę

Dla żadnego z mieszkańców wsi nie

znacznie większym stopniu zrusyfi-

wiążą się z przemilczaniem czy nad-

dowskim. Jednakże możemy spotkać

dialogu wymuszonego i wydaje się

było tajemnicą, kto oddał swój głos na

kowanych niż zachodnia część kraju.

interpretacją historycznych faktów,

się z tezą, iż rzeczywistość ta niewie-

nierzadko pozornego. Odmienne do-

przywódcę ukraińskich komunistów Pio-

Powszechny jest też zalew rosyjsko-

stają się alarmujące. Nie tylko nie

le miała i ma wspólnego ze zgodnym

świadczenia i różnice mentalne utrud-

tra Symonenkę. „Mamy takiego jednego

języcznej kultury, zwłaszcza masowej

można negować polskiego wkładu w

współistnieniem. Trudno jest przyjąć,

niały porozumienie starego i nowego

dziadka, który tęskni za komuną, nawet

i niskiego lotu. Literatura popularna,

historię tej ziemi, ale też tego, iż to

by zawsze toczono dyskusje łatwe

świata, tym bardziej, że staremu

do kościoła nie chodzi” – nie ukrywali ła-

wpadająca w ucho muzyka, kolo-

Niemcy stali się architektami znacz-

i bezkonfliktowe, wręcz przeciwnie,

przyszło w tych warunkach walczyć o

nowiczanie. Jednak twardzi, tamtejsi Po-

rowe czasopisma i łatwo dostępne

nej części miasta, a dzisiejsze grani-

a ich tematy wracają mimo upływu lat

przetrwanie.

lacy zostali zaskoczeni, że znalazło się aż

telewizyjne programy nie przekonują

ce niepodległa Ukraina zawdzięcza

i wciąż budzą gorące emocje. Miejsce

Niewątpliwie procesy, jakie doty-

9 osób, które głosowały na Tiahnyboka,

o celowości ugruntowania ojczystej

Związkowi Radzieckiemu. Jakkolwiek

dialogu pomiędzy „częściami składo-

czyły samych Ukraińców były niejako

lidera ukraińskiej partii nacjonalistycznej

mowy, a zjawiska te, wbrew opiniom

można podnieść pretensje, iż brak w

wymi lwowskiej rzeczywistości” zajęły

naturalne, a przynajmniej zachodziły

„Swoboda”, który nawet w „banderow-

optymistów, nie ominęły i Lwowa. Co

nich wielu ziem, to dziś Ukraińcy sta-

swoiste małe getta, odrębne światy,

przy mniejszym oporze obu stron,

skim” Samborze zdobył mniej głosów od

prawda, pod tym względem sytuacja

rają się nie odrzucać kształtu własne-

funkcjonujące obok siebie, nie we-

niż miało to miejsce w odniesieniu

promoskiewskiego Janukowycza.

na zachodniej Ukrainie nie jest tak

go państwa. Nie tylko dlatego, by na

spół. Nie ma pomiędzy nimi dialogu, a

do Rosjan. Stanowiąc element obcy

Dziewczyny, z którymi się spotkałem

dramatyczna, jak na przykład na Kry-

przykład, Rumuni nie wnosili pretensji

co najwyżej – toczone są równoległe

dla lwowskiego środowiska, budzili

na plebanii, zapewniły, że wszystkie gło-

mie, w Kijowie czy Doniecku, ale nie

do Bukowiny, ale prawdopodobnie

monologi, w których brakuje miejsca

równocześnie obawy przed bliskim

sowały „przeciwko wszystkim”, ponieważ

jest też tak dobra, by język rosyjski był

nawet autorzy teorii iż ziemie od Pie-

na pochylenie się nad argumentami

pokrewieństwem kulturowym i języ-

nikt z obecnych działaczy państwowych

używany jedynie przez turystów czy

nin po Kubań są etnicznie ukraińskie,

drugiej strony, na wzajemny wpływ

kowym, które stwarzało zagrożenie

nie dał im pracy na Ukrainie. Zostały

rosyjskich biznesmenów. Stąd, znacz-

zdają sobie sprawę, że trudno ją obro-

tak silny, by przekształcał rzeczywi-

przejęciem bez większych trudności

zmuszone szukać jakiejkolwiek pracy

na część Ukraińców, dbających o na-

nić. Wydaje się, że większość miesz-

stość i kreował nowy „trzeci stan”,

rosyjskich elementów i zniszczeniem

w Polsce, nawet te, które skończyły stu-

rodową świadomość, kulturę i język co

kańców tych terenów nie posiadała

będący wypadkową stanów dwóch

tego, co ukraińskie. Lęki te budowały

dia wyższe we Lwowie i Drohobyczu.

najmniej z niechęcią podejmuje dialog

ukraińskiej świadomości narodowej, a

współrozmówców. Wytwarzają one

kolejne bariery na drodze do rzeczo-

z osobami rosyjskojęzycznymi. Bo i w

swoisty etnocentryzm w historiografii

pewne punkty styczne, zazębiają się,

wego dialogu, o który niełatwo było

giełda wyborcza

jakim języku miałby on się toczyć?

budzi poważne wątpliwości, mimo że z

lecz nie przenikają. Często słyszymy

szczególnie Lwowianom, pamięta-

Jak i wszyscy na Ukrainie, w Łano-

Niewątpliwie kwestia ta wiąże się

pewnością jest twierdzeniem atrakcyj-

pojęcia takie jak Lwów polski, żydow-

jącym o galicyjskich walkach w imię

wicach rozmawiają, czyli po tutejszemu

z kolejnym, specyficznym dla Lwowa

nym dla wciąż jeszcze młodego kraju.

ski, rosyjski, wreszcie ukraiński…

niepodległości własnego narodu.

„gadają” o wyborach, których druga tura

problemem, jakim jest ograniczony

Nie mniej ważne w procesach

Wydaje się, że istnieje wiele miast,

Wydaje się, że mieszkańcy Lwowa

jest wyznaczona na 7 lutego. Pozostało

dialog na linii „starzy” (w znacznej

porozumienia jest dziś wykorzystanie

choć mowa wciąż o jednym.

stworzyli specyficzne, dość hermetycz-

dwóch – Janukowycz i Tymoszenko.

mierze ukraińskojęzyczni) i „nowi”

chociażby elementarnej wiedzy histo-

Gdy podejmowane są niektóre

ne środowisko, ledwie pozornie otwie-

Wiele osób, z którymi spotkałem się,

(„rosyjscy”) Lwowianie. Jak podaje

rycznej, zastąpienie faktami swoistej

wątki, zwłaszcza dotyczące wspólnej

rające się na obcych. Zwłaszcza, że i

zauważyło, że nikt z kandydatów, tak,

Ilko Łemko, po II wojnie światowej

propagandy na rzecz ukraińskości.

przeszłości narodów, jakich przedsta-

Rosjanie, i nawet Ukraińcy mogli w ich

jak i przed pierwszą turą, nie spotykał

Lwów stracił blisko 90% mieszkań-

Temu bez wątpienia, przysłuży się

wiciele postrzegają Lwów jako „swo-

mniemaniu zagrozić wyjątkowej kultu-

się z mniejszościami narodowymi oraz

ców, co zmieniło strukturę narodowo-

dialog, tak na poziomie akademic-

je” miasto, okazuje się, że nadmierne

rowej i społecznej przestrzeni miasta.

nie określił swego wyznania i stosunku

ściową całego regionu. Niemal znik-

kim, wśród polityków, jak i szerokich

przywiązanie do historii, mitów czy

Nawet, gdy podejmowano konwer-

do aborcji czy eutanazji.

nęli Niemcy, Żydzi, Ormianie, zmalała

mas społeczeństwa. Aby go podjąć

stereotypów utrudnia lub wręcz, unie-

sację ze światem zewnętrznym, jaki

„To na kogo mamy głosować, jako

liczba Polaków. W miejsce tych na-

gospodarze ukraińskich ziem muszą

możliwia jakikolwiek dialog. Dla wielu

po II wojnie światowej przenikał do

Polacy i ludzie wierzący?” – padło pytanie.

rodowości pojawili się Rosjanie i, co

jednak zaakceptować przeszłość, a

Ukraińców miasto to jest symbolem

Lwowa, nie pozwalano zapomnieć, że

„Dla nas nie ma różnicy, kto bę-

charakterystyczne, Ukraińcy. Przyby-

nie tworzyć ją od nowa. We Lwowie,

niezależności ich narodu, co niejed-

Lwowianin z dziada pradziada to ktoś

dzie prezydentem Ukrainy, żeby tylko

sze z innych regionów Ukrainy, zwy-

gdzie do II wojny światowej Ukraińcy

nokrotnie wiąże się z pielęgnowa-

w pewien sposób lepszy, tym samym

był człowiekiem i pomagał wszystkim,

kle z prowincji, zaczęli tworzyć nową

byli trzecią pod względem liczebno-

niem postaw o zabarwieniu nacjona-

unicestwiając dialog nawet wówczas,

a nie tylko myślał o sobie i swojej wy-

grupę mieszkańców. Budzili przy tym

ści narodowością, po Polakach i Ży-

listycznym. Zderzają się one nie tylko

gdy trwała wymiana słów.

godzie” – twierdzą Polacy z Łanowic.