jerzy Wołodyjowski

22

30 kwietnia – 13 maja 2010 * Kurier Galicyjski

hektor kamieniecki

czterdzieści. Była trzykrotnie zamęż-

na. W tamtych czasach i na tych te-

renach, gdy mąż nie był hreczkosie-

jem o śmierć w polu nie było trudno.

W trudnych chwilach pani Krystyna

wzmacniano obronność samego

opuściła swego męża i uciekła przed

miasta i fortecy, broniącej do niego

najazdem tureckim z Kamieńca do

dostępu. Zygmunt I Stary i Stefan

krewnych na Litwę, „zabierając ze

Batory na skałach i urwiskach Smo-

sobą pieniądze, kosztowności i wza-

trycza wbudowywali baszty i wieże.

jemne zapisy na wypadek śmierci”.

Stary Zamek – fort o ośmiu wieżach,

Krzysztof szymańsKi

Jak więc jest z tą wieczystą mszą za

broniący głównej drogi dojazdowej

tekst i zdjęcia

duszę Wołodyjowskiego w Katedrze

do miasta był stale rozbudowywany

Tak nazwał swego bohatera

Kamienieckiej? Po śmierci Wołody-

i wzmacniany. Na początki XVII wie-

Henryk Sienkiewicz. Michał Woło-

jowskiego po raz piąty wyszła za mąż

ku zaczęto sypać ziemne szańce

dyjowski, bo to o nim mowa, wraz

za Franciszka Dziewanowskiego.

Nowego Zamku, robiąc całość jesz-

z Onufrym herbu Wczele – Zagłobą

Ostrzał i bombardowanie miasta

cze bardziej nieprzystępną.

łącza wszystkie trzy części Trylogii -

i obu zamków trwał do 26 sierpnia.

W 1671 roku do Warszawy, do

powieści, która powstała w czasach,

Co dnia na obrońców spadało po

króla Michała Korybuta Wiśniowiec-

gdy Polska, będąc pod zaborami,

500-600 kul armatnich i granatów.

kiego przybył poseł Mehmeda IV z

była ideologicznie zniewolona przez

Turcy raz po raz przypuszczali ataki

żądaniami wycofania wszystkich

zaborców. Ten czas wymagał dzieła,

i ryli tunele pod mury, aby je wysa-

wojsk polskich z Podola. Na to het-

które mogło by przywrócić narodowi

dzić. W tej sytuacji starosta podolski

man Jan Sobieski przedłożył pod

wiarę w jego siły i ducha. Dlatego

Mikołaj Potocki i dowódcy obrony

obrady sejmu projekt wzmocnienia

powstaje powieść – dla pokrzepienia

(w tym i Wołodyjowski) byli za pod-

obronności twierdzy Kamieniec-

serc, jak sam autor ją określił. To wła-

daniem miasta, nie widząc powo-

kiej. Niestety ten projekt nie został

śnie Wołodyjowski został wybrany do

dzenia dalszej obrony. 26 sierpnia

uwzględniony. A trzeba tu powie-

tego celu. Nie miał bohaterskiego wy-

przyjęli warunki kapitulacji twierdzy,

dzieć, że na ten czas twierdza była

glądu. Wręcz przeciwnie – mały, nie-

które głosiły, że wojsko może opu-

już w opłakanym stanie. Prawie co-

pozorny. Ale duch w tym rycerzu był

ścić miasto z lekką bronią, a miesz-

roczne najazdy Turków i Tatarów

olbrzymi, a co najważniejsze – odda-

kańcy, którzy zostaną nie będą pod-

na Podole przetrzebiły jego obroń-

nie Ojczyźnie, wierność obowiązkowi

dani szykanom. Zapasy amunicji,

ców. Wojny kozackie też nie sprzy-

i niebywała odwaga charakteryzowa-

prochu, kul armatnich i same działa

jały zachowaniu obronności twier-

ły go ze wszech stron. Sama scena

mają przejąć artylerzyści tureccy.

dzy i na 1672 rok armia turecka za-

śmierci, honorowego trwania do

Gdy wojska wycofywały się z Zam-

stała potrzaskane wieże, popękane

ostatka na posterunku, wbrew usta-

ku Starego potężny wybuch targnął

mury i tylko 1060 żołnierzy zdolnych

leniom władzy cywilnej jest symbolem

powietrzem.  Najprawdopodobniej

do obrony tego obiektu. Piechotą

bohatera – Hektora.

to major Heyking wysadził w Małej

dowodził Kazimierz Myśliszewski,

Wszystko powyższe – to fikcja

Wieży Prochowej 200 beczek z pro-

a dwoma chorągwiami jazdy Woj-

Jerzy Wołodyjowski na starej pocztówce

literacka, zwróćmy się do faktów hi-

chem, nie mogąc przeboleć utraty

ciech Humiecki i Jerzy Wołodyjow-

storycznych. Jak wiemy, Sienkiewicz,

jako autor ze wspaniałą wyobraźnią,

mógł opisywać wydarzenia, przyro-

dę, osoby tylko z własnej fantazji.

Tym razem jednak wzorował się na

realnej postaci i na faktach histo-

rycznych.

Jerzy Wołodyjowski, a nie Mi-

chał, to postać historyczna, zwią-

zana z wydarzeniami opisanymi

w „Panu Wołodyjowskim”. Urodził

się w 1620 roku w Makowie. 15 km

na północny wschód od Kamieńca

Podolskiego, w szlacheckiej ro-

dzinie, pieczętującej się herbem

Korczak. Jak duża część młodzieży

z Podola, związał swoją karierę z

wojskiem. Od hetmana Jana Sobie-

skiego otrzymuje stanowisko rot-

renowacja małej Wieży Prochowej

mistrza w Twierdzy Kamienieckiej.

Za zasługi otrzymuje tytuł stolnika

zamkniętej przestrzeni. Nadrabiali

twierdzy. Niefortunnie się złoży-

przemyskiego. W 1669 roku jest już

te braki swoją brawurą, odwagą i żoł-

ło, że Jerzy Wołodyjowski akurat

pułkownikiem, a w 1671 – komen-

nierskim sprytem.

przejeżdżał ze swym oddziałem

dantem stanicy rycerskiej w Chrep-

Nie łatwo było samemu Woło-

przez most i został ugodzony w

tiowie, w okolicach Kamieńca. Jak

dyjowskiemu. Bronił on nie tylko

głowę przez kartacz. Zginął na

widzimy, jego kariera ściśle związa-

mieszkańców Kamieńca, ale i człon-

miejscu. Zginął, chociaż wcale nie

na jest z rodzinnymi okolicami. I tu

ków swojej rodziny. W Kamieńcu

miał zamiaru wysadzać fortecy i po

przyszło mu zginąć w obronie „ziemi

schronili się jego matka Anna z Ko-

kapitulacji chciał opuścić Kamie-

Polskiej i Honoru”.

morowskich Wołodyjowska, siostra

niec. Jego zwłoki zostały złożone w

Twierdza w Kamieńcu Podol-

Anna Makowiecka (żona Stanisława

podziemiach kościoła franciszka-

skim, samo miasto, jego położenie

Makowieckiego, autora pisemnej re-

nów. Tytuł „Hektora Kamienieckie-

w pętli rzeki Smotrycz, fortyfika-

lacji z oblężenia i upadku Kamieńca),

go” nadał mu w czasie ceremonii

cje i bastiony czyniły ją niezdoby-

szwagierka i siostra żony Anna Mat-

pogrzebowej biskup kamieniecki

Pod murami Zamku Starego

tą. Kronikarze tureccy zanotowali

czyńska. Samej żony Wołodyjow-

Wawrzyniec Lanckoroński.

ski, a artylerzystami – w ilości 4

w roku 1621: gdy pod Kamieniec

skiego w Kamieńcu w czasie oblę-

Taka jest prawda o śmierci po-

przeciwdziałać przeważającym si-

osób, dowodził Marcin Kątski. Wśród

nadciągnął z armią sułtan Osman II

żenia nie było. Co do żony Michała

staci, która oddziaływała na zacho-

łom tureckim. Armia turecka nad-

jego podkomendnych był niejaki

i zobaczył ten cud przyrody i jego for-

– Baśki, Sienkiewicz nafantazjował

wanie, na patriotyzm, na sens sło-

ciągnęła pod Kamieniec 12 sierpnia

major Hayking (Hekling?), Niemiec

tyfikacje zapytał: „Kto ją zbudował?”.

sporo. Ale nie mógł inaczej, ponie-

wa Honor, na poczucie obowiązku

1672 roku, aby w trzy dni później,

z Kurlandii, protestant. Z 8 tysięcy

Na nieśmiałą odpowiedź jednego ze

waż Wołodyjowski szuka swojej

względem Ojczyzny przez wiele

po dotarciu dowództwa i wszystkich

ludności miasta udało się przeszko-

swych dowódców, że sam Bóg, miał

połowy przez dwa tomy i znajduje

pokoleń. Jednak jaka by nie była

wojsk, przepuścić pierwszy szturm. 18

lić mężczyzn, tak, że na moment

odpowiedzieć: „To niech ją sam Bóg

„Hajduczka” dopiero w trzeciej czę-

prawda o życiu i śmierci Jerzego

sierpnia nadciągnął sam Mehmed

nadejścia armii sułtana miasto i oba

zdobywa” i odstąpił od oblężenia.

ści. Autor stworzył idealną partner-

Michała Wołodyjowskiego pozosta-

IV i koło oblężenia wokół miasta

zamki broniło około 3 tys. obrońców.

Ale wtedy Kamieniec naprawdę był

kę dla Małego Rycerza, taką co

nie on na zawsze Nieustraszonym

zostało zamknięte. Wołodyjowski,

A mieli przed sobą 200 tys. doboro-

potężną fortecą, o stan której dbali

to i „z guldynki strzeli i szabelką

Małym Rycerzem, oddanym obroń-

Humiecki i Mysliszewski byli do-

wych wojsk: piechoty, jazdy, artylerii

nie tylko królowie i hetmani, a nawet

pomacha”. Takiej właśnie szukał

cą Ojczyzny, wzorem godnym na-

świadczonymi żołnierzami, ale do

i taborów. Humiecki i Wołodyjowski

papież. Od końca XIV wieku, gdy te

pan Jerzy jako towarzyszki swego

śladowania.

walki podjazdowej, partyzanckiej,

od czasu do czasu wypadali z

tereny przeszły do Królestwa Pol-

rycerskiego życia. W rzeczywisto-

w otwartym polu i w warunkach

zamku z podjazdami w kierunku

skiego, stale na przestrzeni wieków

ści pani Wołodyjowska nazywała

terenów Podola. Nie byli jednak

kG

Dniestru, Żwańca, ale nie mogli

rozbudowywano, modernizowano,

się Krystyna Jeziorkowska i miała lat

przygotowani do walki obronnej, w