26

16 – 29 kwietnia 2010 * Kurier Galicyjski

kaTyń – symboL mordu i kŁamsTWa

cji z wszystkich grobów – z ostatniego,

nia ministra sprawiedliwości Henryka

Charków, pl. Dzierżyńskiego

wie informacji miejscowej ludności

5 marca 1940 r. Ławrien-

ósmego badanego grobu nie wydobyto

Świątkowskiego podjęto śledztwo do-

3 – siedziba obwodowego NKWD.

rosyjskiej. Dokonali oni poszukiwań,

tij Beria – Ludowy Komisarz

ok. 200 zwłok. Wkrótce teren ten wrócił

tyczące zbrodni na polskich oficerach

Wymordowano 3739 jeńców z obo-

i po odkopaniu dwóch zwłok w pol-

Spraw Wewnętrznych ZSRR

pod jurysdykcję radziecką.

w Katyniu. Jego prowadzenie powie-

zu starobielskiego. Konwoje z obozu

skim mundurze powiadomili władze

skierował do Józefa Stalina

Dokumentacja badań w czasie

rzono, pod nadzorem znanego później

były organizowane od 5 kwietnia do

niemieckie, które początkowo nie wy-

notatkę nr 794/B (794/Б), w

wojny znalazła się w Krakowie w

profesora prawa, a wtedy prokuratora

12 maja. Zamordowani zostali po-

kazały zainteresowania, ale powróciły

której po zdefiniowaniu, że

zakładzie medycyny sądowej. Pod

Jerzego Sawickiego, doktorowi Ro-

chowani w zbiorowych mogiłach pod

do sprawy pod koniec zimy 1942/1943

polscy jeńcy wojenni (14 736

koniec wojny zaginęła. Niemieckie

manowi Martiniemu, przedwojennemu

Charkowem, w VI rejonie strefy leśno-

r. Prace ekshumacyjne Niemcy roz-

osób – w tym 97 proc. Pola-

protokoły badań podające liczbę 4143

podprokuratorowi Sądu Okręgowego w

parkowej, 1,5 km od wioski Piatichat-

poczęli 18 lutego, i do 13 kwietnia

ków) oraz więźniowie w wię-

ekshumowanych zwłok były podpisa-

Kielcach. Śledztwo prowadził niespeł-

ki. Konwoje docierały wagonami do

wydobyli ponad 400 ciał. W dniu tym

zieniach Zachodniej Białoru-

ne przez członków Międzynarodowej

na rok. Został zamordowany 30 marca

Charkowa, a ze stacji kolejowej samo-

radio berlińskie podało komunikat o

si i Ukrainy (18 632 osoby, z

Komisji przedstawicieli medycyny

1946 r. przez 17-letnią dziewczynę i jej

chodami do wewnętrznego więzienia

odnalezieniu w lesie katyńskim zwłok

tego 1207 oficerów – w tym

sądowej i kryminologii uniwersytetów

narzeczonego. Według różnych źródeł

NKWD. Po identyfikacji jeńcom wiąza-

12 000 polskich oficerów.

ogółem 57 proc. Polaków) sta-

europejskich

katyńskie śledztwo miało predefinio-

no z tyłu ręce, wprowadzano do sali, w

Niemcy starali się wykorzystać

nowią „zdeklarowanych i nie

wany cel (wykazanie winy Niemców),

której wystrzałem w kark pozbawiano

ujawnione fakty propagandowo, za-

rokujących nadziei poprawy

ale za sprawą prok. Martiniego toczyło

ich życia. Według ekspertów medycz-

praszając 16 kwietnia do badań i eks-

Fałszowanie

wrogów władzy radzieckiej”,

się w innym kierunku (winy ZSRR), co

nych NKWD w takim przypadku przej-

humacji Międzynarodowy Czerwony

i zatajanie zbrodni

stwierdził, że NKWD ZSRR

W odpowiedzi na komunikat ra-

mogło być przyczyną inscenizacji jego

ście kuli przez rdzeń kręgowy powodu-

Krzyż (MCK), przedstawicieli społe-

uważa za uzasadnione:

dia berlińskiego radio moskiewskie

śmierci.

je skurcz mięśni i minimalny krwotok.

czeństwa polskiego z okupowanego

- rozstrzelanie 14,7 tys. jeńców

(15 kwietnia 1943) i dziennik „Praw-

Ciała zamordowanych z zawiązanymi

Generalnego Gubernatorstwa, jak

i 11 tys. więźniów, bez wzywania

da” (17 kwietnia) podały stanowisko rzą-

na głowie płaszczami były w nocy wy-

i jeńców wojennych m.in. oficerów pol-

skazanych, bez przedstawiania za-

oficjalne ujawnienie

du radzieckiego obwiniające o zbrodnię

Stalinowska wersja była utrzymy-

wożone ciężarówkami i grzebane.

skich. W takiej sytuacji rząd generała

rzutów, bez decyzji o zakończeniu

Niemców.

wana w propagandzie zarówno ZSRR

Kalinin (obecnie i poprzednio

Sikorskiego niezależnie zwrócił się 17

śledztwa i aktu oskarżenia.

Po wyparciu armii niemieckiej ze

jak i PRL praktycznie do 1990 r. W

Twer) ul. Sowiecka 5 – siedziba ob-

kwietnia do MCK o zbadanie sprawy.

- zlecenie rozpatrzenia spraw

Smoleńszczyzny natychmiast do pra-

związku z pierestrojką w 1987 r. utwo-

wodowego NKWD. Wymordowano

MCK po sześciu dniach oświadczył, że

i podejmowania decyzji trzem oso-

cy przystąpiła Specjalna komisja ds.

rzono w porozumieniu z ówczesnym

6314 jeńców z obozu ostaszkowskie-

gotowy jest współdziałać w ustaleniu

bom: Wsiewołod Mierkułow

ustalenia i przeprowadzenia śledztwa

przywódcą ZSRR Michaiłem Gorba-

go. Konwoje z obozu były organizo-

prawdy pod warunkiem, że zwrócą się

(wpisany odręcznie prawdopodobnie

okoliczności rozstrzelania w lesie ka-

czowem mieszaną polsko-radziecką

wane od 4 kwietnia do 16 maja. Trzy

o to wszystkie zainteresowane strony,

przez Stalina powyżej skreślonego

tyńskim polskich jeńców wojennych

komisję do wyjaśnienia białych plam

konwoje z 29 kwietnia, 13 i 16 maja

a więc też ZSRR. De facto dało to

nazwiska Berii), Bogdan Kobu-

przez niemiecko-faszystowskich na-

w historii wspólnych stosunków. Po-

– łącznie 112 osób – skierowano do

wolną rękę Stalinowi do zablokowania

łow, Leonid Basztakow. Notatka po-

jeźdźców. Przewodniczącym komisji

mimo nazwy celem prac było ujawnie-

obozu juchnowskiego. Ofiary mordu

działań pod egidą MCK. Wobec tego

siada cztery zatwierdzające podpisy:

był akademik Nikołaj Burdenko, a w

nie sprawców zbrodni katyńskiej. 13

zostały pochowane pod Kalininem w

władze niemieckie utworzyły komisję

Stalina, Woroszyłowa, Mołoto-

skład wchodzili m.in. pisarze jak Alek-

kwietnia 1990 podczas wizyty Prezy-

miejscowości Miednoje w ponad 20

międzynarodową z jednym obserwa-

wa i Mikojana oraz dopiski – Ka-

siej Tołstoj oraz dostojnik podporządko-

denta RP Wojciecha Jaruzelskiego w

zbiorowych mogiłach.

torem w składzie 12 osób z krajów

linin – za, Kaganowicz – za.

wanej NKWD rosyjskiej Cerkwi Prawo-

Moskwie Michaił Gorbaczow przeka-

Kijów, ul. Korolienki 17. Wymor-

zależnych od III Rzeszy i 1 osoby

22 marca Beria wydał rozkaz

sławnej, egzarcha Ukrainy, metropolita

zał pochodzące z radzieckich archi-

dowano3435 (według innych danych

ze Szwajcarii – komisja przebywała

nr 00350 „O rozładowaniu więzień

kijowski i halicki Mikołaj, natomiast w jej

wów dokumenty dotyczące zbrodni

4181) więźniów z Zachodniej Ukrainy

w Katyniu od 28 do 30 kwietnia. Pod

NKWD USRR i BSRR” – w tych wię-

składzie nie było nikogo z innych kra-

katyńskiej, po raz pierwszy oficjal-

i pochowanie ich prawdopodobnie w

przymusem niemieckim, ale za wie-

zieniach większość więźniów stano-

dzą i zgodą rządu i władz podziem-

jów niż ZSRR, a nawet z zależnych od

nie przyznając że zbrodni dokonało

Bykowni.

wili polscy oficerowie i policjanci.

nych do Katynia udało się też kilkuna-

Kremla Związku Patriotów Polskich czy

NKWD. Dzień później w oświadczeniu

Mińsk, ul. Lenina 17. Wymor-

Sporządzone listy transportowe

stu Polaków (m.in. pisarze Ferdynand

armii Berlinga

TASS oznajmiono, że winę za zbrod-

dowano 3870 (według innych danych

były wyrokami śmierci. Na ich podsta-

Goetel i Józef Mackiewicz, (bez zgo-

nię katyńską ponosi ZSRR, w szcze-

4465) więźniów z Zachodniej Białoru-

wie tworzono konwoje, które w kombi-

dy rządu) Jan Emil Skiwski, a także

gólności Beria i jego współpracowni-

si i pochowanie ich prawdopodobnie

nowany sposób: pieszo, wagonami lub

Notatka aleksandra

dr Marian Wodziński z PCK i Rady

cy. Fakt ten należy jednak zestawić

w Kuropatach.

ciężarówkami docierały do miejsca wy-

Szelepina w sprawie

Głównej Opiekuńczej, ze strony Ko-

z tym, że M. Gorbaczow musiał od

Masowy mord ominął jedynie 395

konania zbrodni. Było tych miejsc pięć,

zniszczenia teczek

ścioła ks. Stanisław Jasiński, kanonik

początku pełnienia funkcji przywódcy

jeńców wywiezionych z trzech obozów

przy czym dwie ostatnie lokalizacje są

personalnych ofiar zbrodni

krakowskiej Kapituły Katedralnej). Na

Pod koniec lat pięćdziesiątych XX

ZSRR znać treść teczki specjalnej nr

specjalnych do obozu juchnowskiego,

nadal sporne ze względu na brak peł-

miejscu badań byli również oficerowie

w. na polecenie Chruszczowa prze-

1. 14 października 1992 r., na pole-

a potem do griazowieckiego.

nych danych – często podaje się wiele

– jeńcy z niemieckich oflagów – an-

wodniczący KGB Aleksander Szele-

cenie prezydenta Jelcyna naczelny

Po wykonaniu objętych tajemni-

miejsc mordowania tej grupy ofiar.

gielscy, amerykańscy i polscy, z tym

pin niejawnie badał sprawę mordu

archiwista państwowy Rosji Rudolf Pi-

cą państwową masowych zabójstw

Katyń, miejscowość pod Smo-

że ci ostatni zostali tam przywiezieni

i po wykonaniu kwerendy przechowy-

choja przekazał prezydentowi Wałęsie

dla rodzin zamordowanych nastąpiła

leńskiem z ośrodkiem wypoczynko-

wbrew ich woli (jak twierdził po wojnie

wanych przez NKWD, a potem przez

kopie dokumentów z teczki specjalnej

cisza – przestała nadchodzić kore-

wym NKWD. Wymordowano tu 4410

np. płk Stefan Mossor).

KGB dokumentów, w przedstawionej

nr 1. Dokumenty zostały opublikowane

spondencja, wysyłana do nich wra-

jeńców z obozu kozielskiego, przy

Ekshumacji dokonano w ośmiu

notatce nr N-632-Sz (Н-632-Ш) z 3

w 1992 r. w Polsce w zbiorze „Katyń.

cała, próby uzyskania informacji o ich

czym prawdopodobnie część skaza-

masowych grobach, a wśród wydo-

marca 1959 r. zaproponował znisz-

Dokumenty ludobójstwa”, a w Rosji w

losach i miejscu pobytu były pozosta-

nych zabito w Smoleńsku w siedzibie

bytych zwłok zidentyfikowano ciała

czenie 21 857 teczek personalnych

pierwszym numerze za rok 1993 mie-

wiane bez odpowiedzi.

obwodowego NKWD na ul. Dzier-

dwóch generałów – Bohatyrewicza

zamordowanych – jak się wyraził:

sięcznika „Woprosy istorii”. Wtedy też

Po ataku Niemiec na ZSRR pod-

żyńskiego 13. Konwoje z obozu w

i Smorawińskiego, pochowane na-

osób byłej Polski burżuazyjnej – jako

otwarto dla polskich historyków część

czas wizyty gen. Sikorskiego w Mo-

grupach od 50 do 344 osób były orga-

stępnie w oddzielnych mogiłach. Do 3

nieprzydatnych zarówno operatyw-

archiwów postradzieckich.

skwie (jesienią 1941 r.), na pytania

nizowane od 3 kwietnia do 12 maja.

czerwca 1943 r. wydobyto ponad 4100

nie, jak i historycznie, a zachowa-

Pomimo potwierdzenia i uznawa-

gen. Sikorkiego i Andersa o los pol-

Ostatniego dnia zorganizowano dwa

ciał, a dr Wodziński dokonał w tym

nie jedynie głównych dokumentów

nia począwszy od 1990 r. przez naj-

skich oficerów Stalin kłamał i starał się

konwoje 205 osób skierowanych do

czasie 2800 identyfikacji. Prace doku-

mieszczących się w oddzielnej, nie-

wyższe władze rosyjskie za winnych

unikać jednoznacznej odpowiedzi.

obozu juchnowskiego. Zamordowa-

mentowano określając m.in. sposób

wielkiej teczce. Propozycja została

zbrodni katyńskiej ówczesnych władz

Stalin w rozmowie z szefem szta-

ni zostali pochowani na miejscu w

dokonania zabójstw i rodzaj używanej

zatwierdzona i wykonana, a teczka

stalinowskich oraz ujawnienia najbar-

bu płk Leopoldem Okulickim:

ośmiu zbiorowych mogiłach. Konwo-

broni. Stwierdzono przy tym stosowa-

otrzymała nazwę specjalnej teczki

dziej tajnych dokumentów w Rosji

„Ja już wydałem wszystkie rozka-

je drogą kolejową w ciągu ok. doby,

pojawiały się opinie negujące to i w

nie uzbrojenia i amunicji niemieckiej

nr 1, i jako jedna z najważniejszych

zy, by ich zwolnić. (...) Nie wiem, gdzie

przez Smoleńsk były dowożone do

dalszym ciągu obwiniające Niemców,

kaliber 7,65, co było i jest praktycznie

tajemnic ZSRR wchodziła do wydzie-

są. Na co mnie ich trzymać? Może byli

stacji Gniezdowo. Ze stacji kolejowej

z wykorzystaniem tez sprawozdania

jedynym kontrargumentem obciąża-

lonego, specjalnego zbioru doku-

w obozach na terenach, które zajęli

oficerowie byli przewożeni autobu-

komisji Burdenki.

nia zbrodnią NKWD, pomimo faktu

mentów dostępnych tylko przywódcy

Niemcy, i rozbiegli się”. Szef sztabu

sem na miejsce zbrodni, gdzie nad

W 1993 roku w czasie wizyty w

posiadania przez radzieckie jednostki

KPZR, i przekazywanych mu przy

płk Leopold Okulicki: „Niemożliwe – o

masowymi grobami młodszym i sil-

Polsce ówczesny prezydent Rosji Bo-

operacyjne i uzbrojenia (ze względu

objęciu władzy.

tym byśmy wiedzieli”. Stalin: Myśmy

niejszym ofiarom zarzucano na głowę

rys Jelcyn przekazał stronie polskiej

na niezawodność), i amunicji niemiec-

W Katyniu w 1978 r. utworzono

zatrzymywali tych tylko Polaków, któ-

płaszcze wojskowe (szynele) i wiąza-

dokumentację katyńską. 25 sierpnia

kiej, jak i fakt ujawnienia przy ciałach

pierwszy zespół upamiętniający –

rzy są na niemieckiej służbie – odparł

no ręce sznurem produkcji radziec-

na Cmentarzu na Powązkach złożył

pomordowanych korespondencji z bli-

wybudowano betonowe stele z mar-

sucho Stalin i zmienił temat rozmowy”.

kiej przyciętym na równe odcinki, po

kwiaty pod Krzyżem Katyńskim i wy-

skimi kończącej się na wiosnę 1940 r.

murowymi zwieńczeniami, na których

W rozmowie z Władysławem Sikor-

czym wszystkich zabijano z bliskiej

powiedział słowa: Wybaczcie”.

Ustalono też okres dokonania zbrodni

umieszczono po polsku i rosyjsku

skim: Józef Stalin: „Oni uciekli”. Włady-

odległości strzałem pistoletu Walther

30 listopada 2004 Instytut Pamięci

na podstawie wieku zasadzonych na

napis: Ofiarom faszyzmu – polskim

sław Anders: „Dokądże mogli uciec?”.

kal. 7,65 mm, zwykle jednym w kark

Narodowej wszczął polskie śledztwo

mogiłach drzew oraz specyficznych

oficerom rozstrzelanym przez hitle-

Stalin: „No, choćby do Mandżurii”...

lub tył czaszki; niektóre ofiary były

w sprawie zbrodni katyńskiej. 5 marca

anatomopatologicznych tworów po-

rowców w 1941 roku.

dodatkowo przebijane czworokątnym

2005 Naczelna Prokuratura Wojskowa

wstających w zwłokach.

Również zależne od ZSRR polskie

bagnetem radzieckim. Na miejscu

odkrycie zbrodni

Federacji Rosyjskiej oznajmiła o za-

Ze względu na sytuację na froncie

instytucje miały wkład we wspieranie

Miejsce masowych grobów w Ka-

zbrodni i pochówku znaleziono łuski

mknięciu śledztwa w sprawie zbrodni.

i letnią porę roku prace pod nadzo-

powyższej wersji – dotyczy to m.in.

tyniu zostało odkryte przez polskich

od wymienionych pistoletów. Zwło-

Spośród materiałów śledztwa zgro-

rem niemieckim zostały przerwane 3

Wandy Wasilewskiej i gen. Zygmunta

robotników przymusowych z Bauzu-

ki ofiar zostały pochowane w ośmiu

madzonych w 183 tomach utajnionych

czerwca przed dokonaniem ekshuma-

Berlinga. Wiosną 1945 r. z polece-

gu nr 2005 latem 1942 r. na podsta-

zbiorowych mogiłach.