o ii wojnie światowej raz jeszcze

14

29 stycznia - 11 lutego 2010 * Kurier Galicyjski

bohdan sidelnik – jeden z ostatnich

lwowskich kombatantów

stąpiło ponad 200 osób. Wśród nich

(Polaków i Ukraińców) Bohdana wy-

wiaderka z farbą. Podobno dorośli nie

Karbyszew, 65-letni wówczas gene-

wołano do pracy i przesiedlono na 6

dawali nastolatkom „ spraw poważniej-

rał. Tę grupę SS-mani postawili pod

blok („wolny”).

szych w obawie o ich wiek bękarcki”.

„ścianą płaczu”, gdzie odbywały się

Pamięć pana Bohdana Sidelnika

Tak trwało do wiosny 1944 r., gdy Boh-

AleKSANDeR NIeWIńSKI

egzekucje, a nazajutrz pod wieczór

jest godna uwagi, a mogą jej pozaz-

danowi zlecono zakupy i dostarczanie

tekst i zdjęcia oraz zbiory

oblano ich wodą przy mrozie około 7

drościć mu ludzie młodzi. W pamięci

żywności do Lwowa (oczywiście nie

z archiwum prywatnego

-stopniowym. Przed śmiercią nikt nie

pana Bohdana pozostaje rozstrzeli-

dla rodziny). W tym celu bezpośredni

BOHDANA SIDelNIKA

proponował im współpracy. Na pewno

wanie przez SS-manów czerwonoar-

kontakt z przedstawicielem podziemia

generał dobrze znał rozkaz nr 270 z

mistów, według zewnętrznych oznak

miał miejsce w omówionym czasie i wy-

W ciągu ostatnich 5 lat

16 sierpnia 1941 r., podpisany przez

rasowych (pochodzących z azjatyc-

znaczonym miejscu na terenie dworca

rozwoju demokracji na Ukra-

Stalina, zgodnie z którym wojskowi

kich republik ZSRR). Dobrze pamięta

lwowskiego. Bohdan po otrzymaniu pie-

inie,  prawda  historyczna,

jeńcy sowieccy mieli być traktowa-

pan Bohdan zagładę wielkiej grupy

niędzy wyruszał pociągiem przeważnie

pomimo starań, nie znalazła

ni jak zdrajcy Ojczyzny. Generał był

(około 600 osób) kobiet wraz z dziećmi

w kierunku Gródka Jagiellońskiego.

należnego odzwierciedlenia

świadom represji w stosunku do swo-

– byłych uczestników Powstania War-

Wracając po raz kolejny z zakupów,

w świadomości jej obywateli.

jej osoby i rodziny. Ukraińska gazeta

szawskiego. Tę grupę sprowadzono

został aresztowany przez gestapo.

Szczególnie ta z okresu XX w.

„Fakty” z 7 sierpnia 2009 r. (str. 31)

do Mauthausen z Oświęcimia i utrzy-

Pośrednika nie wydał, wtrącono go do

- I i II wojny światowej. Temat

podała przykłady takich represji w

mywano przed uśmierceniem na placu

więzienia przy ul. Łąckiego i oskarżo-

wymiany doświadczeń „spe-

stosunku do dwóch generałów so-

łagrowym przez kilka dni, bez żadnego

no o spekulację. Tak zaczęła się droga

cjalistów” sowieckich i hitle-

wieckich, rozstrzelanych po wyzwo-

wyżywienia. Później wszystkich za-

Bohdana na Mauthausen. Wraz z grupą

rowskich w rozbudowie obo-

Bohdan Sidelnik

leniu z łagrów hitlerowskich. Córka

bito gazem i spalono w krematorium.

więźniów przewieziono go pociągiem w

zów koncentracyjnych przed

gen. Karbyszewa, którą Bohdan Si-

kierunku Wrocławia i Bawarii. Nieopo-

rokiem 1941, pozostaje w pa-

delnik poznał po wojnie, potwierdzi-

dal Chemnitz udało mu się uciec. W

mięci tylko z racji nielicznych

ła również represje w stosunku do

dwójkę ze współwięźniem wracali do

publikacji z czasów „odwilży

ich rodziny, wyraźnie odczuwalne aż

Lwowa pieszo przez Sudety i tereny

gorbaczowskiej”.

do otrzymania zawiadomienia o „bo-

W 2001 r. w Radzie Miejskiej Lwo-

okupowanej Czechosłowacji. Głod-

haterskiej śmierci” jej ojca. Do tego

wa zarejestrowano Organizację Pol-

ni i wymęczeni, ponieważ szli nocą,

czasu nie mogła znaleźć nigdzie za-

skich Kombatantów II wojny światowej

ukrywając się w lasach i omijając miej-

trudnienia.

(1939-1945) i Osób Represjonowa-

scowości, doszli pod Pragę. Pomogły

Według umowy jałtańskiej, Au-

nych, złożonej z ludzi, którzy nie opuścili

im czeskie kobiety, pracujące w polu.

stria należała do strefy sowieckiej,

Ziemi Lwowskiej po ukończeniu wojny.

Nakarmiły i dały pieniądze na pociąg.

lecz stało się tak, że Mauthausen,

Rejestrując tę organizację we Lwowie

Tych pieniędzy wystarczyło nie tylko

jako ostatni hitlerowski obóz koncen-

pani Stanisława Kalenowa, usłyszała

do Pragi, ale nawet do Cieszyna.

tracyjny wyzwolili Amerykanie 5 maja

od pewnego urzędnika pytanie: „Skąd

Niestety, w Czeskiej Trzebowej,

1945 r. z pomocą 11 pancernej dywizji

tutaj jacyś polscy kombatanci?”

prosto na ulicy Bohdana powtórnie

wojsk USA. W krótkim czasie Amery-

Obecnie z sześćdzisięciu jej człon-

zatrzymało gestapo. Zaprowadzono

kanie wycofali się, rozdawszy więź-

ków (na czas rejestracji) żyje 26 osób.

go na posterunek policji kryminalnej

niom jedzenie i broń do samoobrony.

Są to ludzie różnych narodowości, oby-

w Pardubicach, gdzie spędził dwa ty-

Spowodowało to zemstę sowieckich

watele II Rzeczypospolitej, którzy na

godnie w celi razem z kilkoma Pola-

więźniów wojskowych na łagrowych

skutek swej osobistej postawy patrio-

kami, Czechami i w towarzystwie by-

kryminalistach niemieckich. (Zabito

tycznej ucierpieli od obu totalitaryzmów

łych wojskowych sowieckich. Stamtąd

Polscy kombatanci podczas zwiedzania arboretum w Bole-

ich około 50). Więźniowie z terenu

XX st. Na podstawie wspomnień każde-

(około 32 osoby), skutych po czterech

byłego ZSRR mieli iść pieszo (około

go z nich można napisać książkę.

straszycach

kajdankami przetransportowano po-

80 km) do łagru sowieckiego, znajdu-

Przedstawienie sylwetki pana Bog-

ciągiem, pod eskortą gestapowców,

jącego się w okolicy Schrems na gra-

Pamięta pan Bohdan również i to, jak

dana Sidelnika, członka tej organizacji,

nicy z Czechosłowacją. W tym łagrze,

przyłapanych uciekinierów z Mauthau-

moim zdaniem może zaciekawić Czy-

otoczonym uzbrojonymi żołnierzami

sen SS-mani zabijali kijami…

telnika, z powodu niezwykłych jego re-

sowieckimi przebywało około 30 tys.

Wspomina także śmierć znanego

lacji, jako byłego więźnia hitlerowskiego

ludzi, z których 12 tys. stanowiły ko-

gen. Karbyszewa, którego później so-

obozu koncentracyjnego - Mauthausen.

biety. Oprócz byłych więźniów łagrów

wiecka propaganda sztucznie gloryfi-

O łagrze tym w historiografii sowieckiej

hitlerowskich, dowożono tam też by-

kowała, przyznając mu Złotą Gwiazdę

było znacznie mniej informacji aniżeli,

łych gastarbeiterów. Po przebadaniu

Bohatera Związku Radzieckiego, jako

np. o Majdanku lub Buchenwaldzie, o

na choroby weneryczne część kobiet

wyróżnienie (rzekomo za odmowę

których śpiewano pieśni. Odwiedzić

rozstrzelano. Sprawcy tego ludo-

współpracy z hitlerowcami). Może

Mauthausen, leżący na terenie neutral-

bójstwa skwitowali to krótko: „Po co

pojawić się pytanie: dlaczego nie

nejAustrii, było w czasach powojennych

wieźć chorobę do Ojczyzny”?

wyróżniono innych (ponad 200 osób)

zbyt trudno, nawet byłym więźniom tego

Po powrocie do Lwowa Bohdan

zamordowanych w ten sam sposób

łagru, jeżeli po wojnie przyszło im być

Sidelnik został od razu aresztowa-

wraz z Karbyszewem? Na pewno byli

obywatelami ZSRR.

ny. Próbowano go złamać duchowo,

wśród nich ludzie inteligentni i podob-

Relacje pana Bogdana Sidelni-

sprawdzano jego tożsamość itp. Jak

no generałowie dobrze wykształceni

ka są wprost bezcenne, mieszczą w

okazało się, jego ojca w tym czasie

(gen. Karbyszew, jako inżynier od

sobie bowiem mało wiadome fakty

Mauthausen, współczesna pocztówka

wpisano na listę przewidywanych do

spraw wojskowych kształcił się przed

historyczne. Część tych faktów po

represji. Ale to już inna historia.

rewolucją październikową). A jak wy-

wojnie była ukryta lub wykrzywiona

początkowo do miasta Linz w północ-

tym bloku, znajdującym się w odległo-

Bohdan Sidelnik po studiach na

gląda prawda historyczna? Otóż, 15

propagandą sowiecką na terenie

nej części Austrii, a następnie – do

ści 50-60 m od krematorium umierało

Politechnice Lwowskiej pracował przy

lutego 1945 r. do Mauthausen prze-

„obozu krajów socjalistycznych”.

Mauthausen.

najwięcej ludzi. Męczono ich głodem

budowie dróg, jako inżynier budow-

transportowano ewakuowanych więź-

Ten cudzysłów często był dumnie

W tym hitlerowskim łagrze (łagier

i tresurą uczono „porządku niemiec-

lany. Nigdy nie wstąpił do partii komu-

niów z obozu Saksenhausen w liczbie

stosowany przez dygnitarzy sowiec-

– słowo niemieckie, - aut.), zbudowa-

kiego”. Na skutki tego nie trzeba było

nistycznej, mimo licznych propozycji.

2 tys. 494 osób. Podróż trwała (ponad

kich i liderów komunistycznych.

nym w 1938 r. nad pięknym Dunajem,

długo czekać. W krótkim czasie poja-

Będąc ochrzczonym w cerkwi św.

dobę) a wycieńczenie z głodu (trans-

Bohdanowi Sidelnikowi dane było do-

wiły się u Bohdana problemy z sercem

Jura, nie omija on również, jako miej-

portowanych nie karmiono) spowo-

Bohdan Sidelnik urodził się 6 sierp-

czekać do czasu wyzwolenia obozu

oraz nasiliła się silna opuchlizna nóg.

sca modlitwy łacińskiej Katedry lwow-

dowało śmierć jednej trzeciej części

nia 1927 r. we Lwowie, w mieszanej pol-

przez Amerykanów 5 maja 1945 r.

Uratowali go „lwowiacy” z sąsiednich

skiej. Od 1992 r. aktywnie pracował

więźniów tego transportu w drodze.

sko-ukraińskiej rodzinie, zamieszkałej

Statystyka pokazuje, że w okresie

bloków, wypytujący o swoich ziom-

we Lwowskim Czerwonym Krzyżu

Zwłoki ich dowożono ze stacji kolejo-

na górnym Łyczakowie. Jego ojciec

funkcjonowania łagru Mauthausen

ków. Naprawdę okazało się, że byli

przy poszukiwaniu dokumentów, do-

wej ciężarówkami i palono w krema-

Józef, jako agronom, zatrudniał się

jego więźniami było 335 tys. ludzi

to więźniowie, pochodzący z różnych

tyczących więźniów łagrów politycz-

torium. Pozostałym, którzy doszli do

w różnych firmach rolniczych. Mama

różnych narodowości. Z tej liczby za-

miejscowości południowo-wschodniej

nych. Bezinteresownie pomógł on

lagru kazano: „Wszystkim chorym,

Maria, z domu Kowal była gospodynią

mordowano w różny sposób i spalono

części przedwojennej Rzeczypospo-

wielu ludziom różnych narodowości

niezdolnym do pracy wystąpić”. Wy-

domową.

w krematorium ponad 122 tys. Obo-

litej. Dzięki solidarności tych ludzi

w staraniach o odszkodowanie pore-

W czasie okupacji niemieckiej

zowe krematorium pracowało całodo-

W 2001 w Radzie Miejskiej Lwowa zareje-

habilitacyjne. Odznaczono go polskim

Bohdan, jako wychowanek wuja Jana

bowo, bez przerwy. Od stacji kolejo-

medalem „Pro Memoria,” innych od-

Kowalskiego, kolejarza lwowskiego,

wej Mauthausen do łagru wszystkich

strowano Organizację Polskich Kombatan-

znaczeń nie posiada.

mieszkał przy ul. Gródeckiej. Wraz z

więźniów prowadzono pieszo przez

tów II wojny światowej (1939-1945) i Osób

Obecnie pan Bohdan Sidelnik

synami Jana Kowalskiego Leszkiem

całe miasteczko (około 6 km). Tę dro-

Represjonowanych, złożonej z ludzi, którzy

mieszka w skromnym mieszkaniu

i Jurkiem, małoletni Bohdan roznosił

gę przeszedł i Bohdan Sidelnik, które-

nie opuścili Ziemi Lwowskiej po ukończeniu

i opiekuje się schorowaną żoną, trosz-

gazety „Polski Walczącej” po mieszka-

go, jak i innych więźniów, po przekro-

czy się o dobrą przyszłość wnuczki

niach znajomych, a pod przykryciem

czeniu bramy łagrowej gestapowcy

wojny. Rejestrując tę organizację we Lwo-

Nadii. Nadia marzy o studiach na

nocy w tymże zespole ćwiczył ów-

przekazali miejscowym SS-manom.

wie, pani Stanisława Kalenowa, usłyszała

wydziale geograficznym Uniwersytetu

czesne „graffiti”, malując na ścianach

Bohdan otrzymał blaszany naręczny

od pewnego urzędnika pytanie: „Skąd tutaj

Lwowskiego.

lwowskich kamienic litery Polski Wal-

numer 102511 i został sprowadzony

czącej, za pomocą zwykłego pędzla i

na 16 blok (kwarantanny). Właśnie w

jacyś polscy kombatanci?”

kG