kurier kulturalny

18

28 lutego – 15 marca 2010 * Kurier Galicyjski

Fryderyk chopin (1810-1849)

i jeGo LWoWscy konTynuaTorzy

Część iV – ostatnie lata spędzone w warszawie

swoich etiud). Chopin i Czerny grywa-

rekomendację w liście od Józefa El-

1830 r. Sam teatr mieścił się wów-

li w duecie na dwa fortepiany.

snera. Haslinger obiecał Chopinowi

czas na placu Krasińskich (obecny

Chopin po wyjeździe z Wiednia,

opublikowanie jednego z jego utwo-

budynek Teatru Narodowego otwar-

gdzie był czule żegnany, odwiedził

rów. W Wiedniu Chopin spotkał się

to w 1833 r.). Na program koncertu

Pragę, o której w liście do rodziny

także z wybitnym skrzypkiem, jakim

składały się Koncert fortepianowy

był Ignaz Schuppanzigh, który, jak

pisał: „W ogóle miasto piękne, jak z

f-moll op. 21 oraz Fantazja A-dur na

pisał Chopin w liście do rodziny „po-

zamkowej góry widać; wielkie, stare i

tematy polskie op. 13. Orkiestrą dy-

wiedział, że chociaż nie daje więcej

niegdyś zamożne… Chcieli też, bym

rygował Karol Kurpiński, od 1824 r.

mIcHaŁ PIEKaRsKI

zimowych kwartetów, jednak będzie

i tu wystąpił, ale trzy dni tylko zaba-

dyrygent i dyrektor sceny operowej

W lipcu 1829 r. Fryderyk Chopin

się starał urządzić choć jeden w cza-

wię”. Następnie Chopin zabawił ty-

w Warszawie. Przybyła ogromna

zakończył edukację w Szkole Głów-

sie mojej w Wiedniu bytności”. Wspo-

dzień w Dreźnie, skąd do Warszawy

masa publiczności. Chopin w liście

nej Muzyki, stając się tym samym

mniane kwartety były muzycznymi

wrócił przez Wrocław.

do Tytusa Wojciechowskiego, swo-

absolwentem Uniwersytetu Warszaw-

wieczorami, podczas których wykony-

Powróciwszy do domu, Chopin

jego przyjaciela z czasów licealnych

skiego. Kolejne dwa lata spędził na

wano utwory, przeznaczone na cztery

zabrał się do pisania Koncertu forte-

pisał: „Pierwszy więc koncert, lubo

doskonaleniu swoich umiejętności

instrumenty smyczkowe: dwoje skrzy-

pianowego f-moll, sukcesywnie wraz

był pełny i od trzech dni naprzód, ani

oraz kilku podróżach.

piec, altówkę i wiolonczelę – stąd

z postępami w komponowaniu poka-

lóż ani krzeseł nie było”. Jednak nie-

chopin przy fortepianie,

Jeszcze w czasach studenckich,

powstała popularna nazwa kwartet

zując go Elsnerowi, który pochwalił

zbyt dobry fortepian spowodował, że

rysunek Elizy Radziwiłłówny

na jesieni 1828 r., Fryderyk Chopin

w znaczeniu zarazem wieczoru mu-

środkowe Adagio. Świadczy to o nie-

część słuchaczy narzekała na zbyt

z 1826 r.

udał się w podróż do Berlina, gdzie

zycznego, jak i muzycznego gatunku.

cichą grę pianisty.

zapoznał się z tamtejszym życiem mu-

Utwory (kwartety) przeznaczone na

Podczas drugiego publicznego

zycznym. W operze oglądał wczesno-

taki skład wykonawców tworzone były

koncertu, danego w Teatrze Narodo-

romantyczne dzieła, wśród nich Der

coraz częściej właśnie w Wiedniu,

wym 22 marca 1830 r., wymieniono

Freischütz (Wolny strzelec) Karla Marii

począwszy od drugiej połowy XVIII

już fortepian. Chopin wykonał po-

von Webera. Jest to pierwsza niemiec-

w. przez takich kompozytorów jak

wtórnie Koncert fortepianowy f-moll

ka opera romantyczna, wyznaczająca

Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus

op. 21 oraz Rondo à la Krakowiak op.

po dziś dzień ważną cezurę w historii

Mozart oraz Ludwig van Beethoven.

14 na koniec zgodnie z ówczesnym

muzyki. Jej prapremiera odbyła się

Ignaz Schuppanzigh (1776-1830)

zwyczajem grał improwizacje. W „Ku-

właśnie w Berlinie w 1821 r. i wkrótce

był wirtuozem skrzypiec, który w

rierze Polskim” Maurycy Mochnacki

dzieło stało się popularne w całej Eu-

Wiedniu od 1796 r. ściśle współpra-

relacjonował: „jego Koncert można

ropie. Publiczność warszawska miała

cował z Ludwigiem van Beethovenem

by porównać do życia człowieka spra-

okazję zapoznać się z operą Webera

i zasłynął jako wykonawca partii I

wiedliwego; żadnej dwuznaczności,

już w 1826 r. (w polskiej wersji języ-

skrzypiec w jego kwartetach. Schup-

fałszu, przesady […] cały jest oddany

teatr Narodowy w Warszawie przy placu Krasińskich

kowej), we Lwowie zaś po raz pierw-

panzigh był muzykiem zatrudnionym

geniuszowi muzyki, którym tchnie,

szy wystawiono ją w 1827 r. Chopin z

na dworach wielkich arystokratów –

oddycha”.

niecierpliwością czekał na ten wieczór

stał na czele słynnego kwartetu księ-

Chopin podjął następnie pracę

Chopin odnotował, że tamten bardzo

gasnącej zażyłości Chopina ze swo-

w operze, o czym świadczy jego list do

cia Lichnowskiego (1794-1799) oraz

nad koncertem fortepianowym e-moll

miło wspominał Elsnera. Podczas

im nauczycielem, pomimo że Chopin

rodziny: „Jutro Freischütz!... tego mi

hrabiego  Razumowskiego  (1808-

op. 11. Poznał także w tym okresie

koncertu w Wiedniu Chopin wyko-

już ukończył Szkołę Główną Muzyki.

właśnie potrzeba. Będę mógł czynić po-

1814). Jako pierwszy organizował

młodą śpiewaczkę Konstancję Gład-

nał Wariacje B-dur na temat La ci

Równolegle powstawały także etiudy

równania z naszymi śpiewakami”. W tym

także w Wiedniu publiczne koncerty

kowską, uczennicę warszawskiego

darem la mano z Don Juana op. 2

(utwory służące do podniesienia tech-

samym czasie, z rodzicami w Berlinie

kwartetowe, dotąd bowiem muzykę

konserwatorium, której osobą się

na fortepian z orkiestrą (na temat

niki pianistycznej).

przebywał Oskar Kolberg (1814-1890),

taką miały okazję usłyszeć tylko oso-

zauroczył. Podczas wakacji w lipcu

tego utworu pisałem w poprzednim

Pod koniec 1829 r. Fryderyk

późniejszy znany polski etnograf, który

by zaproszone do pałaców arystokra-

1830 r. odwiedził swojego przyjaciela

odcinku) oraz własne improwizacje.

Chopin włączył się aktywnie w życie

tak jak wcześniej Chopin uczęszczał do

cji. Publiczne kwartety bardzo szybko

jeszcze z czasów licealnych Tytusa

Improwizacja była wówczas wpisa-

artystyczne Warszawy, występując w

Liceum Warszawskiego oraz pobierał

zyskały rangę ważnego wydarzenia

Wojciechowskiego, który mieszkał

na w praktykę koncertową. Wyko-

prywatnych salonach. Towarzyszyło

lekcje muzyki u Józefa Elsnera (nauczy-

artystycznego oraz wysoką ocenę

w majątku Poturzyn koło Hrubieszo-

nawca po zagraniu programu, czyli

temu także komponowanie drobnych

ciela Chopina). Chopin i Kolberg, którzy

krytyki.

wa na Lubelszczyźnie. Odbywając

konkretnych utworów (przeważnie

salonowych utworów, wpisywanych

znali się dobrze już w Warszawie, w

Ignaz Schuppanzigh odbywając

spacery po okolicy, Chopin miał oka-

własnych), grał bez przygotowania

do sztambuchów – pieśni i tańców.

Berlinie spędzili wspólnie wieczór w

zagraniczne tournée występował tak-

zję zapoznać się z folklorem polskim

na tematy, które często sugerowała

Na początku marca 1830 r. w salonie

operze.

że przed publicznością polską w Po-

i ukraińskim. Nie zabawił jednak w

mu publiczność. Często były to te-

Chopinów, którzy mieszkali wówczas

W drodze powrotnej z Berlina

znaniu, Warszawie oraz we Lwowie.

Poturzynie zbyt długo, bowiem zale-

maty pochodzące z wystawianych

w Pałacu Czapskich, (nazywanym

do Warszawy Chopin zatrzymał się

W stolicy Galicji wybitny skrzypek

żało mu aby być obecnym na debiucie

wówczas oper, ale nie tylko. Prze-

także Pałacem Krasińskich) na Kra-

na krótko w Poznaniu, gdzie według

dał się słyszeć w 1816, 1818 i 1823

scenicznym Konstancji Gładkowskiej

bieg wieczoru Chopin relacjonował:

kowskim Przedmieściu (obecnie mie-

przekazu rodzinnego grał na forte-

r. pojawiając się tu pomiędzy swoimi

w teatrze w Warszawie. Po wieczo-

„Skorom się na scenie pokazał, do-

ści się tam Akademia Sztuk Pięknych)

pianie na przyjęciach u arcybiskupa

występami w Rosji. We Lwowie w

rze w operze, Chopin relacjonował

stałem brawo, po odegraniu każdej

odbyła się próba Koncertu fortepiano-

Teofila Wolickiego – krewnego Skarb-

1818 r. Ignaz Schuppanzigh zawią-

Wojciechowskiemu: „Jak frazuje to

wariacji takie były oklaski, żem nie

wego f-moll op. 21 oraz Fantazji A-dur

ków oraz u namiestnika Wielkiego

zał współpracę z synem wielkiego

byś się rozkoszował, cieniuje parad-

słyszał orkiestry. Po skończeniu

na tematy polskie op. 13. Wśród słu-

Księstwa Poznańskiego (Poznań był

Mozarta – Franzem Xaverem Wol-

nie, a chociaż z początku na wejściu

tyle klaskano, iż musiałem drugi raz

chaczy znaleźli się Józef Elsner oraz

w zaborze pruskim) księcia Antoniego

fgangiem Mozartem (tzw. lwowskim

głos się trząsł, później bardzo śmiało

wyjść i ukłonić się”. W drugiej części

Karol Kurpiński, znany kompozytor

Radziwiłła. Innymi polskimi miastami,

Mozartem), z którym odbył ze stolicy

śpiewała”.

koncertu Chopin improwizował na te-

operowy, działający w Warszawie,

pozostającymi w zaborze pruskim,

Galicji jedną z podróży do Rosji, co

Na jesieni 1830 r. Chopin plano-

maty z opery La dame blanche (Biała

który wcześniej, w latach 1808-1810

które odwiedził wcześniej Chopin były

zostało skrupulatnie odnotowane w

wał drugi wyjazd do Wiednia, po któ-

dama) Françoisa Adriena Boieldieu,

mieszkał we Lwowie, pracując jako

m.in. Toruń (w 1825 r.) i Gdańsk (w

czasopiśmie „Pamiętnik Lwowski”:

rym miała nastąpić podróż do Włoch.

która wystawiana była wówczas na

nauczyciel gry na fortepianie. Jednak

1827 r.).

„Wyjechał z nim [z F.X.W. Mozartem]

W Warszawie odbywały się próby

deskach opery wiedeńskiej oraz na

dopiero w marcu 1830 r. doszło w

Bezpośrednio  po  ukończeniu

także i Schuppanzigh, artysta pole-

Koncertu fortepianowego e-moll op.

temat Chmiela – polskiej pieśni ludo-

Warszawie do pierwszego publiczne-

Szkoły Głównej Muzyki, w lipcu 1829

cający się doskonałą i przyjemną grą

11 z udziałem Elsnera i Kurpińskie-

wej z Mazowieckiego. O improwiza-

go koncertu Chopina. Był to moment

r. Fryderyk Chopin wybrał się w po-

swoją na skrzypcach, osobliwie w

go. Kolejny publiczny koncert Chopi-

cji na temat Chmiela Chopin pisał, że

długo w Warszawie wyczekiwany.

dróż do Wiednia, gdzie jechał w towa-

kwartetach”.

na odbył się w Teatrze Narodowym

zelektryzowały one „publiczność nie

Już w grudniu 1829 r. Stanisław Koź-

rzystwie swoich kolegów. Po drodze

W Wiedniu Fryderyk Chopin oprócz

w Warszawie 11 października. Wy-

przyzwyczajoną do takich pieśni”.

mian w „Kurierze Warszawskim” pisał:

zatrzymali się w Krakowie. Fryderyk

zaznajamiania się z kulturą muzyczną

konany został Koncert fortepianowy

Podczas drugiego publicznego

„Przyjmowany z zapałem za granicą

Chopin pisał: „Tydzień pierwszy ze-

miasta, występował także podczas

e-moll op. 11 oraz Fantazja A-dur na

koncertu Chopin zaprezentował po

Rodak nasz, nie dał się dotąd pu-

szedł nam w Krakowie na samych

wieczorów w domach prywatnych,

tematy polskie op. 13. Pomiędzy tymi

raz drugi Wariacje B-dur op. 2 oraz

blicznie słyszeć w Ojczyźnie swojej.

spacerach i zwiedzaniach okolic kra-

co w liście do rodziców odnotował w

utworami Konstancja Gładkowska

także własne Rondo à la Krakowiak

Skromność, chociaż najpiękniejszy

kowskich”. Poza Krakowem kompozy-

następujących słowach: „Gdzie się

śpiewała cavatinę Gioacchina Rossi-

op. 14 (również na fortepian z orkie-

przymiot talentu, z tej strony uważa-

tor miał sposobność zobaczyć Ojców

obrócę, klekoczą mi wszyscy głowę,

niego. Był to, jak się później okazało

strą). Owacjom znów nie było końca.

na jest mniej chlubną. Czyż talent P.

i Pieskową Skałę.

ażeby grać”. Do zagrania publiczne-

ostatni, „pożegnalny” koncert Fryde-

W zagranicznej prasie pojawiły się

Chopin nie jest własnością jego Oj-

W Wiedniu, o którym Chopin wy-

go koncertu namówił Chopina Wil-

ryka Chopina w Warszawie i na zie-

odpowiednie relacje, m.in. „jest to

czyzny? Czyż Polska nie potrafi go

raził się: „Miasto ładne, podoba mi

helm Würfel, od 1826 r. kapelmistrz

miach polskich. Na cztery tygodnie

młody człowiek, który idzie własną

godnie ocenić?”.

się”, kompozytor spotkał się z Tobia-

wiedeńskiej opery, który wcześniej

przed wybuchem Powstania Listopa-

drogą”. W Wiedniu Chopin poznał tak-

W końcu Fryderyk Chopin wystą-

sem Haslingerem, właścicielem fir-

pracował jako nauczyciel w konser-

dowego, 2 listopada 1830 r. Fryderyk

że osobiście wybitnego pianistę Karla

pił przed warszawską publicznością.

my nakładowej muzykaliów, który na

watorium w Warszawie. Würfel Cho-

Chopin wyjechał z Warszawy, udając

Czernego (dziś znanego wszystkim

Uroczysty wieczór odbył się w Teatrze

temat Chopina przeczytał wspaniałą

pina pamiętał jeszcze z Warszawy,

się do Wiednia.

uczącym się grać na fortepianie ze

Narodowym w Warszawie 17 marca