Wojna straceńców

20

30 kwietnia – 13 maja 2010 * Kurier Galicyjski

obyWateLe zWiązku

„Stracona szansa

iii Rzeszy”

Niemcy pozwolili Własowowi na

soWieckieGo W armii hitLera

odbycie dwóch podróży na okupo-

wane obszary Związku Sowieckie-

go, podczas których wygłaszał on

w większych miastach i na prowincji

przemówienia, próbując demonstro-

prof. dr hab. Przemy-

wać samodzielność i dystans wobec

słaW Waingertner

niemieckiego „sojusznika” i zyskując

tym popularność wśród ludności.

Chyba rzadko który fakt,

W Mohylewie wzbudził entuzjazm,

związany z wydarzeniami ii

wznosząc okrzyk: „Naród rosyjski

wojny światowej, był przez

żył, żyje i żyć będzie! Nie uda się go

lata tak skrzętnie przemil-

skolonizować!”. Po tym wystąpieniu

czany lub przekłamywany

Hitler zabronił generałowi pojawiać

– zarówno w świecie demo-

się na okupowanych terenach pań-

kratycznym, jak też w pań-

stwa sowieckiego. Równocześnie

stwach bloku komunistycz-

jednak trwały przygotowania do

nego – a zarazem budził tyle

utworzenia rosyjskiej „armii wyzwo-

emocji i sprzecznych opinii,

leńczej, której wielkimi zwolennikami

co udział obywateli związku

byli przedstawiciele niemieckiej ge-

Smoleński, którego sygnatariusze

Sowieckiego w wojnie nie-

neralicji, widzący w niej cennego so-

założyli Rosyjski Ruch Wyzwoleń-

miecko-sowieckiej u boku

jusznika w wojnie ze Związkiem So-

czy. Dokument zapowiadał w wy-

hitlerowskich niemiec.

wieckim (niektórzy z nich po wojnie

padku zwycięstwa nad stalinizmem

jej fiasko określali mianem „najwięk-

budowę nowego ładu w Rosji – likwi-

Równocześnie jednak wielu pa-

szej straconej szansy III Rzeszy”).

dację kołchozów, przyznanie ziemi

sjonatom historii ostatniej wojny, a

W kwietniu i maju 1943 r. niemieckie

chłopom, przywrócenie prywatnego

nawet zawodowym historykom pro-

naczelne dowództwo wojsk lądo-

handlu i rzemiosła, zniesienie pracy

blem ten – przy zrozumieniu i doce-

wych wydało rozkazy, wprowadzają-

przymusowej, wolność wyznania,

nieniu kontrowersji, które wzbudzał

ce odznaki ROA na mundurach żoł-

słowa i zgromadzeń oraz uwolnie-

– wydawał się długo marginalnym,

nierzy wszystkich rosyjskich formacji

nie więźniów politycznych. Manifest

„niszowym”; w porównaniu z wiel-

wojskowych, mających walczyć na

wzywał też żołnierzy i oficerów Ar-

kimi kampaniami i przełomowymi

wschodzie po stronie wojsk niemiec-

mii Czerwonej do wstępowania w

wydarzeniami militarnymi i politycz-

kich. Niektórzy historycy oceniają, że

szeregi mającej powstać Rosyjskiej

nymi z lat 1939-1945. Tymczasem

naszywki ROAmiało nosić nawet 800

Wyzwoleńczej Armii (ROA).

mowa nie tylko o zjawisku interesu-

tys. Rosjan i przedstawicieli innych

Co skłoniła „janczara bolsze-

jącym, a zarazem szerzej niezna-

narodowości (głównie Kozaków, ale

wizmu” do przejścia na stronę Nie-

nym, ale przede wszystkim... maso-

też Ukraińców, czy przedstawicieli

miec i na co liczył, sprzymierzając

wym. Warto bowiem pamiętać, iż w

narodów Azji Środkowej w służbie

się z armią kierowaną przez Hitlera,

formacjach Wehrmachtu i SS służy-

armii niemieckiej. Własow nie miał

który na kartach „Mein Kampf” nie

ło pod koniec wojny... ponad milion

andriej andriejewicz Własow

żadnego wpływu ani na proces re-

pozostawił wątpliwości co do przy-

obywateli Związku Sowieckiego

krutacji, ani na dalsze losy żołnie-

szłości przewidywanej przezeń dla

rzy, gdyż podlegali oni faktycznie

wschodnich Słowian? Biografowie

Wojny Ojczyźnianej”, jaka przypadła

cześnie dowództwo elitarnej 99. Dy-

„generał Własow,

rozkazom głównodowodzącego tzw.

Własowa i historycy, zajmujący się

zwycięzcy znad Wołgi Żukowowi?

wizji Piechoty, cieszącej się sławą

chluba armii czerwonej”

wschodnich formacji, byłego attache

dziejami rosyjskich formacji zbroj-

Ostatecznie jednak w marcu 1942 r.

najlepszej w południowo-zachod-

Symbolem tych Rosjan i nie-

niemieckiego w Moskwie, generała

nych, wspierających III Rzeszę w

objął stanowisko zastępcy dowódcy

nich okręgach wojskowych Związku

rosyjskich mieszkańców państwa

Ernsta Kóstringa.

wojnie ze Związkiem Sowieckim,

Frontu Wołchowskiego, a zarazem

Sowieckiego, a stacjonującej wów-

sowieckiego, którzy zdecydowali

Ostatecznie jednak, inicjatywa

różnie odpowiadają na to pytanie –

dowództwo 2. Armii Uderzeniowej,

czas w polskim Przemyślu, okupo-

się przystąpić do wojny po stronie

utworzenia Rosyjskiej Wyzwoleń-

począwszy od stawiania Własowowi

która miała iść z odsieczą oblężo-

wanym przez Armię Czerwoną.

III Rzeszy stał się Andriej Własow.

czejArmii upadła wobec zdecydowa-

zarzutów zdrady, oportunizmu i tchó-

nemu Leningradowi.

Po wybuchu wojny niemiecko-

Przyszły  przywódca  rosyjskich

nego sprzeciwu Hitlera, ideologów

rzostwa, przyjęcia w obawie przed

sowieckiej Własow, już jako dowód-

sojuszników Hitlera (nazywanych

nazistowskich i przywódców SS,

śmiercią roli figuranta, manipulowa-

ca 4. Korpusu Zmechanizowanego,

potocznie „własowcami”) urodził

zdrajca i tchórz,

którzy wątpili w lojalność Własowa

nego przez Niemców (generał Kar-

walczył pod Lwowem, następnie

się w 1901 r. w rodzinie chłopskiej.

czy bohater?

(osadzonego zresztą w lipcu 1943

byszew, który odmówił Niemcom

Wojenne szczęście przestało

dowodził 37. Armią, osłaniającą Ki-

Był niedoszłym duchownym prawo-

r. w areszcie domowym). Wątpili oni

objęcia dowództwa „sojuszniczej”

sprzyjać Własowowi w lipcu 1942 r.,

jów, która została jednak zniszczo-

sławnym – seminarium porzucił po

w przyszłą lojalność wojsk ROA wo-

rosyjskiej armii, zmarł w męczar-

kiedy to okrążony przez Niemców

na przez prących błyskawicznie na

dwóch latach. Później kształcił się na

bec III Rzeszy, a także podkreślali,

niach zamrożony w obozie koncen-

po dwutygodniowej samotnej tułacz-

wschód Niemców. W trakcie drama-

agronoma, ale po puczu bolszewi-

iż historycznym celem Niemców na

tracyjnym w Mauthausen); poprzez

ce, dostał się do niewoli. Początko-

tycznej bitwy o Moskwę stał na czele

ków i wybuchu wojen wewnętrznych

wschodzie powinno być całkowite

wskazywanie na podjęcie przez

wo przewieziony został jako ważny

20. Armii. Wykazał wówczas wybitne

w Rosji został wcielony w 1919 r. do

porządkowanie i skolonizowanie

niego samodzielnie heroicznej pró-

jeniec do twierdzy w Giżycku, a 4

zdolności dowódcze, za które został

Armii Czerwonej, w szeregach któ-

Słowian, a nie „wyzwalanie” ich

by ratowania tą drogą od śmierci

września 1942 r. do Winnicy. Zaak-

w styczniu 1942 r. awansowany do

rej tłumił wielkie antykomunistyczne

spod bolszewickiego reżimu i „ob-

setek tysięcy sowieckich jeńców

ceptował tam i podpisał zredagowa-

stopnia generała-lejtnanta i odzna-

bunty chłopskie i z którą postanowił

darowywanie” własnym państwem.

armii niemieckiej, nie chronionych

ny z jego udziałem przez Niemców

czony wysokim sowieckim odzna-

związać swą przyszłość. W 1930 r.

Zwarte jednostki wojskowe ROA

żadnymi konwencjami; aż po pod-

list otwarty do władz niemieckich,

czeniem – Orderem Czerwonego

wstąpił do Wszechzwiązkowej Ko-

nie powstały, a jej żołnierzy rozpo-

kreślanie roli wstrząsu, jakim miały

w którym skrytykował bolszewizm

Sztandaru. Znalazł się zarazem w

munistycznej Partii (Bolszewików)

częto przerzucać na zachód. Funk-

być dla generała klęska wojsk so-

i reżim Stalina, głosząc potrzebę

kilkuosobowej grupie generałów

– WKP (b). U schyłku lat trzydzie-

cjonowała natomiast w Berlinie

wieckich w pierwszych miesiącach

sformowania rosyjskiej armii naro-

najwyżej ocenianych przez Stalina

stych – w okresie Wielkiego Terroru,

kancelaria generała Własowa, kie-

wojny z Niemcami, a zarazem bez-

dowej, która u boku Niemiec miała

i naczelne dowództwo – podkreśla-

rozpętanego przez Stalina – jako

rowana przez majora Kaługina, a

litosny stosunek dowództwa Armii

walczyć o obalenie sowieckiego

no wykazywaną przez niego osobi-

członek trybunału wojskowego w

następnie pułkownika Kromiadiego,

Czerwonej i Stalina, do własnych

dyktatora. W grudniu 1942 r. Niem-

stą odwagę oraz talenty taktyczne

Leningradzie i Kijowie uczestniczył

pełniąca funkcję „kwatery głównej”

żołnierzy, co miało spowodować

cy wyrazili zgodę na utworzenie tzw.

i organizacyjne (dzięki którym w

osobiście w wydaniu kilkuset wyro-

nieistniejącej armii, oraz szkoła pro-

zerwanie przez generała z bolsze-

Rosyjskiego Komitetu Narodowego,

toku walk z Niemcami aż trzykrotnie

ków śmierci w procesach, w których

pagandystów ROA w Dabendorne.

wizmem i podjęcie, jak się okazało

w skład którego weszło kilku spo-

wyprowadzał powierzone sobie woj-

osądzano prawdziwych i rzekomych

W ośrodku tym wydawano również

niewykonalnej próby odbudowy sa-

śród kilkunastu przetrzymywanych

ska z okrążenia). Sam Stalin zamie-

przeciwników reżimu stalinowskie-

pisma „Zaria” („Świt”) i „Dobrowo-

telickiego wobec Niemiec państwa

w niewoli sowieckich generałów,

rzał mianować generała Własowa,

go. W nagrodę za wierną służbę od

lec” („Ochotnik”), przeznaczone dla

m.in. Małyszkin, Błagowieszczeński

rosyjskiego. Państwa, które mia-

„chlubę Armii Czerwonej” przywód-

1938 r. przebywał na prestiżowej

jeńców wojennych z Armii Czerwo-

ło zapewnić przetrwanie narodu

i Truchin. Oddział propagandy komi-

cą Frontu Stalingradzkiego, gdyby

misji wojskowej w Chinach. Już po

nej i ludności, zamieszkującej na

rosyjskiego, miażdżonego przez

tetu objął były oficer Armii Czerwo-

tak się stało być może cieszyłby się

sowieckiej inwazji na Polskę docze-

terenach Związku Sowieckiego, za-

zwalczające się machiny dwóch

nej, Zykow. Komitet opublikował 27

on w Związku Sowieckim i dzisiej-

kał się w 1940 r. pierwszego stopnia

jętych przez Niemców.

totalitaryzmów.

grudnia swój program, tzw. Manifest

szej Rosji sławą bohatera „Wielkiej

generalskiego, obejmując równo-