rok chopina

26

30 kwietnia – 13 maja 2010 * Kurier Galicyjski

„Gdzie skarb tW j, tam i serce tWoje”

wielkości ducha polskiego i dziwnej

koniec, żegna się z najbliższymi, prze-

AnDrzeJ Pettyn

tej ziemi poezji. Po wielkiej wojnie

kazując im swoje ostatnie życzenia,

i po tych gigantycznych zmaganiach

m.in. odnośnie uroczystości pogrze-

Wielu mieszkańców nasze-

świata całego Polska stawia pomnik

bowej, w czasie której na jego prośbę

go miasta zupełnie nie orientuje

nie wodzom swym, bohaterom oręża,

miano wykonać Requiem Mozarta. W

się, że wśród miejscowości,

lecz twórcy – artyście.

ostatnich godzinach życia wyznaje

związanych z Chopinem jest

Co za dziwny naród. Bo naród pol-

swej siostrze, Ludwice Jędrzejowiczo-

również milanówek. Czy to

ski, po otarciu skrwawionego miecza,

wej jeszcze jedną prośbę – prośbę o

przypadek, czy też przysło-

tęskniąc do pokoju i zgody, stanął do

przewiezienie swojego serca do Pol-

wiowy „palec Boży” sprawił,

pracy twórczej. Wznieśliśmy pomnik,

ski. „Wiem, że wam Paskiewicz nie

że urna z sercem wielkiego

na którym Chopin, wsłuchany w mu-

pozwoli przewieźć mnie do Warszawy,

kompozytora, wyniesiona ze

zykę przyrody, w ekstazie, tworzy

więc zabierzcie tam przynajmniej moje

spalonego i na poły zrujno-

pieśń wieczystą, a twórca pomnika

serce”. Według słów siostry Chopina

wanego w czasie Powstania

umieszczając go nad brzegiem prze-

– tak właśnie brzmiały słowa umiera-

Warszawskiego kościoła św.

zroczystej krynicy, dał tym symbol

jącego kompozytora. Wcześniej miał

Krzyża, 9 września 1944 roku

czystej i jasnej duszy polskiej.

wyrazić pragnienie, aby pochowano go

trafiła do milanówka? Czy to

Niech stoi ten pomnik i świadczy

na Powązkach obok ojca i siostry Emi-

przypadek, czy zrządzenie

o wielkości kryształowej i czystej du-

lii. „Serce Chopina – pisze w swojej

losu sprawiło, że biskupowi

szy Chopina, o jego geniuszu, o jego

książce o Chopinie Igor Bełza, zostało

antoniemu szlagowskiemu,

polskości, a także niech mówi dobrze

zanurzone w naczyniu ze spirytusem,

wygłaszającemu w 1926 roku

o tych pokoleniach, które zdołały od-

a ciało zabalsamowane”.

w kościele św. Krzyża kazanie w

czuć i zrozumieć dźwięk jego szla-

Jędrzejowiczowa skrupulatnie speł-

70. rocznicę umieszczenia w

chetnej i wielkiej mowy”.

nia wszystkie życzenia brata i w dwa

tej świątyni urny z sercem Cho-

Z pewnością, nikt z członków

miesiące po jego śmierci, w pierwszych

pina, dane będzie w wiele lat

delegacji z dwudziestu pięciu krajów,

dniach stycznia 1950 r. wraz z córką

później wywieźć tę relikwię

które na zakończenie uroczystości

udaje się koleją w drogę powrotną do

narodową z płonącej stolicy

złożyły wieńce pod pomnikiem w hoł-

kraju. Bełza pisze: „Gdy przekraczano

i przechować ją w podwar-

dzie wielkiemu kompozytorowi, ani

granicę, w obawie przed rewizją celną

szawskim milanówku?

Byłoby interesujące dowiedzieć

też nikt z około pięćdziesięciu tysię-

schowała pod suknię niewielki dębowy

się, czy Chopin, mieszkający w pobli-

cy uczestników tych uroczystości nie

kufer. Znajdowała się w nim szkatułka

skiej Żelazowej Woli dotarł kiedyś do

przypuszczał, że w kilkanaście lat

z hebanowego drzewa, zawierająca

majątku Milanówek, a może i poznał

później tak okrutny los czeka zarówno

drogocenne naczynie, w którym było

ówczesnego właściciela tych terenów

pomnik, jak i urnę z sercem Chopina.

serce Chopina – później narodowa pa-

Pomnik fryderyka Chopina w Parku łazienkowskim

JanaNepomucenaKwileckiego?Trud-

Niemcy po zdobyciu w 1939 r.

miątka Polski.” Ostrożność ta, jak się

specjalny dochodowy koncert. Kon-

wia melodią mazurków, polonezów;

no na to pytanie jednoznacznie odpo-

Warszawy zamykają Instytut Fryde-

później okazało, była ze wszech miar

cert ten upoważnił do umieszczenia

tworzy poematy krótkie, jak krótki jest

wiedzieć, gdyż brak jest dokumentów,

ryka Chopina, burzą pomnik w Ła-

konieczna. W czasie podróży siostra

na tablicy napisu: „FRYDERYKOWI

krzyk duszy, niezgłębione jest wes-

które mogłyby to potwierdzić. Ale też

zienkach, żądają wydania wszystkich

Chopina przeżywa chwile wielkiego

CHOPINOWI – RODACY”. Na drugiej

tchnienie wezbranego serca, a nie-

nie można i tego wykluczyć. Jarosław

rękopisów chopinowskich i zakazują

napięcia, kiedy w czasie przekracza-

tablicy znalazł się cytat z Ewangelii

pojęte, jak niepojęty jest ból i rozpacz

Iwaszkiewicz prezentując w „Przekroju”

wykonywania jego muzyki. Wróg za-

nia granicy Austro-Węgier dochodzi do

św. Mateusza Gdzie skarb twój tam i

narodu. Wszystka przeszłość nasza

(24.10.1945 r.) popowstaniowe losy urny

mknął Instytut, zniszczył pomnik, lecz

kontroli celnej.

serce twoje oraz Tu spoczywa serce

w nim śpiewa, wszystka niewola na-

z sercem Chopina pisał w 1945 r.: „Nie

nie był w stanie unicestwić sił, zaklę-

Naczynie z sercem kompozytora

Fryderyka Chopina.

sza w nim płacze, serce narodu biją-

obce Chopinowi były te strony. Niedaleko

tych w jego muzyce.

dociera jednak bezpiecznie do Warsza-

ce, wielki król boleści.

Milanówka w Brwinowie na cmentarzu

wy. Przez pewien czas stoi sobie na ko-

Ojcze muzyki polskiej, władco

stoi kaplica, fundowana przez przyjaciela

modzie w domu państwa Kalasantego

Pomnik fryderyka Chopina

Dzieje urny z sercem

myśli polskiej, archaniele filozofii

jego młodości Eustachego Marylskie-

i Ludwiki Jędrzejewiczów. Później urnę

w Parku łazienkowskim

kompozytora podczas

14 listopada 1926 r., a więc po od-

narodu, przez ciebie muzyka polska

go, w niedalekich Pęcicach w starym

przenosi się do kościoła św. Krzyża i

Powstania Warszawskiego

zyskaniu przez Polskę niepodległości,

wznosi się na szczyty i nie zniża

i pięknym parku przechadzał się jako

II wojna światowa dobiega koń-

umieszcza w katakumbach kościoła,

następuje odsłonięcie pomnika Fryde-

swego wszechziemskiego lotu. Przez

młodzieniec, bawiąc w odwiedzinach

ca. 1 sierpnia 1944 r. w Warszawie

usytuowanego w bezpośredniej blisko-

ryka Chopina w Parku Łazienkowskim

ciebie filozofia narodu pogłębia swą

u tych samych Marylskich, a przecież

wybucha Powstanie. Krwawe walki

ści ostatniego warszawskiego miesz-

w Warszawie. Jest to pamiętna dla

świadomość i wskazuje ścieżki prze-

opodal przepływa także ta niewielka

toczą się w okolicach Krakowskiego

kania Chopina. Nieco później urna w

stolicy i dla całej Polski słoneczna, je-

znaczeniu naszemu. W muzyce tej

rzeczka, Utrata, nad której brzegami

Przedmieścia, gdzie znajduje się ko-

dębowej oprawie, na ściance której

sienna niedziela.

bierzemy w siebie stygmat polskości.

urodził się i pierwsze stawiał kroki.

ściół św. Krzyża. Niemcy zdobywają

znalazło się w srebrze wykute minia-

Uroczystości rozpoczynają się

Ty w głębinach naszego jesteśtwa

Melancholia Chopina, jego „żal”

kościół, gdzie z filaru nawy głównej

turowe serduszko, trafia do zakrystii

Mszą św. w kościele św. Krzyża, w

budzisz prawieczną przynależność

wyjmują urnę z sercem Chopina.

i smutek, związane są niechybnie z

kościoła. Zanim jednak urna dotrze do

którym od 70 lat spoczywa serce

rasową, ożywiasz, co w nas najwięcej

Świadkiem tego wydarzenia jest ks.

pejzażem tych okolic. Owe z rzadka

górnego kościoła, trzeba jeszcze prze-

kompozytora, z udziałem prezydenta

jest ludzkiego, i do tych najskrytszych

Alojzy Niedziela, który specjalnie dla

rozsiane grupy olchowe, małe płachty

konać do tego duchowieństwo, które

Rzeczypospolitej Ignacego Mościc-

tajników duszy naszej przemawiasz

tej publikacji udzielił mi w kwietniu

wody, nad którymi wierzby stoją, owe

oponuje, ponieważ właściciel nie był

kiego, kardynała Aleksandra Kakow-

do każdego inaczej i każdy inaczej

2000 r. telefonicznego wywiadu: „Do

łąki zielone, niskie i pachnące koniczy-

świętym. Przeciwników przekonuje

skiego, członków najwyższych władz

cię słucha, inaczej odczuwa, inaczej

kościoła św. Krzyża przybyłem pełnić

ną, jakie się ciągną nad Utratą w po-

jednak argument, że jest już pewien

państwowych, dyplomatów, delegacji

rozumie, wykłada. Bo każdy w twej

posługę kapłańską w czasie wojny

bliżu Pruszkowa czy Sochaczewa, a

precedens w katedrze wawelskiej,

krajowych i zagranicznych. W czasie

muzyce właśnie odnajduje duszę i z

w 1943 roku. W czasie Powstania w

nad nimi – letnia muzyka brzęczących

gdzie znalazło się serce Klementyny

uroczystości okolicznościowe prze-

tobą po setny raz przeżywa, czego

1944 r. z naszej piwnicy, gdzie była

owadów i od czasu do czasu dźwięk

z Tańskich Hoffmanowej. Wreszcie

mówienie wygłasza ks. Antoni Szla-

nawet wypowiedzieć nie zdoła, a co

plebania, przechodziliśmy do kościo-

wykręconej z kory wierzbowej fujarki;

urna znajduje miejsce w górnym ko-

gowski, zwany z powodu pięknych

odczuwa w godzinę nastroju. I moc

ła, który był wówczas całkowicie opu-

owe wesela, bujne i radosne, pełne

ściele. Przenosi się ją i umieszcza

poetyckich kazań „kaznodzieją War-

twoja nie skończy się nigdy, jak nie

stoszały. Było ze mną dwóch księży,

pobrzękiwania skrzypiec i pomruku

tam w listopadzie 1856 r., w wielkiej

szawy”. Nie przypuszcza jeszcze, że

odmienia się charakter narodu, jak

z których nikt obecnie nie żyje. Kiedy

basów; owe odpusty, prawie pogań-

tajemnicy, w gronie zaledwie kilkuna-

w wiele lat później dane mu będzie

nie odmienia się dusza ludzka w swej

po raz kolejny znalazłem się w na

skie święta, wianki puszczane na wody

stu przyjaciół i członków rodziny. Po-

zaopiekować się urną z sercem Cho-

istocie. Ty przyszłym wiekom dawać

poły zniszczonym kościele, podszedł

rzeczne przy akompaniamencie na pól

stąpiono aż tak ostrożnie w obawie,

pina w podwarszawskim Milanówku.

będziesz natchnienie i pozostaniesz

do mnie kapelan niemiecki, jak mi się

zapomnianych śpiewów – wszystko to

aby wiadomość o tym nie dotarła do

W 1926 r. ks. Szlagowski mówi m.in.:

w narodzie wieszczem, co duchy

przedstawił o nazwisku Schulze. I po-

do dziś jeszcze jest czarem tych oko-

władz carskich, które mogły zarekwi-

„Powstał Nieśmiertelny. Po stu latach

zapala, i czarodziejem, co serca na

wiada tak: Niedługo chyba dojdzie do

lic. Musiało to pozostawić głęboki ślad

rować tę cenną rodzinną i narodową

powstał, zaklęty w posągu: powsta-

uwięzi trzyma”.

walk o kościół św. Krzyża. Jestem, jak

w duszy młodego i wrażliwego chłop-

pamiątkę.

łem, a jeszczem jest z tobą, Warsza-

Po porannej Mszy św. w koście-

i wielu Niemców, miłośnikiem muzy-

ca, który przejeżdżał tutaj na wakacje.

W 1880 r. nad wmurowanym

wo, tęsknoto mej duszy, mego serca

le św. Krzyża, tego samego dnia o

ki Chopina. Jeśli więc zgodzicie się,

Tęsknił potem do tego wszystkiego w

sercem Chopina stanął pomnik, wy-

urno. Wraca wieszcz tonów i pieśni,

godz. 12.00 w Łazienkach następuje

chcielibyśmy, aby ta relikwia, a więc

Paryżu i nigdy nie naśladując i świado-

kuty w marmurze karraryjskim, który

i melodii, zasłuchany w odgłosy wie-

uroczyste odsłonięcie i poświęcenie

urna z sercem wielkiego kompozy-

mie unikając cytat z pieśni ludowych,

zamówiła siostra kompozytora Lu-

ków minionych, wpatrzony w jawiące

pomnika Chopina, którego twórcą jest

tora, nie uległa zniszczeniu. Gotowi

wysnuwał ze swojej duszy te melodie,

dwika Jędrzejowiczowa we Lwowie,

się zjawy przeżyć i przeczuć narodu,

Wacław Szymanowski. Przemawiając

jesteśmy wyjąć tę urnę, uratować ją

jakie i dziś w tym pejzażu słuchane czy

u cenionego rzeźbiarza Leonarda

to się pogrąża w głębinach własnego

w imieniu rządu polskiego Jan Skot-

przed zniszczeniem i zawieść ją w

grane nabierają specjalnego smutku”.

Marconiego. Było to przedsięwzięcie

jestestwa, to się wzbija ponad wszyst-

nicki mówi m.in.: „Naród polski, wzno-

bezpieczne miejsce.

tak kosztowne, że nie wystarczyło

ko, co ludzkie, co ziemskie, sięga nie-

sząc ten pomnik, pragnął choć w czę-

Myśmy się trochę zastanawiali,

jej rodzinnych funduszy. Na szczę-

z Paryża do Warszawy

skończoności.

ści spłacić dług wdzięczności Chopi-

ale po upływie dwóch dni daliśmy

Przenieśmy się do Paryża. Paź-

ście, z pomocą finansową pospie-

Do wszystkich ludzi mówi po pol-

nowi za to, że świadczył i świadczyć

odpowiedź pozytywną. Niemcy zjawili

dziernik 1849 roku. Schorowany Cho-

szył komitet społeczny, który w celu

sku i wszyscy go rozumieją, przema-

będzie przez wieki wobec świata o

się, więc wraz z ks. Schulze w koście-

pin, czując zbliżający się nieuchronnie

zebrania  pieniędzy  zorganizował