29

Kurier Galicyjski * 30 kwietnia – 13 maja 2010

peregrynacja

wszystkie zabytki ormiańskie. Lecz

nili członkowie zarządu Związku. Brak

rowicza. Bardziej dokładną informa-

plan ten nie został zaakceptowany

finansόw i pomieszczenia nie pozwo-

cję można było by znaleźć w aktach

w Kijowie i 6 maja 1940 r. postano-

liły na organizację stałej wystawy,

przekazania kolekcji muzealnej do

relikwii św. teresy

wiono zbiory Muzeum Ormiańskiego

lecz Związek starał się o nabycie

zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów

podzielić między Lwowską Galerią

i pozyskanie nowych eksponatów.

i Lwowskiego Muzeum Historycznego

Obrazów i Lwowskim Muzeum Histo-

Być może właśnie dla Muzeum arty-

w 1940 roku.

od dzieciątka jezus

Nigdy nie zostały zrealizowane

rycznym. Tylko w taki sposób udało

sta-malarz Feliks Wygrzywalski spo-

plany Bogdana Janusza, dotyczące

się uratować cenny zbiór pamiątek

rządził kopie znajdujących się w rezy-

działalności naukowej Muzeum Or-

ormiańskich. W 1973 roku we Lwowie

dencji abp J. Teodorowicza portretów

miańskiego. Nikt nie zajmował się

organizowano Muzeum Religii i Ate-

arcybiskupów lwowskich.

również organizacją Towarzystwa

izmu i część zabytków ormiańskich

Kolekcja muzealna nie była co

z Muzeum Historycznego przekazano

Przyjaciół Muzeum Ormiańskiego,

prawda liczna. Tworzyły ją przed-

do nowej placówki.

współpracą z Towarzystwem orienta-

mioty różnorodne, lecz „o dużej

Bliżej nieokreślona część pa-

listycznym, etc.

wartości historycznej i artystycz-

miątek, rękopisów i obrazów z ka-

Muzeum Ormiańskie tak i pozo-

nej”. Nigdy nie był ułożony i wydany

tedry ormiańskiej, biblioteki i archi-

stało „w stadium organizacji”. Już w

katalog muzealny. Takiej inicjatywy

wum kapituły, pałacu arcybiskupiego

październiku 1939 roku działalność

nie podjęli ani kolejni kustosze,

i klasztoru benedyktynek ormiańskich

wszystkich organizacji społecznych,

opiekujący się Muzeum, ani zarząd

zostały w 1945-1946 wywiezione do

również AZO została zakazana. Zbio-

AZO. Brak katalogu muzealnego

Polski. Wśród nich był też bezcenny

ry muzealne znalazły się w stanie za-

w znacznej mierze kompensuje

XII-wieczny Ewangeliarz ze Skewry.

grożenia. Nowej władzy nie odpowia-

już wspomniany przewodnik, ułożo-

Bibliotekę abp J. Teodorowicza (około

ny staraniem A. Czołowskiego przy

dała struktura muzeów lwowskich i ich

ideowe ukierunkowanie. W nowej rze-

13000 tomów) przekazano jako de-

współudziale Ł. Charewiczowej, M.

pozyt do Ossolineum i cały ten zbiór

został we Lwowie. Bibliotekę kurii

Powitanie relikwii św. teresy z Lisieux we Lwowie

metropolitalnej przekazano do Pań-

stwowego Archiwum obwodu lwow-

przewieziony do lwowskiej kate-

Konstanty CzaWaga

skiego. Do Centralnego Historycznego

dry grekokatolickiej św. Jura, a 8

tekst i zdjęcia

Archiwum we Lwowie przekazano

kwietnia przybyły do Mościsk, gdzie

znaczną część archiwum kurii i banku

na czele duchowieństwa przywitał

W Poniedziałek Wielkanoc-

„Mons Pius”. Znaczna część archiwum

je metropolita lwowski Mieczysław

ny doczesne szczątki św. te-

abp J. Teodorowicza i rękopisy kapitu-

Mokrzycki. 9-10 kwietnia relikwie

resy od Dzieciątka Jezus przy-

ły ormiańskiej zostały wywiezione do

wystawiono w samborskim koście-

były z Polski na Ukrainę, gdzie

Polski. Część z nich mogli zabrać ze

le parafialnym.

będą nawiedzać wszystkie

sobą księża (T. Kuntze, F. Jakubowicz)

Pielgrzymka doczesnych szcząt-

diecezje do 10 czerwca. We

lub aktywiści byłego AZO. M. Matwi-

ków św. Teresy od Dzieciątka Jezus

Lwowie powitał je metropo-

jów w książce „Walka o lwowskie

na Ukrainie odbywa się pod opieką

lita lwowski arcybiskup Mie-

dobra kultury w latach 1945-1948”

karmelitów bosych.

czysław mokrzycki. relikwie

pisze, że największe znaczenie mia-

Na terenie archidiecezji lwowskiej

zostały uroczyście wniesione

ły nie „...przesyłki zabierane przez

przed relikwiami św. Teresy można

do lwowskiej bazyliki metro-

prywatne osoby, lecz przez ewaku-

się było pomodlić w Stryju, Iwano-

politalnej, gdzie wystawiono

ujące się ze Lwowa duchowieństwo.

Frankowsku, Czerniowcach, Tarno-

je przed ołtarzem głównym.

Prawdopodobnie jakąś partię zbiorów

polu i Złoczowie. W dniach 17-24

„Do naszej archikatedry we Lwo-

lwowskich przewieźli ze sobą księża

kwietnia relikwie przebywały w Łucku

wie przybyły relikwie św. Teresy z

jezuici… Najważniejszą, choć nie do

i Równem na Wołyniu. 1 maja relikwie

Lisieux, która pragnie umocnić wiarę

końca wyjaśnioną rolę w wywożeniu

przybędą do stolicy Ukrainy, Kijowa.

i miłość naszego ludu do Pana Boga

ze Lwowa polskich dóbr kulturalnych

Najdalej na wschodzie będą w Do-

– powiedział arcybiskup Mokrzycki. –

odegrali oo. dominikanie, wykorzystu-

niecku, a na południu – w Odessie

Poprzez jej orędownictwo pragniemy

jąc w tym celu zarówno organizowane

i Jałcie na Krymie. Peregrynacja re-

wypraszać liczne powołania kapłań-

przez siebie transporty ewakuacyjne

likwii św. Teresy od Dzieciątka Jezus

skie i zakonne”.

(około 20 wagonów), jak i wyjazdy

zakończy się w diecezji mukaczew-

Na jeden dzień relikwie św. Te-

osób prywatnych… Według wszelkiego

skiej na Zakarpaciu.

resy od Dzieciątka Jezus zostały

prawdopodobieństwa, w transportach

wysyłanych przez oo. dominikanów

znajdowały się… rękopisy ormiańskie

i korespondencja abpa Józefa Teodo-

Obraz św. grzegorza oświeciciela armenii

rowicza… Na stare druki składały się

głównie zbiory biblioteki Poturzyckiej

Gębarowicza, B. Wójcik-Keuprulian,

czywistości nie było miejsca na muzea

Dzieduszyckich, oraz mniejszych ko-

T. Mańkowskiego i R. Mękickiego.

kościelne. Tym czasem, przy zorgani-

lekcji, jak A. Grabowskiego, płockie-

Nie wszystkie jednak wystawione

zowanej przez Sowietów tymczasowej

go seminarium duchownego i abpa

zabytki trafiły do tego przewodnika.

administracji m. Lwowa, postanowiono

Teodorowicza”. Niektóre rzeczy, rów-

W latach 1932-1939 do zbiorów mu-

powołać Komisję Ochrony Zabytków

nież obrazy z pałacu arcybiskupiego

zealnych przybyła też bliżej niezna-

Kultury, do której zaproszono znanych

i z lokalu AZO, znalazły się u osób

na liczba pamiątek.

przedstawicieli inteligencji ukraińskiej,

prywatnych.

W latach powojennych prof. M. Gę-

mianowicie pisarza P. Pancza, profe-

modlitwa przy relikwiach św. teresy w katedrze lwowskiej

Muzeum Ormiańskie, jako insty-

barowicz, znający Muzeum ormiańskie

sorów J. Krypiakiewicza, M. Woźnia-

tucja, przestało istnieć w 1940 roku.

z autopsji sugerował, iż „odnosząca

ka, J. Swiencickiego, W. Doroszenkę,

Święta tereska we Lwowie

Lecz wirtualnie można sobie wyobra-

się do omawianej wystawy literatu-

M. Dragana, etc. Prof. J. Krypiakiewicz

zić jego zbiory, a nawet obejrzeć je

ra służyć może jako przewodnik po

zaproponował aby wszystkie muzea

Że Cię przywiodły, święta Teresko,

Tereniu święta! Zawitałaś do nas,

w magazynach muzeów lwowskich

zbiorach muzealnych” (ale jednak

i biblioteki Lwowa zostały przeka-

Na nasze smutne, lwowskie tereny.

Tutaj, do Lwowa, do naszego grona.

i na nielicznych wystawach okolicz-

nie jako katalog!). Dlatego trudno te-

zane pod nadzór komisji. Z komisją

Z jaką witamy Ciebie radością

nościowych. Jedynie w Muzeum

raz sądzić, jakie zabytki trafiły z wy-

współpracował przedwojenny główny

Popatrz na stary gród, zawsze wierny,

I sercem pełnym rzewną

Historii Religii cały niewielki zbiór

stawy bezpośrednio do zbiorów przy

konserwator wojewódzki Z. Hornung,

Okryty kruchą legendy koronką.

wdzięcznością.

rzeczy ormiańskich został udostęp-

ul. Ormiańskiej 13, zaś jakie zostały

polscy naukowcy z muzeów i bibliotek

niony zwiedzającym na stałej wy-

Zamknięty kościół Marii Magdaleny,

w posiadaniu kapituły, katedry lub

lwowskich. W listopadzie 1939 roku

stawie.

klasztoru benedyktynek. Takie wnio-

postanowiono zamknąć i opieczęto-

Gdzie Sodalicji byłaś patronką.

Gdy przechadzałaś się po Przemyślu

Działania w sprawie organizacji

ski można zrobić na podstawie badań

wać pomieszczenie Muzeum Ormiań-

W złotej trumience, jak w złotogłowiu,

wystawy zabytków ormiańskich i Mu-

losów niektórych zabytków w latach

skiego. Opieczętowana była również

Spójrz na ulicę Twego imienia,

Czy mogło powstać w czyimś umyśle,

zeum Ormiańskiego znacznie ożywi-

powojennych. Dotyczy to na przykład

biblioteka kapituły ormiańskiej. Komi-

Klasztorny dziedziniec i żłóbek.

Że Ty odwiedzisz nas tu, we Lwowie.

ły interes do kultury i historii Ormian

słynnego Ewangeliarza ze Skewry,

sja wysłała do Kijowa swoje propozy-

Czy widzisz, jak się historia zmienia,

lwowskich. Powołanie Muzeum po-

galerii portretów arcybiskupów (które

cje organizacji we Lwowie siedmiu no-

Pełna dziś fałszywych podróbek.

My Cię kochamy tutaj od dziecka,

zwoliło zgromadzić i uratować od

na pewno wróciły do pałacu) i portre-

wych państwowych muzeów zamiast

Najmilsza z świętych, Teresko mała!

zapomnienia znaczną liczbę bez-

tów ksieni benedyktynek. Cudowny ob-

21, dotąd istniejących. Przewidywano

O obiecany „deszcz róż” Cię prosimy,

Nas wychowała Twoja książeczka,

cennych pamiątek, które przetrwały

raz Matki Boskiej Jazłowieckiej praw-

powołanie Muzeum Wschodu z od-

Widzisz nie słodko nam tu, dokoła.

Co „Mała Święta” się nazywała.

w zbiorach muzealnych do naszych

dopodobnie znajdował się w katedrze.

działem ormiańskim, żydowskim i da-

Pomóż nam w zwrocie naszej świątyni,

czasów.

Inny XVI-wieczny obraz Matki Boskiej

lekiego Wschodu w pałacu Biesiadec-

Otwórz frontalne bramy kościoła.

O, jakże dziwne drogi niebieskie

z Dzieciątkiem Jezus mógł wrócić

kich, na placu Halickim. Właśnie do

I Bóg w miłości swej niewymierny,

stanisłaWa noWosaD

do kaplicy pałacowej abp J. Teodo-

tego muzeum miały być przekazane