kurier kulturalny

28

16 – 29 kwietnia 2010 * Kurier Galicyjski

fryderyk chopin (1810-1849)

i jeGo LWoWscy konTynuaTorzy

część Vii – czas wzlotów i upadków

zginęła i że któregoś dnia powstanie

się zawsze płodem doraźnej impro-

na nowo”.

wizacji i chwilowego natchnienia. […]

W Paryżu Fryderyk Chopin, utrzy-

Górowała myśl jedna: to Gra Chopin”.

mując ścisłe związki z polskim środo-

W kwietniu 1834 r. w Théâtre des

wiskiem, spotkał się także z Karolem

Italiens (teatr włoski) w Paryżu Chopin

Lipińskim, wybitnym skrzypkiem, któ-

współorganizował koncert, którego

MICHaŁ PIeKaRSKI

ry swoją karierę rozpoczynał we Lwo-

dochód przeznaczony był na potrze-

wie jako skrzypek orkiestry teatralnej.

by polskich sierot. W przedsięwzięciu

Fryderyk Chopin mieszkając w

Chopin miał okazje słyszeć jego grę

brał udział także Ferenc Liszt. Chopin

Paryżu, zagłębiał się jego artystyczne

jeszcze w Warszawie w 1829 r. W sto-

wykonał m.in. Koncert fortepianowy

środowisko. Na jesieni 1832 r. piani-

licy Francji Chopin pomógł Lipińskie-

e-moll op. 11. Zebrano wówczas ok.

sta poznał Hektora Berlioza, znanego

mu w organizacji koncertu.

5 tysięcy franków. Koncert ten nie

francuskiego kompozytora, autora

przyniósł jednak Chopinowi spodzie-

słynnej Symfonii fantastycznej op.

wanej satysfakcji. Pomimo, że sala

14. Na przełomie 1832/1833 r. Cho-

Hôtel Lambert

10 lutego 1836 r. w Paryżu w XVII-

zapełniona była szczelnie publiczno-

pin w liście do przyjaciela Dominika

wiecznym pałacu, noszącym nazwę

ścią, to wielkiego entuzjazmu nie było

Dziewanowskiego pisał: „Rozerwany

Hôtel Lambert, który należał do ks.

poza gromkimi brawami najbardziej

jestem na wszystkie strony. Wsze-

Portret Chopina, akwarela Ma-

Adama Jerzego Czartoryskiego, Fry-

oddanych przyjaciół. Zdarzenie to za-

dłem w pierwsze towarzystwo, siedzę

rii Wodzińskiej, 1836 r.

deryk Chopin improwizował na for-

decydowało w dużym stopniu o dal-

między ambasadorami, książętami,

tepianie na tematy melodii polskich.

szym przebiegu kariery artystycznej

ministrami, a nawet nie wiem jakim

w Dreźnie, gdzie wystąpił podczas

Hôtel Lambert jest dla historii polskiej

Chopina, który przez dłuższy czas nie

cudem, bom się sam nie piął. Dla

wieczoru w prywatnym domu Wodziń-

emigracji  miejscem  szczególnym.

dawał w ogóle publicznych koncer-

mnie jest to dziś rzecz najpotrzeb-

skich, pochodzących ze Służewa na

Sam budynek mieści się (do dzisiaj) na

tów, za którymi poza tym i tak zbytnio

niejsza, bo stamtąd niby dobry gust

Kujawach (majątek leżał na granicy

Wyspie św. Ludwika w Paryżu. Przez

nie przepadał, bowiem podczas całe-

wychodzi: zaraz masz większy talent,

zaboru rosyjskiego i pruskiego, kilka-

Maria Wodzińska, miniatura

szereg lat była to prywatna rezydencja

go swojego życia dał ich jedynie 30.

jeżeli cię w ambasadzie angielskiej

naście kilometrów na południe od To-

anny Chamiec, 1969 r.

Czartoryskich wokół której skupiało się

Chopin wolał zdecydowanie koncerty

czy austriackiej słyszano: zaraz lepiej

runia). Znajomość rodziny Chopinów z

Na jesieni 1835 r. w Paryżu wy-

życie polskiej emigracji po Powstaniu

domowe, gdzie mógł liczyć na kame-

grasz, jeżeli cię księżna Vaudemont

rodziną Wodzińskich była dość bliska,

dany został tomik wierszy powstań-

Listopadowym. Książę Adam Czartory-

ralną atmosferę i bliższe relacje z pu-

protegowała”.

bowiem ich synowie mieszkali w War-

czych „Pieśni Janusza” lwowskiego

ski podczas powstania w 1831 r. ogło-

blicznością. Podobno Chopin wręcz

szawie w pensjonacie dla młodzieży

poety Wincentego Pola. Chopin

szony był prezesem polskiego rządu

powiedział kiedyś Lisztowi: „Ja się

szlacheckiej, prowadzonym przez

Wykonawca

chętnie improwizował na fortepianie

narodowego. Liczył na pomoc państw

nie nadaję do występów publicznych

W styczniu 1833 r. Chopin został

Mikołaja Chopina (ojca Fryderyka).

do wierszy z tego zbioru. O patrio-

zachodnich. Przez cara Rosji za udział

– audytorium mnie onieśmiela, du-

przyjęty w poczet Towarzystwa Lite-

Na wieczorze tym obecny był także

tycznej postawie Chopina pisał po

w powstaniu został skazany na śmierć,

szę się w oddechu tłumów, paraliżuje

rackiego, założonego w Paryżu przez

hr. Józef Krasiński, który zanotował:

latach Liszt: „Chopin zawsze najchęt-

a wszystkie jego dobra uległy konfiska-

mnie ciekawy wzrok, zmusza do mil-

polskich imigrantów, którego preze-

Chopin „improwizował i wariował – a

niej przebywał w kręgu rodaków. Za

cie, dlatego w 1831 r. osiadł w Paryżu,

czenia widok obcych twarzy”. Ostatni

sem był ks. Adam Czartoryski. W dal-

między tym zagrał <Jeszcze Polska

ich pośrednictwem nie tylko świadom

stając na czele stronnictwa konserwa-

prawdziwie publiczny koncert odbył

szym ciągu Chopin występował także

nie zginęła>, czyli Mazur Dąbrow-

był wszystkiego, co dzieje się w kraju,

tywnego, biorącego nazwę Hôtel Lam-

się wkrótce w Paryżu 26 kwietnia w

przed paryską publicznością, również

skiego i z niego prześliczne swej kom-

lecz także utrzymywał swoisty stały

bert, od pałacu, w którym odbywały

wspólnie z innymi swoimi równolat-

kontakt muzyczny z ojczyzną. Lubił

się zebrania. Budynek ten w rękach

kami: Ferencem Lisztem (znanym

słuchać nowych poezji, które przywo-

rodziny Czartoryskich pozostawał do

węgierskim pianistą i kompozytorem)

zili do Paryża podróżujący tu Polacy, a

1975 r. W Hôtelu Lambert bywali tak-

i Ferdinandem Hillerem (niemieckim

jeśli słowa tych wierszy podobały mu

że Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki

pianistą i kompozytorem), z którymi na

się, niejednokrotnie podkładał pod nie

oraz Juliusz Kossak.

fortepianach wykonywał parokrotnie

melodie, które niesłychanie szybko

W Paryżu Chopin stworzył wiele

Koncert d-moll na 3 klawesyny BWV

rozpowszechniały się w kraju, nieraz

pieśni na głos solowy z towarzysze-

1063 Johanna Sebastiana Bacha.

jako utwory nieznanego autora”.

niem fortepianu. Wpisują się one do-

Warto zwrócić uwagę, że w tamtych

skonale w nurt twórczości emigracyj-

czasach granie muzyki dawnej nale-

nej, bowiem do tradycji należało wów-

żało do rzadkości, bowiem zdecydo-

Fantazje –

czas pisanie wierszy i komponowanie

wanie dominowała twórczość kompo-

zapisane improwizacje

Pomimo, że większość takich

do nich muzyki, aby na specjalnych

nowana współcześnie, tym więcej na

utworów nie była nigdy zapisana, to

wieczorach patriotycznych przywo-

uwagę zasługuje fakt zamieszczania

w twórczości Chopina zachowały się

ływać atmosferę utraconej ojczyzny.

w programie utworu Bacha. Chopin

dzieła o znamionach właśnie zapisa-

Należy do nich m.in. pełna dramaty-

razem z Lisztem grał na fortepianie

nych improwizacji na tematy polskich

zmu pieśń „Leci liście z drzewa” do

także podczas wieczorów w domach

pieśni narodowych i patriotycznych.

słów Wincentego Pola.

prywatnych. Odbywały się one m.in.

Widok Marienbadu

Należą do nich wielokrotnie już wspo-

W czerwcu 1836 r. w Lipsku

w domu Liny Freppy. Wieczory te od-

minana, skomponowana jeszcze w

ukazała się drukiem Ballada g-moll

bywały się przez szereg lat, o czym

Warszawie Fantazja A-dur op. 13 na

op. 23. Według Roberta Schuman-

sali Konserwatorium, gdzie kompozy-

pozycji wariacje. […] Zachwycał nas

świadczą słowa Chopina z początku

tematy polskie (na fortepian z orkie-

na, znanego niemieckiego pianisty

tor zaprezentował dwa utwory na for-

cały wieczór – a za to nazajutrz rano

1835 r., skierowane do Juliana Fon-

strą) oraz powstała w 1841, a zatem w

i kompozytora, wielkiego miłośnika

tepian z orkiestrą: Andante spianato

zostałem przywołany do ambasady ro-

tany: „Przyjdź sam i gwałtem przy-

szczytowym okresie twórczości Cho-

twórczości Chopina, ideę samego

oraz Poloneza Es-dur op. 22.

syjskiej i zapytany: Jak mogłem być w

prowadź mi Węgra [Ferenca Liszta]

pina Fantazja f-moll op. 49 (na sam

gatunku, czyli ballady fortepianowej

domu, gdzie śpiewano patriotyczne, re-

wieczorem. Freppa będzie śpiewać,

fortepian). Theodor Adorno, jeden z

podsunęła Chopinowi lektura ballad

wolucyjne pieśni? Odpowiedziałem, że

a może poskaczemy”. Linie Freppie,

Karlsbad i rodzice,

cenionych XX-wiecznych niemiec-

Adama Mickiewicza. Jak wiadomo,

wcale nie rewolucyjne, lecz dawne, że

która nie tylko śpiewała, ale także do-

Drezno i Wodzińscy

kich muzykologów na temat Fantazji

ballady w warstwie literackiej są epic-

Latem, w sierpniu 1835 r. Fryde-

wcale nie śpiewano, lecz Chopin grał

brze grała na fortepianie Chopin zade-

f-moll pisał: „Trzeba być głuchym na

kimi opowieściami, ułożonymi wier-

ryk Chopin miał wreszcie sposobność

wariacje na temat starego Mazura. Że

dykował zbiór Mazurków op. 17.

oba uszy” ażeby w Fantazji f-moll nie

szem. Także kompozycje muzyczne,

spotkać się ze swoimi rodzicami, któ-

nie wiedziałem, co on grać będzie, że

W maju 1834 r. Chopin przeby-

usłyszeć patriotycznego przesłania.

skonstruowane są na zasadzie ciągłej

rzy udali się na miesięczny wypoczy-

na koniec, jak mogłem w cudzym domu

wając w Akwizgranie, spotkał się

Współczesny polski muzykolog Mie-

narracji, która zmierza do ostatecznej

nek do Karlsbadu (obecnie Karlove

rozkazywać muzykantowi, co i jak ma

z Feliksem Mendelssohnem (znanym

czysław Tomaszewski pisze, że wie-

kulminacji pod koniec dzieła. W XIX

Vary). Swą radość wyraził Fryderyk

improwizować”. Sekretarz ambasady

niemieckim kompozytorem pochodze-

le wskazuje, iż Fantazja f-moll stano-

w. chętnie próbowano doszukać się

w liście do rodzeństwa: „Nie do opisa-

rosyjskiej odpowiedział Krasińskiemu:

nia żydowskiego). Mendelssohn

wi właśnie refleks improwizacyjnej

głębszych pierwowzorów literackich

nia nasza radość! Ściskamy się a ści-

„Jeżeli W. Pan chcesz być wiernym

pisał w liście do swojej rodziny: „Od-

praktyki Chopina na tematy narodo-

dla ballad Chopina, dlatego kolej-

skamy – i cóż więcej można? […] Ciż

Monarchy poddanym […] toś był po-

tąd byliśmy wciąż we trzech [Chopin

we. Intonacje melodyczne głównych

nym utworom muzycznym często

sami rodzice, zawsze ciż sami, tylko

winien takiego jak Chopin demagoga

Hiller i Mendelssohn], dopełniamy się

tematów można wywieść z idioma-

przypisywano konkretne tytuły ballad

mi się troszkę postarzeli. Chodzimy,

za drzwi wypchnąć!!!”. W ostatecznej

wzajemnie i uczymy jeden od drugiego.

tyki pieśni powstańczych. Jedna z

Adama Mickiewicza. Jako pierwo-

prowadzimy panią Matulę pod rękę,

konsekwencji koncertu Krasińskie-

[…] Chopin jest obecnie pierwszym

nich została nawet w Fantazji f-moll

wzór Ballady g-moll op. 23 widziano

rozmawiamy o Was. […] Pijemy, jemy

mu w ambasadzie nie przedłużono

z fortepianistów, […] gra, jak Paganini

zacytowana. Na koniec warto znów

„Konrada Wallenroda”, Ballady F-dur

razem, każolujemy się [schlebiamy so-

pozwolenia na pobyt, a Wodzińskim

na skrzypcach”. W Düsseldorfie wy-

zacytować słowa niemieckiego teo-

op. 38 „Świteź”, Ballady As-dur op. 47

bie] – hukamy na siebie. Jestem <au

kazano z Drezna wyjechać. W ostat-

stąpili wszyscy trzej podczas wieczoru

retyka mówiące, że w Fantazji f-moll

„Świteziankę”. Jedynie Ballada f-moll

comble de mon bonheur> [u szczytu

nim tygodniu września Chopin wpisał

muzycznego w domu prywatnym. Hiller

słychać wyraźnie pewnego rodzaju

op. 52 pozostawała zazwyczaj bez

mego szczęścia]”.

się do sztambucha Marii Wodzińskiej,

o grze Chopina pisał: „Umiał połączyć

tragicznie ozdobną muzykę tryumfal-

ściśle określonego domniemanego

W drodze powrotnej do Paryża

dedykując jej również Walc As-dur op.

granie rytmiczne ze swobodą w sposób

ną, „mówiącą o tym, że Polska nie

literackiego pierwowzoru.

Chopin zatrzymał się po raz kolejny

69 nr 1.

tak dziwny, że jego melodie wydawały