korespondencja z Łucka

25

Kurier Galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2010

pasTerz i śWiadek Wiary na WoŁyniu

KoNstaNty czaWaga

tekst

zdjęcia archiwum prywatne

dr. hab. Włodzimierza

osadczego

14 lutego w katedrze łuc-

kiej odbyły się uroczystości

60-lecia śmierci sługi Bo-

żego biskupa adolfa Piotra

szelążka (1865-1950), wiel-

kiego działacza religijnego

tego kraju.

Ordynariusz diecezji łuckiej bi-

skup Marcjan Trofimiak powiedział

dla „Kuriera”, że przewodniczył uro-

czystej Mszy św. nuncjusz apostolski

na Ukrainie arcybiskup Ivan Jurkovič.

Przybyli wierni z Ukrainy i z Polski oraz

duchowieństwo. W ramach obchodów

W procesji hierarchowie Kościoła rzymskokatolickiego na

odbyła się akademia z udziałem na-

Ukrainie

ukowców z Łucka i Lublina. Kilka dni

wcześniej, toruńska kuria diecezjalna

rozpoczęła oficjalne starania o beaty-

fikację biskupa łuckiego Adolfa Piotra

Szelążka, ostatniego przedwojennego

biskupa łuckiego, który po wygnaniu

stąd przez władze sowieckie, spędził

ostatnie lata życia w Zamku Bierz-

głowskim koło Torunia, gdzie mieścił

się Dom Rekolekcyjny, a potem także

Zakład Opieki Społecznej. Pochowany

Nuncjusz apostolski na Ukrainie abp Ivan Jurkovič

został w krypcie toruńskiego kościoła

Katolickiego. Ludność katolicka od

skim, który opiekował się dawną die-

św. Jakuba. W 60. rocznicę śmierci

czasów stalinowskich była pozbawio-

cezją łucko-żytomierską nastąpił po-

hierarchy w Zamku Bierzgłowskim od-

na i swych świątyń, i swych paste-

dział tej diecezji na żytomierską, która

słonięto poświęconą mu tablicę pamiąt-

rzy. Totalnie, absolutnie, bo ostatni

odeszła do państwa bolszewickiego

kową, która została ufundowana przez

kościół katolicki na terenach Ukrainy

i łucką, która znalazła się w obrębie

władze samorządowe województwa.

Sowieckiej został zamknięty w 1933

odrodzonej  Rzeczypospolitej.  Od

Honorowym gościem uroczystości

roku. Był to kościół św. Aleksandra.

roku 1925 ordynariuszem tej diecezji

był obecny biskup łucki Marcjan Tro-

Biskup wykorzystując fakt, że nowe

staje się ks. bp Adolf Piotr Szelążek,

fimiak. W ramach obchodów odbyło

okupacyjne władze niemieckie wpro-

który zgodnie z duchem czasu, i ów-

się też spotkanie sióstr założonego w

Przy mikrofonie dr hab. Włodzimierz osadczy

wadzają względną liberalizację w sto-

czesnymi potrzebami zaczyna swoje

1936 roku przez biskupa Adolfa Piotra

Rzeczypospolitą. Jest to też sym-

sunku do Kościoła, do religii wysyła

urzędowanie na tych terenach. Z nie-

katolickim, tradycje łacińskie na tych

Szelążka Zgromadzenia Sióstr św. Te-

bolem bardzo głębokich duchowych

księży łuckich, żeby podjęli się trudu

bytu dosłownie odradza się struktura

ziemiach są o wiele-wiele głębsze,

resy od Dzieciątka Jezus. Charyzmat

więzów między naszymi państwami,

odradzania tych struktur kościelnych

parafialna Kościoła Rzymskokatolic-

gdy chodzi o tradycję historyczną.

zakonnic – to działalność wychowaw-

naszymi narodami”.

na ziemiach, które były w ciągu dzie-

kiego na terenach Wołynia. W przed-

Za czasów caratu przeżyła swoje nie

cza w duchu św. Teresy od Dzieciątka

Na prośbę czytelników „Kuriera”

sięciu lat pozbawione wszelkiej opieki

dzień II wojny światowej diecezja łuc-

najlepsze chwile. Została dosłownie

Jezus. Uczą religii w szkołach, po-

Dyrektor Instytutu Badań Kościelnych

duszpasterskiej.

ka liczyła 167 parafii. Bardzo prężnie

zdziesiątkowana. Zostało niewiele

dejmują różnego rodzaju dzieła opie-

diecezji łuckiej dr hab. Włodzimierz

Trzeba sobie zdawać sprawę, że

też rozwija się duch katolicki i duch

parafii. Znaczenie tej diecezji też jest

kuńczo-wychowawcze. Zgromadzenie

Osadczy przybliżył postać Sługi Bo-

fakt, iż Kościół rzymskokatolicki ma

intelektualny. Duch skierowany na od-

ogromne ze względu na to, że była to

działa głównie na terenie Polski w 11

żego Adolfa Piotra Szelążka:

dziś największe swoje enklawy na

rodzenie tej duchowości, która w spo-

w swoim czasie jedna z największych

domach: w archidiecezji warszawskiej,

„XX wiek dla Kościoła na Wołyniu

Podolu i Żytomierszczyznie, jest też

sób bardzo drastyczny była niszczona

diecezji w ramach Rzeczypospolitej

warmińskiej, białostockiej oraz w die-

był szczególnie bogaty w wydarze-

pewną zasługa i biskupa Szelążka,

przez carat w ciągu wieków. Mówiąc

Obojga Narodów. Zaszczytne miej-

cezji świdnickiej, łomżyńskiej i ełckiej.

nia, chociażby ze względu na to, że

który zwrócił uwagę na wołanie tych

o duchowości tych terenów mam na

sce, piastowali wówczas biskupi łuc-

Kilkanaście sióstr pracuje za granicą: w

początek wieku to upadek imperiów

ludzi, tych wiernych i posłał tam swo-

myśli przede wszystkim to spotkanie

cy w Senacie Rzeczypospolitej, byli

szpitalu dla trędowatych we Włoszech

i powstanie niepodległych państw

ich kapłanów – pionierów odrodzenia

Kościoła wschodniego i zachodnie-

kanclerzami koronnymi itd. Wszystko

oraz na Ukrainie, gdzie zakonnice obję-

wśród których była też odrodzona

katolickiego na tych terenach. I trzeba

go skutkiem którego była też Unia,

to legło w gruzach za czasów cara-

ły trzy placówki: w Łucku, Berdyczowie

Rzeczpospolita. Był to też czas odro-

powiedzieć, że już po powrocie So-

bogactwo katolicyzmu na tych tere-

tu, który wprowadził konsekwentną

i Zdołbunowie.

dzenia Kościoła Rzymskokatolickie-

wietów nigdy nie powróciła w stopniu

nach. Pamiętamy, że Łuck, w swoim

politykę depolonizacji, dekatolizacji,

„Instytut Badań Kościelnych w

go. Pamiętamy, że diecezja łucka, ma

tak bezwzględnym, antykatolicka po-

czasie, był też podobnie jak Lwów

rusyfikacji. Początek istnienia odro-

Łucku, wraz z diecezją łucką włączył

swoją chwalebną historię, początki

lityka, która była uprawiana za cza-

stolicą dwóch diecezji katolickich –

dzonego państwa Polskiego był też

się w obchody pamięci jubileuszu

której sięgają XV wieku, ale wiemy,

sów stalinowskich. Te parafie, który

rzymskokatolickiej i greckokatolickiej.

wielkim wyzwaniem dla Kościoła na

śmierci biskupa łuckiego Adolfa Piotra

że wzmianki o Kościele Rzymsko-

się odrodziły w czasie działalności

A oprócz tego była też potężna gmi-

tych terenach. Po biskupie Dubow-

Szelążka, który był wybitną postacią w

księży wysłanych przez biskupa

na Ormiańska. Do dnia dzisiejszego

historii Kościoła Katolickiego w okresie

Szelążka pozostały i trwają do dnia

zachowała się ulica Ormiańska i miej-

międzywojennym. Z gruzów odrodził

adolf szelążek (ur. 1 sierpnia 1865 r. w Stoczku Łukowskim, zm. 9 lutego

dzisiejszego.

sce dawnej świątyni, która oczywiście

diecezję, która doświadczyła w ciągu

1950 r. w Zamku Bierzgłowskim) – polski duchowny katolicki, biskup pomocni-

Mówiąc o tej bohaterskiej posta-

była ormiańsko-katolicką.

wieków dotkliwych ciosów rusyfikacji i

czy płocki, biskup łucki.

wie biskupa nie można zapomnieć

antypolskiej działalności prowadzonej

Studiował w Petersburgu, przyjął święcenia kapłańskie w 1888 r. w Płocku.

też jego postawy w stosunku do

Biskup Szelążek był człowiekiem,

przez carat – powiedział dla „Kuriera”

Był profesorem seminarium duchownego w Płocku i Petersburgu. W Płocku

władz sowieckich. Kiedy postawiono

który znalazł się w sytuacji bardzo

dyrektor Instytutu dr hab. Włodzimierz

pracował także przy konsystorzu, był członkiem kapituły katedralnej, prezesem

mu ultimatum, żeby opuścił tereny

skomplikowanej. Przypadł mu obo-

Osadczy. – Biskup Szelążek doprowa-

Towarzystwa Dobroczynności, rektorem seminarium. 29 lipca 1918 r. został

diecezji i wyjechał do Polski, zdecy-

wiązek odradzać z niebytu diecezję,

dził do wskrzeszenia struktur Kościoła

dowanie się temu sprzeciwił, będąc

tworzyć Kościół na terenach, który

katolickiego, sieci parafialnej. W czasie

mianowany biskupem pomocniczym płockim, ze stolicą tytularną Barca, otrzy-

już osobą w bardzo zawansowanym

doświadczyły wieloletniej polityki ru-

wojny dał świadectwo wierności swo-

mał sakrę biskupią 24 listopada 1918 r. 14 grudnia 1925 r. przeniesiony na

wieku. Zapłacił za to ciężkim więzie-

syfikacji i dekatolizacji. Następnym

jej owczarni, pozostając prawie jako

stolicę biskupią w Łucku, ingres do katedry odbył 24 lutego 1926 r. Został mia-

niem. W łukianowskim więzieniu w

krokiem arcypasterza jest okres II

ostatni duchowny na terenach swojej

nowany radcą (konsultorem) rzymskiej Kongregacji Kościołów Wschodnich.

Kijowie był najstarszym więźniem

wojny światowej i świadectwo, które

diecezji. Odmówił zgody na opuszcze-

Latem 1944 r. roku (już po zajęciu Wołynia przez Armię Czerwoną) biskup

świata, bo obchodził tam swoje 80

daje ks. biskup Szelążek w czasie

nie terenów diecezji bez zgody Stolicy

łucki Adolf Szelążek mianował administratorów apostolskich dla dawnych die-

urodziny. Bez polecenia Stolicy Apo-

tych bardzo dramatycznych wyda-

Apostolskiej. Dopiero przemoc bolsze-

cezji kamienieckiej i żytomierskiej, którzy wraz z kilkoma jeszcze kapłanami

stolskiej nie opuścił swoich wiernych

rzeń. Pierwsza okupacja sowiecka,

wicka i więzienie zmusiły go do udania

rozpoczęli prace duszpasterską, korzystając z kościołów otwartych podczas

mimo że większość księży , którzy nie

mordy ludności, przede wszystkim

się na tułaczkę, wyjazd i śmierć w roku

niemieckiej okupacji Ukrainy sowieckiej.

zostali wymordowani wyjechała. Spo-

katolickiej, polskiej, zdziesiątkowa-

1950. Obecna uroczystość jest świa-

Sytuacja ta nie trwała długo. Już w styczniu 1945 roku, po przesunięciu

ra część wiernych, która ocalała po

nie owczarni i kleru. Zmiana granic.

dectwem tego, że Kościół na Wołyniu

frontu na Zachód aresztowany został przez NKWD biskup Szelążek, księża

straszliwych mordach też opuściła te-

I postawa, którą wykazuje pasterz

pamięta swoją historię, swoich dusz-

reny diecezji. On pozostawał wiernym

diecezji łuckiej w tej sytuacji. Przyszła

pasterzy i jest to piękne świadectwo

kapituły łuckiej (w tym Władysław Bukowiński), a także księża, pracujący w

swojemu powołaniu duchownego pa-

okupacja niemiecka. Wiemy, że te-

ciągłości tradycji, ciągłości historii. Jest

Żytomierzu –Bronisław Drzepecki i Stanisław Szczypta. Wszyscy zostali oskar-

sterza, co spowodowało, że w sposób

reny Ukrainy Sowieckiej, a to dawna

świadectwem tego, że Kościół, diecezja

żeni o szpiegostwo na rzecz Watykanu. Więziony w Kijowie; po wojnie w 1946 r.

brutalny, przemocą został wyrzucony

diecezja żytomierska, dawna diece-

łucka funkcjonując w obrębie państwa

deportowany z diecezji w granice Polski. Ostatnie lata życia spędził w Bierzgło-

poza obręb swojej diecezji”.

zja kamienecko-podolska, od lat 30.

ukraińskiego pamięta też tą tradycję,

wie koło Torunia. Pochowany został w kościele św. Jakuba w Toruniu.

były pozbawione struktur Kościoła

która była związana i z odrodzoną

kG