19

Kurier Galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2010

czy j. i. kraszeWski

inauguracja

międzynarodowego

byŁ szpieGiem?

roku chopinowskiego

we Lwowie

KRzysztof szymańsKI

Pisarz, publicysta, dziennikarz,

wydawca, społecznik, krytyk, inicjator

badań historycznych, etnograficznych

i archeologicznych został aresztowa-

ny w czerwcu 1883 roku w Berlinie

pod zarzutem szpiegostwa na rzecz

Francji.

Ogółowi czytelników Józef Ignacy

Kraszewski znany jest przede wszyst-

kim z powieści „Stara Baśń”, a jest to

przecież pierwsza z cyklu 29 powieści

historycznych. Jego dorobek to około

200 dzieł – powieści historycznych i

opowiadań, i ponad 600 tomów inne-

go rodzaju publicystyki. Jego twór-

czość jest najbardziej różnorodna i

wszechstronna, taka jak i zaintereso-

wania autora.

Matka, Zofia z Malskich schro-

Koncert inauguracyjny w filharmonii Lwowskiej

niła się w Warszawie podczas woj-

ny francusko-rosyjskiej. Tu poznała

kim dla muzyki i twórczości naszego

JULIUsz mULtaRzyńsKI

Jana Kraszewskiego. Po urodzeniu

Wielkiego Rodaka.

tekst

28 lipca 1812 roku Józefa Ignacego

Historia Filharmonii Lwowskiej

JaRosŁaW DRzEWIEcKI

wkrótce przenieśli się do majątku Do-

jest bardzo bogata i różnorodna,

zdjęcia

łhe na Ziemi Grodzieńskiej. W 1829

składa się na nią spuścizna z róż-

Józef Ignacy rozpoczyna studia na

Uniwersytecie Wileńskim na wydziale

nych okresów jej istnienia – au-

trudno sobie wyobra-

medycznym, ale zamiłowanie do lite-

striackiego, polskiego, radzieckiego

zić, aby w szczególny spo-

ratury zwycięża i wkrótce przenosi się

i ukraińskiego. W ponad stuletniej

sób nie uczczono 200. lecia

na wydział literatury. Tu powstają jego

historii (za oficjalny dzień otwarcia

urodzin największego pol-

pierwsze dzieła, publikowane pod

uważa się 27 września 1902 roku)

skiego kompozytora fryde-

W 1865 roku podjął się stworzenia

pseudonimem. Pierwsze doświad-

liczne kontakty, znajomości, stosunki

na jej scenie wystąpili o światowej

ryka chopina. Inaguracja

pisma „Hasło”. Nie otrzymał jednak

czenia z akcji powstańczych pocho-

wiadomości, a też wiecznie potrzebu-

sławie muzycy m.in. S. Kruszel-

międzynarodowego  Roku

zezwolenia od władz i musiał opuścić

dzą też z tego okresu. Jako uczestnik

jący pieniędzy pisarz Arnim Adler. To

Lwów po pół roku. Ale osiada w Gali-

grupy studenckiej zostaje aresztowa-

on w pewnym okresie szantażował

nicka, A. Myszuga, R. Strauss, G.

chopinowskiego we Lwo-

cji, tyle tylko, że w Krakowie. Po dwu

ny w 1830 roku. Na procesie grozi mu

pisarza, gdy brakło mu pieniędzy i on

Mahler, B. Bartok, A. Rubinstein, F.

wie miała miejsce 7 lutego,

latach przenosi się znów do Drezna i

kara śmierci, potem wcielenia do woj-

złożył donos do odpowiednich służb.

Busoni, M. Long, W. Landońska, P.

kiedy to Lwowska Narodo-

zakłada tam swoją drukarnię. Sprawy

ska rosyjskiego i wysyłka na Kaukaz.

13 czerwca 1883 roku, po powro-

Casals, a w drugiej połowie XX w.

wa orkiestra symfoniczna

idą kiepsko, więc drukarnię sprzedaje,

Przez wstawiennictwo rodziny otrzy-

cie z podróży do Francji, w Berlinie

– J. Baszmet, R. Carer, L. Kogan,

akademii muzycznej im. m.

ale obywatelstwo Rzeszy zachowuje.

muje dozór policyjny w samym Wilnie

został aresztowany Józef Ignacy Kra-

D. Oistrach, L. Timofejewa, L. Isa-

Łysenki z udziałem Lwow-

To właśnie odegra decydująca rolę w

do końca 1832 roku. Ten pobyt, w

szewski. Polacy nie mogli uwierzyć

kadze, B. Rudenko, W. Gornostaje-

skiego chóru akademic-

dalszych wydarzeniach.

jakimś stopniu przymusowy, zaowo-

w prawdziwość zarzutów, upatrzyli w

wa. Własne koncerty autorskie tutaj

Nie może usiedzieć na miejscu,

cował pierwszym dużym dziełem Kra-

tym kolejne policyjne szykany przeciw

kiego i chóru Państwowej

żądny jest nowych wrażeń, materia-

szewskiego – czterotomową historia

znanemu i popularnemu pisarzowi.

były reprezentowane przez takich

Wyższej szkoły zawodo-

łów czy faktów do swej pracy. Jeździ

Wilna. Ale jednocześnie ustosunko-

Jednak fakty były nieubłagane. Poli-

kompozytorów jak D. Szostakowicz,

wej im. J. grodka z sano-

i podróżuje gdzie się tylko da: Austria

wał go negatywnie do walki zbrojnej

cja i sąd wzięły pod uwagę zły stan

B. Latoszyński, A. Chaczaturian, A.

ka, pod batutą rektora Igo-

(Galicja), Francja, Niemcy. W 1882

– rozumiał ją, ale nie akceptował i nie

zdrowia pisarza i już w sierpniu 1883

Schnitke, W. Sylwestrow, M. Sko-

ra Pylatiuka towarzyszyła

roku we Lwowie zakłada „Macierz

wierzył w jej zwycięstwo.

roku został on zwolniony warunkowo.

ryk, E. Stankowicz.

pianistom, uczestnikom mię-

Polską”. Dla uczczenia 50-lecia dzia-

Z Wilna wraca do swego majątku

Sąd odbył się w maju 1884 roku w Lip-

Obecnie Lwowska Filharmo-

dzynarodowego forum Pia-

łalności literackiej i w uznaniu jego

Dołhe, zakłada rodzinę i gospodarzy

sku i Kraszewskiego skazano na trzy

nia Narodowa jest jedną z przo-

nistycznego Bieszczady bez

zasług, prezydent Francji przyznaje

na ziemi. Przenosi się do wsi Gródek

i pół roku więzienia. Jako okoliczności

dujących instytucji koncertowych

Kraszewskiemu Krzyż Komandorski

koło Łucka, którą zakupił dla swej ro-

łagodzące podkreślono fakt, że Kra-

granic.

Legii Honorowej (potem wycofał się z

dziny. Z podróży do Odessy i Kijowa

szewski za swe informacje nie pobie-

Ukrainy, która prowadzi działalność

Obok mistrzów: Jarosława Drze-

tej decyzji).

powstają kolejne opowiadania. Aby

rał pieniędzy od rządu francuskiego.

składającą się z wielu różnych form

wieckiego i Anny Stempin, wystąpiły

Jakież to zasługi Kraszewskiego

dać dzieciom należne wykształcenie

Działał on z pobudek patriotycznych,

popularyzacji  muzyki  poważnej

laureatki Forum – Ołena Aływajewa

prezydent chciał uczcić najwyższym

przenosi się do Żytomierza. Pełni

a informacje przekazywane do Fran-

opartej na najlepszych wzorcach,

i Marta Kyzyj z Ukrainy oraz Jekate-

francuskim odznaczeniem? Nie jest i

tam funkcje kuratora szkół polskich,

cji nie były zbyt cenne. W przeciwnym

organizuje festiwale międzynarodo-

rina Sarajewa z Łotwy. Publiczność

nie było to wtedy tajemnicą, że Kra-

a oprócz tego jest dyrektorem teatru,

razie i ten proces skończyłby się, jak

we, cykle koncertów-monograficz-

lwowska bardzo szczelnie wypeł-

szewski z własnych funduszy finan-

Klubu Szlacheckiego i prezesem To-

inne o szpiegostwo – karą śmierci.

nych, koncerty z udziałem młodych

niająca salę koncertową, gromkimi

sował sieć wywiadowczą. W czasie

warzystwa Dobroczynności. Popiera

Wyrok Kraszewski odbywał w twier-

swoich podróży do Drezna jeszcze

reformy demokratyczne i gospodar-

dzy w Magdeburgu, ale traktowany

muzyków, tematyczne programy dla

owacjami wyraziły uznanie nie tylko

w latach 60. nawiązał kontakty z

cze, z którymi zapoznał się w czasie

był łagodnie. Miał zezwolenie na

uczniów szkół średnich.

dla wykonawców, ale przede wszyst-

przedstawicielami dyplomacji fran-

podróży po Europie. Pisze do periody-

„odwiedziny, korespondencje i pracę

cuskiej. Po klęsce Francji w wojnie z

ków warszawskich i petersburskich.

pisarską”. Kanclerz von Bismarck był

Niemcami, w latach 1870-71, w kore-

Wołyńska szlachta nie podziela

oburzony tak łagodnym wyrokiem, ale

spondencji Kraszewskiego do Paryża

jego poglądów (szczególnie na spra-

nie miał wpływu na decyzję sądu.

pojawiały się wiadomości o tematyce

wę pańszczyzny) i Kraszewski prze-

Po kilku miesiącach, biorąc pod

wojskowej. Nie były to tylko ogólnie

nosi się do Warszawy. Jako redaktor

uwagę pogarszający się stan zdrowia

znane fakty, ale i informacje według

„Gazety Codziennej” odbywa liczne

pisarza, w jego sprawie interwenio-

współczesnej terminologii „niejawne”.

podróże z których śle korespondencje

wał Antoni Radziwiłł (spokrewniony z

Dotyczyły one rozmieszczenia wojsk,

do swej gazety, w których propaguje

niemieckim cesarzem Wilhelmem I).

charakterystyki poszczególnych ofi-

nowoczesne metody rolnicze, inwe-

Kraszewskiemu udzielono półroczne-

cerów wysokiego szczebla, stanu

stycyjne, uprzemysłowienie, rozwój

go urlopu leczniczego, z którego już

technicznego uzbrojenia armii czy flo-

kolejnictwa – wszystko to czym żyje

do więzienia nie wrócił. Opuścił on

ty. Korespondencja ta była kierowana

ówczesna Europa. W czasie tych po-

więzienie w listopadzie 1855 roku i

do niejakiego Ildefonsa Kosiłowskie-

dróży styka się z emigrantami polski-

wyjechał do Włoch, do San Remo.

go, Polaka, pracownika Francuskiego

mi w Dreźnie i Paryżu. Skupia się na

Ostatnie tygodnie życia Józef

Ministerstwa Wojny. Skąd czerpał te

publicystyce politycznej, na tematyce

Ignacy Kraszewski spędził w Gene-

wszystkie wiadomości Kraszewski?

powstańczej. Te artykuły zamykają

wie, gdzie zmarł 19 marca 1887 roku.

Wśród licznych kontaktów Kraszew-

mu powrót do Warszawy.

Jego prochy przewieziono do Krako-

skiego byli: kapitan rezerwy wojsk

Kolejny, choć krótki epizod w życiu

wa i złożono w Krypcie Zasłużonych

Publiczność lwowska szczelnie wypełniła salę koncertową

pruskich Rudolf Hentsh, posiadający

Kraszewskiego, to pobyt we Lwowie.

w kościele na Skałce.