Wspólne dziedzictwo

28

28 maja – 14 czerwca 2010 * Kurier Galicyjski

„mons pius” – najstarszy bank LWoWski

JURIJ SMIRNOW

tekst i zdjęcia

Pobożny (to nie pomyłka!)

bank „Mons Pius” („Montis

Pietatis” lub „Monti Pii”) był

w dziejach Lwowa instytu-

cją unikatową. Zajmował też

wręcz  wyjątkowe  miejsce

wśród innych banków lwow-

skich. Na tę unikatowość,

Herb abpa I. T. Augustynowicza

wyjątkowość składały się

jego średniowieczna prowe-

niencja, 300-letnia historia

nieprzerwanego działania od

roku 1640 i tradycja dawnych

banków (lombardów) poboż-

nych, które powstały w XV-

XVII stuleciach w całej Euro-

pie staraniem ojców francisz-

kanów i na polecenie władz

kościelnych.  „Mons  Pius”

przeżył zmiany zachodzące

w Galicji w wiekach XVII-XX,

zmienił się z instytucji śre-

dniowiecznej we współcze-

sny XX-wieczny zakład ban-

kowy, stał się nieodłączną

częścią lwowskiej archidie-

Strona tytyłowa statutu bractwa św. Trójcy

cezji ormiańskiej. Tymcza-

sierdziu i opiece nad ubogimi, były

gorz Szymon Nikorowicz i ks. Bogdan

sem po innych podobnych

bractwa kościelne. Dookoła tych

Faruchowicz, postanowili założyć

instytucjach we Lwowie i śla-

bractw powstały odpowiednie atrybu-

fundusz w sumie 2500 złotych za du-

du dawno nie pozostało.

ty i tradycje religijne, średniowieczne

szę zamordowanego i złożyć tę sumę

W Europie pobożne banki powsta-

jeszcze co do formy swojego wyrazu

przy cudownym obrazie M. B. Jazło-

wały według uchwał V Soboru Laterań-

i działalności. Dlatego organizacyjne

wieckiej, który tenże G. Nikorowicz

skiego (1515 r.) i Soboru Trydenckiego

formy i sposoby wyrażenia pobożno-

w roku 1692 sprowadził z Brodów do

(1555 r.), które potwierdziły inicjatywę

ści członków bractw wyglądały nieco

Katedry Ormiańskiej.

ojców franciszkanów w tym kierunku i

egzotycznie. Lecz zasady działalno-

Założycielem bractwa św. Trój-

akceptowały cele i zadania pobożnych

ści finansowej, bankowej były całkiem

cy był dyrektor sądów ormiańskich

instytucji, założonych przez nich we

przejrzyste i odpowiadały duchowi

Mikołaj Der Zachariasiewicz zwany

Włoszech. Z powodu tego, że znaczna

czasu, również interesom handlowym

Aniołkiem. W swoim zatwierdzeniu te-

ilość pobożnych banków powstała w

kupców i rzemieślników ormiańskich.

goż bractwa abp I. T. Augustynowicz

prowincji Lombardia, banki typu „Mon-

B. Janusz uważał, że bogaci przed-

napisał: „Szlachetny INP Mikołaj Der

tis Pietatis” nazywano jeszcze lombar-

Kolunma z figurą św. Krzysztofa na dziedzińcu katedry or-

stawiciele nacji ormiańskiej ujawnili

Zachariasiewicz Aniołek nazwany,

dami. Sobór Trydencki przyznał nadzór

miańskiej

w działalności bankowej nie mniejszy

dyrektor i sędzia nacji naszej ormiań-

nad tymi bankami biskupom diecezjal-

wstępował”, to powinnością jego było

spryt, niż w handlu. Bractwa powsta-

skiej lwowskiej, gorącą żarliwością

dali życzenia, datki za to otrzymane,

nym. W Polsce pierwszy bank poboż-

przed weselem podziękować wszyst-

wały przy cudownych obrazach i bar-

wzbudzony…, konfraternią przy wiel-

składali do kasy brackiej. Była to do-

ny powstał staraniem ks. Piotra Skargi

kim konfratrom (braciom) i złożyć do

dzo ważną stroną ich działalności była

kim ołtarzu kościoła archikatedralne-

bra instytucja, gdyż młodzież wdraża-

w 1584 r. w Krakowie. W 1601 roku

skrzynki brackiej odpowiednią sumę

adoracja świętego obrazu i związane

go fundować zamyślił… jakoż już i dla

ła się do porządku, posłuszeństwa,

założył bank „Montis Pietatis” kanc-

pieniędzy.

z tym tradycyjne, ormiańskie formy

tego afektu sumę trzech tysięcy sze-

do zachowania dobrych obyczajów,

lerz Jan Zamojski w Zamościu. We

Bractwo Matki Boskiej Jazłowiec-

pobożności. Organizacyjne struktury

ściuset złotych polskich… pod pew-

a nade wszystko do nabożeństwa,

Lwowie myśl o założeniu pobożnego

kiej wybierało dwu superiorów: woje-

bractw i sposoby ich działalności fi-

nymi kondycjami obszernej tam wyra-

potrzebnego człowiekowi w każdym

banku przy katedrze łacińskiej w 1599

wodę i starostę. Marszałek bracki był

nansowej były symbiozą tejże tradycji

żonemi… zapisał”. Ks. Sadok Barącz

zawodzie”.

r. podał burmistrz Paweł Kampian, lecz

zarazem instygatorem.

narodowej i form zapożyczonych od

podaje, że celem bractwa św. Trójcy

Każde bractwo miało swój statut,

realnie ten lombard rozpoczął swoją

Realnym celem istnienia bractw

włoskich pobożnych lombardów.

„było także przyjmowanie w gościnę

swego księdza-spowiednika i wybie-

działalność dopiero w 1665 r. według

były przede wszystkim transakcje fi-

Pierwsze bractwo powstało 2

pielgrzymów lub rekonwalescentów,

rało wśród swoich członków osoby od-

rozporządzenia arcybiskupa Jana Tar-

nansowe i działalność filantropijna.

kwietnia 1640 roku przy cudownym

wydanie za mąż ubogich panienek „i

powiedzialne za wszystkie strony jego

nowskiego. Właściwym zarządcą za-

Bractwa wspomagały szpital ormiań-

obrazie św. Grzegorza Oświeciciela i

odprawienie nabożeństw publicznych

działalności. Na przykład, w bractwie

kładu było Bractwo Miłosierdzia. Jed-

ski, biedne mniszki ze Lwowa i Ka-

Patriarchy Armenii. W roku 1664 jesz-

przy świętym obrazie. Należeć do

św. Grzegorza wybierano dyrektora,

nak aktywnie bank ten działał niedługo

mieńca Podolskiego. Na święta dawa-

cze jedno bractwo organizowało się

tego bractwa mogli tak mężczyźni,

czterech prowizorów, gospodarza i pi-

i nie odegrał we Lwowie znacznej roli.

ło się pieniądze na ubogich, biednych

przy obrazie Niepokalanego Poczęcia

jak i „panny, mężatki i wdowy, byle

sarza.

Natomiast, jak pisze Bogdan

i chorych. Pewne sumy przeznaczono

Najświętszej Maryi Panny. Bractwo

tylko przyzwoitością i pobożnością

W bractwie św. Trójcy wybierano

Janusz: „Jedynie Ormianie potrafili

również na sprzęt kościelny, zwłasz-

przy cudownym obrazie Matki Boskiej

słynęły. Bracia nosili habit czerwony

protektora, prezydenta, czterech ku-

przemysł banków włoskich owocnie

cza do ozdobienia ołtarzy, w których

Jazłowieckiej utworzono 20 kwietnia

i dodawali do swego imienia Trójca

stoszy, sześciu konsyliarzy, dwóch se-

przeszczepić na grunt lwowski i do-

znajdowały się cudowne obrazy. Rów-

1710 roku, zaś czwarte bractwo po-

Przenajświętsza”.

kretarzy, dwóch podskarbich i pisarza.

prowadzić go do prawdziwego roz-

nież wspomagano remonty świątyni.

wstało 11 czerwca 1728 roku przy

Bractwo przy obrazie Niepokala-

Kobiety, które należały do tego brac-

kwitu. Nie mogli się w tym względzie

Bractwo św. Grzegorza opiekowało się

starożytnym obrazie Trójcy Przenaj-

nego Poczęcia NMP nazywano też

twa wybierały starszą, którą S. Barącz

równać z nimi ani Polacy ze swym

dzwonnicą katedralną, miało znaczne

świętszej. Bractwa nazywano w owe

kawalerskim. Członkowie tego brac-

nazywa „prezydentką”. W statutach

bankiem pobożnym przy Katedrze,

dochody z tzw. podzwonnego, lecz też

czasy  „konfraterniami”.  Założeniu

twa asystowali w Katedrze do mszy

brackich opisano cały porządek dzia-

ani też Rusini z bractwem swoim”.

i wydatki na remonty. Każdego roku

bractw nieraz towarzyszyły szczególne

świętej. Ks. Sadok Barącz tak opisuje

łalności bractw, wybory „braci star-

Ormianie założyli aż cztery banki przy

bractwo składało arcybiskupowi po

okoliczności. Na przykład, konfraternia

zwyczaje bractwa kawalerskiego:

szych”, przyjęcie nowych członków

katedrze i wszystkie rozwijały się bar-

kilkanaście złotych „na wino i ryby na

M. B. Jazłowieckiej powstała w taki

„Dwa razy do roku, to jest na Boże

etc. Odbywały się również sądy brac-

dzo pomyślnie.

fest św. Grzegorza”. Inne najbar-

sposób: w lesie niedaleko Jazłowca

Narodzenie i na Wielkanoc prowadził

kie, „…jeżeli brat przykre słowo jakie

Łącznikiem, który wiązał jedynie

dziej znaczne wydatki zanotowano

zamordowany został lwowski kupiec

ich marszałek z laską marszałkowską

wyrzeknie” i w innych przypadkach.

świeckie intencje działalności banko-

w księgach brackich, mianowicie,

Jan Nikorowicz. Jego krewny, Grze-

do domów, gdzie przyśpiewując skła-

„Jeżeliby który brat in matrimonium

wej z nauką chrześcijańską o miło-