nasze zdrowie

27

Kurier Galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2010

kaWa – piĆ czy nie piĆ?

chorób krążenia. W świetle przyto-

EUgENIUsz NIEmIEc

czonych obserwacji, wydaje się, że

przedwojenna reklama kawy HAG nie

odwieczne dążenie czło-

kłamała.

obserwowano ww. objawów. W Pol-

wieka do usuwania znuże-

cukrzyca – Badano przez 12 i

sce była (bo nie wiem czy nadal jest?)

nia, polepszania koncentracji

18 lat (125 000 osób) i okazało się,

reklamowana kawa „Astra”, która

i sprawności myślenia oraz

że picie kawy (również bezkofeinowej)

miała być wolna od tych niekorzyst-

samopoczucia, jest tak oczy-

nych wpływów i nawet uzyskała znak

wiste, że pytanie zawarte w

obniża ryzyko wystąpienia

cukrzycy t. 2, niezależnie od płci,

profilaktyki cholesterolowej. Wspo-

tytule zapewne można zali-

a zależność ta jest proporcjonalna do

mniane wyżej antyoksydanty mają

czyć do retorycznych. Jeżeli

ilości wypijanej kawy. Inne obserwacje

wpływ ochronny przed chorobami

świat wypija ok. 400 miliar-

wykazywały, że kofeina obniża wrażli-

serca, cukrzycą i nowotworami, nato-

dów filiżanek kawy rocznie

wość tkanek na insulinę i może upo-

miast okazuje się, że są też w kawie,

(a statystyczny Polak ok. 550

śledzać tolerancję glukozy. Wygląda

zwłaszcza bezkofeinowej, uszkadza-

filiżanek), to problem „pić

jednak na to, że dominujący korzystny

jące komórki wolne rodniki. Najmniej

czy nie pić”, należy rozpatry-

efekt profilaktyczny raczej zależy od

wolnych rodników znajdowano w ka-

wać raczej w aspekcie bez-

innych niż kofeina składników kawy.

wach Nescafe i Jacobs-Kronung.

pieczeństwa tego nałogu dla

Nowotwory – Uważa się, że

Zachodzi pytanie: czy kawa zwięk-

zdrowia, wpływu na długość

antyoksydacyjny wpływ polifenoli i di-

sza zagrożenie zawałem serca? Pro-

przeżycia i przebieg rozma-

terpenów, ingerujących w układy en-

blem ten badali Włosi i wyszło im, że

itych chorób.

Kawę pijemy dla przejściowej po-

zymatyczne oraz poprzez wpływ na-

przy spożywaniu do 3 filiżanek espres-

prawy sprawności psychofizycznej i

silający perystaltykę jelit, kawa może

so dziennie nie ma takiej zależności,

samopoczucia, osiąganemu dzięki

zmniejszać ryzyko nowotworów jelita

natomiast przy piciu powyżej 6 filiża-

głównemu składnikowi napoju, kofe-

grubego. Z kolei akryloamid jest uwa-

nek zależność była wyraźna.

inie. Trzeba jednakże wiedzieć, że w

żany za zdecydowanie rakotwórczy,

Zdecydowanie natomiast są prze-

kawie wykryto, jak dotąd, ok. 700 in-

a u ludzi pijących ponad 5 szklanek

sadzone mniemania o wpływie kawy

nych składników chemicznych, których

kawy dziennie ma zwiększać ryzyko

na ciśnienie tętnicze krwi. Być może

przyjmowanie nie może być obojętne

raka pęcherza moczowego.

jest to „zasługą” ludzi o niskim ci-

dla organizmu i co ważniejsze – rola

osteoporoza – Wydaje się nie

śnieniu, którzy używają kawy do jego

i znaczenie nie zostały do końca po-

ulegać wątpliwości, że picie kawy wią-

podnoszenia i przypisują poprawę

znane. Mamy tu do czynienia z wpły-

że się z pogorszeniem gęstości mi-

samopoczucia po kawie właśnie pod-

wami korzystnymi, jak i niekorzystnymi

neralnej kości i wyraźnym wzrostem

wyższonemu ciśnieniu. W 1996 roku

dla naszego zdrowia. O bardzo cieka-

ryzyka złamań, co jest tłumaczone

Amerykanie, w dużym badaniu, stwier-

wej historii kariery kawy pisała Pani Ka-

wypłukiwaniem wapnia i magnezu

dzili, że 1 filiżanka kawy (=0,1 g kofe-

tarzyna Łoza w „Kurierze Galicyjskim”

przez kofeinę. Dlatego w starszym

iny) podnosi ciśnienie rozkurczowe u

nr 16 z dnia 31.08.2009 (artykuł pt:

wieku (choć nie tylko), należy dbać o

zdrowych średnio o 3 mm Hg (słupa

„Gdy nie ma kawy, nie ma zabawy...”).

dostateczną podaż wapnia w diecie

rtęci), natomiast u nadciśnieniowców

Ja natomiast postaram się przybliżyć

(nabiał, leki, witaminę D) i chociażby

średnio o 8 mm Hg i efekt ten może

PT. Czytelnikom, w sposób zrozumia-

dlatego osoby z niedoborem żelaza

regułą uczynić picie kawy z mlekiem.

wieńcowych serca, z równoczesnym

utrzymywać się do 5 godzin. U osób

ły i z niezbędnymi uproszczeniami, w

nie powinny pić kawy podczas lub

Przewód pokarmowy – lu-

niewielkim zwężeniem naczyń mózgo-

systematycznie pijących kawę rozwija

miarę aktualny stan wiedzy, dotyczący

bezpośrednio po posiłkach.

dzie obciążeni chorobą wrzodową,

wych (dzięki czemu kofeina pomaga

się mechanizm ochronny, pod posta-

niektórych aspektów zdrowotnych, wy-

Diterpeny – (kafestol, kahwe-

chorobą refluksową, kamicą żółciową,

w bólu głowy), minimalnie podwyższa

cią powstawania tzw. tolerancji, co

nikających z picia kawy.

ol) mają być odpowiedzialne za po-

dość często źle tolerują kawę, z powo-

ciśnienie krwi (o czym powiem jeszcze

powoduje, że w tej grupie osób, wpływ

Do głównych związków chemicz-

drażnienia przewodu pokarmowego

du drażniącego wpływu kofeiny i inych

w dalszej części). Ponadto rozkurcza

na wysokość ciśnienia jest minimalny.

nych, odkrytych w kawie, należą:

i obserwowany u kawiarzy wzrost

substancji drażniących śluzówkę. Sub-

oskrzela, zwiększa wydzielanie mo-

Stwierdzono, że w populacji kawiarzy

kofeina, polifenole, diterpeny, akry-

cholesterolu całkowitego. Diterpenom

stancje drażniące można technolo-

czu i sprzyja (niestety!) wypłukiwaniu

średnie ciśnienie krwi jest wyższe o

loamid i ich metabolity (tzn. związki

jest również przypisywany wpływ an-

gicznie eliminować i takie kawy (light,

i utracie wapnia i magnezu z organi-

2,5 mm Hg, niż w populacji nie piją-

tworzone z nich w organizmie).

tynowotworowy.

reizarm, mild) są lepiej tolerowane.

zmu, pobudza wydzielanie soku żołąd-

cych kawy. Nie stwierdzono, aby małe

Kofeina – to alkaloid (o wzorze

akryloamid – wykryty w kawie

Czasem wystarcza proste dodanie do

kowego, mobilizuje kwasy tłuszczowe

ilości kawy wpływały stymulująco na

chem. C8-H10-N4-02), występujący w

jest natomiast obwiniany o wpływ ra-

kawy mleka lub śmietanki.

z tkanki tłuszczowej i glukozę z mięśni

stężenie tzw. hormonów presyjnych

ziarnach kawy, w zależności od gatun-

kotwórczy.

Inne choroby – Pijący ok. 3

(lipoliza i glikogenoliza), jako mate-

(z grupy katecholamin czy R-A-A) tzn.

ku, odmiany i strefy pochodzenia, w

Poza ww. związkami w palonej

filiżanek kawy dziennie, mają o 20-

riały niezbędne do wzmożonej pracy.

mających wpływ na wzrost ciśnienia

ilości 0,5-2,8 %, najczęściej ok. 1%.

kawie można znaleźć: garbniki – do

30 % mniejsze ryzyko zapadnięcia

Amerykanie (z Cornell University)

krwi. Wspomniane hormony wyraźnie

Sporządzając typową filiżankę kawy

1,5%, błonnik – do 26 %, tłuszcze –

na chorobę Parkinsona. Mechanizm

ostatnio stwierdzili na zwierzętach, że

jednak wzrastają we krwi przy dużych

zużywamy średnio 10 g kawy mielonej

do 14 %, cukry – do 1,5 %, substancje

tej obserwacji nie jest poznany. Je-

kofeina może przywracać prawidłowe

dawkach kawy. Podobnie niekorzyst-

(= 0, 1 g kofeiny) lub 2-3 g kawy roz-

azotowe – do 14 % (w tym białka – do

śli natomiast chodzi o nerki, to kawa

działanie tzw. limfocytów T, co może

ne jest łączenie kawy z paleniem pa-

puszczalnej (= 0,06 g kofeiny). Za daw-

7%) i wiele innych związków, których

nieco podwyższa ryzyko kamicy ner-

mieć, jeśli się potwierdzi na ludziach,

pierosów, o czym wspomniałem już

kę śmiertelną przyjmuje się 10 g kofeiny

rola w organizmie jest niepoznana lub

kowej. Natomiast nie tyle kawa, co

znaczenie w leczeniu chorób immu-

powyżej.

(= ok. 80-100 filiżanek kofeiny), więc

obojętna. Niektóre kawy rozpuszczal-

kofeina wchodząca w skład leków

nologicznych (głównie z kręgu reuma-

Wynika z tego, że kawa nie jest

margines bezpieczeństwa jest duży.

ne posiadają dodatek substancji o

(np. popularnych tabletek przeciw bó-

tycznego, ale także np. stwardnienia

przyczyną nadciśnienia, ani też ludzie

Chcąc ocenić całkowitą dawkę przyj-

działaniu moczopędnym i nieco obni-

lowi głowy), ma swój udział w rozwoju

rozsianego). U palaczy tytoniu, rozkład

z dobrze kontrolowanym nadciśnie-

mowanej kofeiny, trzeba oczywiście

żającym ciśnienie krwi.

ciężkich uszkodzeń nerek i ich niewy-

kofeiny jest 2 x szybszy i dlatego pa-

niem, nie muszą odmawiać sobie

wziąć pod uwagę, że kofeina jest także

Przedwojenne hasło reklamowe

dolności (nerka analgetyczna).

lacze chcąc uzyskać powyższe efekty

przyjemności płynącej z wypicia „ma-

w innych produktach spożywczych, jak

głosiło wszem i wobec „kawa HAG

Jak widać z powyższych, bardzo

muszą wypijać dwa razy więcej (lub 2

łej czarnej”. W 2008 r. opublikowano

np. herbata – 2-5%, kakao – 0,3% (w

chroni serce” (może pamiętacie wiszą-

uproszczonych rozważań, odpowiedź

x częściej) kawy. Trzeba przyznać, że

prowadzone przez 24 lata badania,

tym czekolada), orzeszki cola – 2%,

ce jeszcze po wojnie tablice blaszane,

na pytanie czy kawa jest dobrym dla

choćby powyższe wyliczenie wskazuje

obejmujące 86214 kobiet i 41736

wszelkie napoje energetyzujące (!) –

głoszące pochwałę przedwojennej

zdrowia czy też złym napojem, wcale

na potężną ingerencję tego alkaloidu w

mężczyzn, z których jednoznacznie

wg informacji na opakowaniu, a także w

kawy, bo po wojnie dość długo, był to

nie jest jednoznaczna i każdy zainte-

czynności organizmu.

wynika, że umiarkowane picie kawy

niektórych przyjmowanych lekach, np.

rarytas raczej trudno osiągalny). Ile

resowany tematem, powinien sobie

Polifenole – (w postaci kwa-

nie zwiększa śmiertelności całkowitej,

tabletkach od bólu głowy.

było prawdy w tej reklamie? Trzeba

odpowiedzieć, czy w jego przypad-

sów: kawowego, chinowego i chloro-

a nawet, że pijący 2-3 filiżanki dzien-

Działanie kofeiny na organizm po-

się zastrzec, że i dzisiaj wyniki badań

ku kawa wyrządzi więcej dobrego

genowego), są to pochodne benzenu,

nie, zredukowali ryzyko zgonu

lega w głównej mierze na pobudzeniu

tego problemu nie są jednoznaczne,

czy złego. Oczywiście w znalezieniu

niezwykle aktywne metabolicznie.

o 26 % z przyczyn sercowo-

wydzielania w centralnym układzie

a czasem wręcz sprzeczne. Aktualnie

takiej odpowiedzi może mu także

Smak i aromat kawy zależy głównie

naczyniowych. Nie zauważono

nerwowym tzw. neuromediatorów,

wydaje się udokumentowane, że kawa

pomóc jego lekarz. Wiele wskazuje,

od zawartości polifenoli. Do najważ-

natomiast jakiejkolwiek redukcji zgo-

czyli substancji odpowiedzialnych

(a głównie zawarte w niej diterpeny) są

że umiarkowane (tzn. nie przekra-

niejszych jednak skutków ich obec-

nów z przyczyn nowotworowych. W

za przekazywanie pobudzenia psy-

odpowiedzialne za wzrost niektórych

czające 4 filiżanek dziennie = ok.

ności należy wpływ antyoksydacyjny

innym, prowadzonym przez 20 lat

chomotorycznego,

usprawnienia

czynników ryzyka sercowo-naczynio-

4-6 mg kofeiny/kg masy ciała /dzien-

(przeciwutleniacze) i przeciwzapalny,

badaniu międzynarodowym, dotyczą-

pracy umysłowej, usuwanie uczucia

wego, takich jak: podwyższenie po-

nie) picie kawy nie zagraża zdrowiu,

co, jak się uważa, ma mieć znaczenie

cym 130 000 pijących 4-5 filiżanek

zmęczenia, poprawę samopoczu-

ziomu cholesterolu całkowitego oraz

może wspomagać ochronę przed

w ochronie organizmu przed choroba-

kawy dziennie, okazało się, że ryzy-

cia. Badania na żołnierzach ame-

homocysteiny, którym przypisuje się

niektórymi chorobami, bądź łagodzić

mi nowotworowymi. Mają też grać po-

ko śmierci z powodu chorób układu

rykańskich pokazały, że 2 filiżanki

wpływ miażdżycorodny. Dotyczy to

ich przebieg, a nawet redukować ry-

zytywną rolę w obniżaniu tzw. złego

krążenia było niższe o 33% u kobiet

kawy podnoszą czujność, wzmagają

głównie kawy mielonej, parzonej po

zyko przedwczesnego zejścia z tego

cholesterolu( LDL). Ważnym elemen-

i 44% u mężczyzn. Przyczyn tak ko-

pamięć i zdolność uczenia się aż o

turecku (czyli zalewanej wrzątkiem),

łez padołu. Najlepszą strategią w tym

tem jest też wiązanie toksycznych dla

rzystnych wyników upatruje się w

60%. W układzie krążenia dochodzi

bowiem kawy filtrowane i rozpusz-

wypadku wydaje się stara, wypróbo-

organizmu metali ciężkich. Wiążą,

hamowaniu  odczynów  zapalnych

do przyspieszenia czynności serca

czalne mają bardzo mało diterpenów

wana zasada „złotego środka” , czy

niestety, również pokarmowe żelazo,

(polifenole) naczyń krwionośnych,

(czasem do niemiarowości), rozsze-

i przy umiarkowanym (do 4 filiżanek

może raczej „złotego umiaru”.

co może sprzyjać niedoborom tego

aktualnie najbardziej obwinianych za

kG

rzenia naczyń obwodowych i naczyń

dzinnie) piciu tych postaci kawy, nie

potrzebnego metalu i niedokrwistości,

sprzyjanie rozwojowi miażdżycy i in.