brunona schulza w drohobyczu

5

Kurier Galicyjski * 28 maja – 14 czerwca 2010

drohobycz – dzień pierWszy

Brunona B. wyciągnięty z szuflady”.

Festiwal znacznie ożywią koncerty

popularnych zespołów, mianowicie

Zespołu Muzyki Tradycyjnej Funda-

RENATA KLĘCZAŃSKA

cji „Muzyka Kresów” z koncertem

tekst

pieśni polskiej i ukraińskiej. Gru-

MARCIN ROMER zdjęcia

pa muzyczna „Karbido” (Wrocław)

Już po raz czwarty Droho-

przedstawi w synagodze nowy

bycz stał się gospodarzem

projekt „Music 4 Buldings: Great

Festiwalu poświęconego zna-

Synagogue”. Uczeń B. Schulza Al-

nemu pisarzowi Brunonowi

fred Szrajer z Drohobycza zapra-

Schulzowi. Ten projekt, któ-

sza też na swój koncert. A. Szrajer

rego inicjatorem i wykonaw-

jest znany z bardzo nastrojowego

cą było Centrum Naukowo-

wykonania piosenek polskich z lat

Informacyjne Uniwersytetu w

20. i 30. XX wieku. Zespół „Karbi-

Drohobyczu, realizowany jest

do” (Wrocław) i Jurij Andruchowycz

od 2004 r. Tak więc, co dwa

Organizatorzy Festiwalu w Drohobyczu

będą prezentowali nową płytę pt. „Cy-

lata spotykają się na festiwa-

lu znawcy twórczości Schul-

namon”. Z Jurijem Andruchowyczem

za, by przywrócić „Wielkiemu

odbędzie także spotkanie autorskie pt.

Krzysztof Sawicki – Departa-

Brunonowi jego autentyczną

ment Współpracy z Polonią

„Leksykon miejsc intymnych. Czytanie

przestrzeń twórczą i życiową,

MSZ RP

fragmentów z nowej książki”.

jego jedyne miejsce na świe-

W spotkaniach literackich, poświę-

Schulza, Alfred Szrajer, który dał re-

cie”. To właśnie temu miastu

conych twórczości B. Schulza wezmą

welacyjny koncert gry na skrzypcach

Schulz podarował światową

udział Mirko Demić (Serbia), Dragan

i wykonał wiązankę pieśni żołnier-

sławę. Mają szansę spotkać

Bożkowić (Serbia), Iwan Samija (Chor-

skich, stając się niekwestionowanym

się tu miłośnicy autora „Skle-

wacja), Igor Klekh (Rosja), Bogdan

bohaterem pierwszego dnia. Bruno

pów cynamonowych”, a jest

Schulz był jego nauczycielem tech-

Trojak (Czechy), Jan Hontscharenko

ich wielu.

Przyjeżdżają reżyserzy, muzycy,

niki. Kto wie, może właśnie ten fakt

(Holandia), Janusz Klimsza (Czechy).

pisarze, tłumacze i artyści, rodzi się

pozwolił mu na przeżycie ciężkiego

Zobaczymy też instalację-performan-

więc schulzologia ukraińska, następuje

okresu okupacji, przetrwał, pracując

ce Włodka Kaufmana (Lwów).

przełamywanie pewnych stereotypów,

w zakładzie stolarskim.

Program Festiwalu jest nie tylko

czas wreszcie nadszedł, by uznać

To dopiero sam początek festiwa-

bardzo rozmaity, ale również bardzo

Uczestnicy Festiwalu. W pierwszym rzędzie Myrosław Mary-

Brunona Schulza za Wielkiego Dro-

lu. Organizatorzy przewidzieli wiele

napięty – wszystko zobaczyć i usły-

hobyczanina. Każdego roku poszerza

atrakcyjnych imprez w Drohobyczu,

nowycz (od lewej) i Adam Michnik

szeć praktycznie jest niemożliwe.

się horyzonty recepcji twórczości w

które z pewnością wpłyną na większe

Imprezy odbywają się równolegle w

falizmie bólu”. Zwrócono uwagę na fakt,

sztuce, literaturoznawstwie, a także

zainteresowanie Ukraińców postacią

Drzewińskiego, S. Marca i wielu innych.

różnych miejscach i na różnych sce-

że powstaje szereg pytań o Brunona

wszelkich inspiracji jego dziełami.

B. Schulza. Jak powiedziała Elżbieta

„Moja znajomość z Schulzem zaczęła

Schulza. Czy powinien być on zakwa-

Obecny, IV Festiwal podzielony

Łazowska-Cwalina, już widać coraz

się przypadkowo. To były jego dni. Sta-

nach. Poziom artystyczny i kulturalny

lifikowany jako pisarz żydowski? Nie

został na 4 części: literacką, teatral-

większe zainteresowanie mieszkań-

łem przy Krakowskim z zadaniem na-

jest naprawdę wysoki. Festiwal takiej

był religijny, nie był syjonistą. Kim więc

na, graficzną i muzyczną. Biorą w nim

ców Drohobycza proponowanymi

malowania czegoś w „temacie”. I dowie-

rangi, organizowany na taką skalę

był? Odpowiedź – obywatelem wielo-

udział ludzie z 17 krajów, zaproszeni

spotkaniami z twórczością Schulza.

działem się jak zginął Brunon Schulz.

mógłby ozdobić nie tylko życie kultu-

narodowościowego, wieloreligijnego,

są ci wszyscy, dla których Schulz stał

Obserwując kolejne festiwale, za

Powstała pierwsza wersja „Śmierci w

ralne Drohobycza, nie tylko Lwowa,

wielokulturowego regionu Galicji – Ha-

się inspiracją – powiedziała Wiera Me-

każdym razem pojawia większe gro-

Drohobyczu” – powiedział Piotr Łucjan.

lecz każdej stolicy europejskiej. Ale

łyczyny. Nie mniej pamiętać należy, że

niok z drohobyckiego Polonistycznego

no osób, uczestniczących w werni-

Ten przypadek spowodował świadome

tylko w Drohobyczu – mieście Bruno-

zginął, bo był Żydem.

Centrum Naukowo-Informacyjnego.

sażach, bawiących się przy muzyce

uczestnictwo w festiwalu .

na Schulza jest on u siebie w domu,

„To spotkanie to empiryczny do-

Uroczyste otwarcie Festiwalu odby-

żydowskiej czy uczestniczących w

W drohobyckim teatrze Jan Pe-

na swoim miejscu. Jego dekoracjami

wód na istnienie Boga” – powiedział

ło się w auli Instytutu Fizyki i Matematyki

kulturalnych pasjach, inspirowanych

szek wystawił monodram „Scenariusz

Adam Michnik.

w Drohobyczu, w obecności ambasado-

są nie tylko przywiezione instalacje,

Schulzem.

dla nieistniejącego, jednak możliwe-

Sprawa holokaustu, pogromu kie-

ra RP p. Jacka Kluczkowskiego, konsu-

Na koniec trzeba zwrócić uwagę

go aktora instrumentalnego”. Niestety

jego sceną są nie tylko sale koncer-

leckiego czy Jedwabnego z pewno-

la generalnego RP we Lwowie Grzego-

i na ten fakt, że ogromne zaintereso-

jego występ przewidziany został na

towe ale również ulice i domy sta-

ścią będzie jeszcze rozpamiętywana.

rza Opalińskiego i zaproszonych gości.

wanie i tzw. „szulcologia” przekracza-

małej scenie teatru, w związku z czym

rego Drohobycza, sama mistyczna

Kto winien? Na to pytanie nie jest ła-

Wykład na temat „Drohobycz, Bruno

jąca ograniczenia narodowościowe i wy-

chętni nie pomieścili się. Wiele osób

atmosfera tego prowincjonalnego ga-

two odpowiedzieć. Nikt nie chce brać

Schulz – nasze wspólne dziedzictwo”

znaniowe w sztuce i kulturze, a także

rozczarowanych odeszło spod teatru.

licyjskiego „półtora miasta” – miasta

na siebie winy, a zapominamy, że „tyl-

wygłosił Adam Michnik, redaktor na-

poszerzające się międzynarodowe

Za to występ zespołu „Kroke” z Kra-

Polaków, Żydów i Ukraińców, miasta

ko ofiara może przebaczyć”.

czelny „Gazety Wyborczej”. Wykład stał

grono uczestników, świadczy o tym,

kowa odbył się już na dużej scenie

Brunona Schulza.

W byłej willi burmistrza Jarosza

się podstawą do dyskusji na temat sto-

że Festiwal staje się wydarzeniem na

i zgromadził wielu widzów, którzy z

Od dawna mam rozterkę, mam

przygotowany został wernisaż fotografii

sunków polsko-ukraińskich w ostatnim

skalę europejską.

radością oklaskiwali zespół. W pierw-

pytanie, mam wątpliwość – czego

i grafiki artystycznej Piotra Łucjana, M.

20-leciu, a także o „żydowskim tryum-

szym dniu obecny był uczeń Brunona

właściwie szukają uczestnicy kolej-

nych festiwali schulzowskich? Skąd

triumFaLizm b Lu – Wina czy Los?

taka nostalgia? I za czym owa no-

stalgia? Czy może za tym światem

cieni mieszkańców przedwojennego

rok, taką obsesją moich przyjaciół było

Drohobycza, za tym surrealizmem

Zapis wystąpienia Adama Mich-

to, żeby przekroczyć to zaklęte koło

schulzowskiej ulicy Krokodyli, za tą

nika, otwierającego schulcow-

polsko-ukraińskich konfliktów. Myśmy

metafizyką, za tą „utraconą Atlan-

ską konferencję w Drohoby-

mieli absolutne przekonanie, Jacek

czu.

tydą”? Bezlitosne wiatry II wojny

Kuroń przede wszystkim, ale i inni, że

Musze powiedzieć, że jestem spe-

światowej i lat powojennych zdaje

musimy zbudować nową tożsamość

szony i wzruszony. Wysłuchałem Pana

się „wywietrzyli” duch starego Droho-

w relacjach polsko-ukraińskich.

Profesora (przed wystąpieniem zapo-

bycza, starej prowincji austriackiej

Nie było to łatwe dlatego, że z

znano zebranych z życiorysem Adama

z ulic i zaułków miasta, razem z tysią-

jednej strony przeciwko sobie mieli-

Michnika – red.) i miałem wrażenie, że

cami Żydów, którzy zginęli w strasz-

śmy całą propagandę komunistyczną

jestem na swoim własnym pogrzebie,

nych mękach fizycznych i moralnych.

wprost inspirowaną przez moskiew-

dlatego, że na pogrzebie mówi się

Ale nie jest to tak do końca prawdą.

skie KGB, które grało tą kartą anty-

bardzo dobrze o kliencie, a ja Państwa

Ten duch miejsca, ten „genius loci”

ukraińską i które potrafiło odwołać

chcę zapewnić, że przy bliższym po-

żyje. Obok tych, kto gromadzi się dziś

się do stereotypów antyukraińskich,

znaniu tracę.

na festiwalu, obecne są dusze daw-

obecnych w środowiskach polskiej

Punktem wyjścia naszego spotka-

nych mieszkańców, dusza Brunona

prawicy nacjonalistycznej, szowini-

nia dzisiaj powinny być słowa wdzięcz-

Schulza również. Ona też uczestnicy

stycznej, szowinistyczno-katolickiej,

ności i gratulacji. Gratulacji dla miasta

w spektaklach, instalacjach, w tych

ja bym powiedział. I do dzisiaj, w tych

Drohobycza, dla uniwersytetu, dla

wykładach, w tych wystawach arty-

środowiskach jest bardzo żywy po-

Lublina za to, że takie spotkanie jest

stycznych, jest obecna w dyskusjach

tencjał antyukraiński i w jakimś sen-

możliwe. Oczywiście dla Pani Wie-

razem z tłumem cieni innych ludzi,

sie zaryzykuję pogląd, że stosunek

ry Meniok przede wszystkim. To, że

którzy bardzo uważnie obserwują

do Ukrainy dziś w Polsce, to jest test

takie spotkanie jest możliwe, to jest

wszystko co się dzieje na Festiwalu.

na polski stosunek do demokracji.

empiryczny dowód na istnienie Boga,

A może kierują tym wszystkim? Może

Ci, którzy mówią o Ukrainie językiem

dlatego, że jeżeli popatrzeć wstecz na

to właśnie Brunon Schulz jest nie

moskiewskiego KGB są wrogami de-

to, jak wyglądały relacje polsko-ukraiń-

tylko głównym narratorem, ale także

mokracji w Polsce. O tym jestem naj-

skie, to te relacje były tragiczne, one

głównym reżyserem?

głębiej przekonany.

były dramatyczne i kiedy nadchodził 89

Adam Michnik, redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”

kG